Cần những nông dân chuyên nghiệp

Hợp tác xã Thanh long sạch Hòa Lệ ở thị trấn Ma Lâm, Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận là một trong ít mô hình hợp tác xã thanh long thành công trong sản xuất, chế biến kết nối với đơn vị tiêu thụ và quy tụ người nông dân. Thành lập từ năm 2017, đến nay, hợp tác xã có 12 thành viên với 35 ha thanh long, trong đó 5 ha thanh long Global GAP và 30ha Viet GAP.

Hợp tác xã còn liên kết với các hộ sản xuất tại địa phương với gần 200ha thanh long đạt chất lượng VietGAP. Đáng nói là, khi dịch bệnh bùng phát, nhiều đơn vị sản xuất kinh doanh thanh long gặp khó khăn nhưng Hợp tác xã Thanh long sạch Hòa Lệ bằng các mối quan hệ giao thương đã liên kết với một số doanh nghiệp xuất khẩu chính ngạch để tiêu thụ tốt sản phẩm.

Bà Nguyễn Thị Sương, ngụ thị trấn Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc, thành viên Hợp tác xã Thanh long sạch Hòa Lệ cho biết: Là thành viên của HTX nên được sự hỗ trợ để tái đầu tư. Trong năm 2020 – 2021 nhà nước cấp phân để mình tái đầu tư lại. Điều đó động viên chúng tôi vào HTX để sản xuất thanh long GlobalGAP.

Bà Nguyễn Thị Sương, ngụ thị trấn Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc, thành viên Hợp tác xã Thanh long sạch Hòa Lệ

Để thay đổi tập quán sản xuất của người trồng thanh long thì vai trò của hợp tác xã rất quan trọng. Từ thực tiễn ở hợp tác xã, để xoá bỏ thói quen sản xuất nhỏ lẻ, tự phát và manh mún của người trồng thanh long rất cần sự quyết liệt của các ban ngành, chính quyền địa phương, liên hiệp hợp tác xã. Ngành chức năng cũng cần thành lập các hội quán để chia sẻ kinh nghiệm làm thanh long sạch, đảm bảo chất lượng, đạt tiêu chuẩn… để xuất khẩu sang các thị trường khó tính.

Ông Đỗ Thanh Hiệp - Giám đốc Hợp tác xã Thanh long sạch Hòa Lệ cho rằng: Muốn phát huy hiệu quả trong quy tụ sản xuất thì chúng ta phải liên kết chuỗi HTX – Doanh nghiệp trong nước, xuất khẩu – hộ nông dân – Ban nghành, chính quyền địa phương. Trong sản xuất và tiêu thụ cùng bắt tay nhau, đoàn kết mới phát huy được hiệu quả. Khi liên kết sản xuất sẽ rất có lợi về mọi mặt, như gom diện tích để nhập số lượng lớn vật tư đầu vào sẽ giảm đáng kể giá thành đầu vào và sản xuất có kế hoạch để đảm bảo đầu ra không bị thiếu hoặc thừa nguồn cung.

Hướng đến hình thành vùng sản xuất thanh long lớn đáp ứng được nhu cầu của thị trường rất cần những người nông dân chuyên nghiệp. Chuyên nghiệp hoá người nông dân là việc cần làm, nhiều nước trên thế giới đã thực hiện từ rất lâu. Với người trồng thanh long, không thể thay đổi “một sớm một chiều” nhưng phải bắt đầu từ những việc đơn giản. Đó là bồi dưỡng, tập huấn cho người trồng về nhu cầu thị hiếu của thị trường, ghi chép nhật ký sản xuất.

Với những người không chuyên sẽ tham gia hợp tác xã với vai trò thành viên thụ động và Nhà nước sẽ phải có khoá đào tạo dần dần để họ sớm thích nghi với quy mô sản xuất lớn, ứng dụng công nghệ số vào sản xuất…

Để quy tụ được người nông dân tham gia vào hợp tác xã thì phải xây dựng và phát huy được vai trò của hợp tác xã. Tiến sĩ Trần Minh Hải cho rằng, hợp tác xã cần tách hai nhóm bao gồm thành viên chính thức và thành viên liên kết. Thành viên chính thức là gồm đa số người trồng thanh long và những người kinh doanh thanh long. Thành viên liên kết có thể là doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh loại cây trồng này. Sự kết hợp này sẽ tạo nên tính bền vững cho hợp tác xã thanh long.

Đa dạng hóa sản phẩm từ cây thanh long thay vì chỉ xuất khẩu trái cây tươi

Tiến sĩ Trần Minh Hải, Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Tư vấn Kinh tế hợp tác, Trường Cán bộ NN-PTNT II thuộc Bộ Nông nghiệp và Nông thôn cho rằng: cần cân nhắc dịch vụ mua bán thanh long. Hiện nay lập các hợp tác xã thanh long ra chỉ để mua bán thanh long. Trên thế giới các hợp tác xã thành lập ra làm nhiệm vụ marketing thì 70% là lỗ, ở Việt Nam cũng vậy thôi. Việc phát triển tiêu thụ nên theo hình thức liên kết tiêu thụ. Hợp tác xã liên kết với nhiều hộ và đại diện doanh nghiệp thay vì đi ký với 40 họ thì hợp tác xã sẽ đại diện cho 40 hộ để ký với doanh nghiệp.

Xây dựng mối liên kết vùng sản xuất

Muốn phát triển bền vững thì phải để người trồng yên tâm sản xuất. Ngoài sự sâu sát của chính quyền địa phương, lãnh đạo ngành nông nghiệp cần xây dựng chiến lược nghiên cứu đánh giá tiềm năng, nhu cầu thị hiếu thị trường một cách bài bản, có cơ sở khoa học, từ đó để có khuyến cáo đối với các tỉnh về quy hoạch, sản xuất để làm sao đảm bảo cung cầu. Lãnh đạo ngành nông nghiệp cũng cần phối hợp thường xuyên với Bộ Công thương để điều tiết sản xuất. Ngoài thị trường tiêu thụ thì liên kết sản xuất tiêu thụ, tăng cường công tác chế biến và như vậy sẽ giải quyết được ứ đọng.

Tại Long An, ngoài thị trường tiêu thụ thì liên kết sản xuất tiêu thụ, tăng cường công tác chế biến các sản phẩm từ thanh long để giải quyết tình trạng ứ đọng 

Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận Lê Tuấn Phong kiến nghị: đưa cây thanh long vào nhóm sản phẩm chủ lực quốc gia, đưa hẳn riêng ra một nhóm tên chứ không nhằm chung trong nhóm cây ăn trái, từ đó có chính sách hỗ trợ phát triển cây thanh long. Hiện nay diện tích khoảng 64.000ha, sản lượng 1,3-1,4 triệu tấn, xuất khẩu khoảng 1,1 tỷ USD. Nếu được nên đưa hẳn là sản phẩm chủ lực quốc gia để từ đó có chính sách tốt hơn.

Hợp tác, liên kết, thị trường, giảm chi phí, tăng chất lượng, đa dạng hoá sản phẩm để phát triển - đó là vấn đề đặt ra với trái cây thanh long. Để làm được điều này, ngoài xây dựng, đào tạo những người trồng chuyên nghiệp nắm vững thông tin về thị trường thì hợp tác xã cũng cần thay đổi để đi vào thực chất. Một sự liên kết rất quan trọng nữa, đó là sự liên kết giữa các tỉnh thành. Bấy lâu nay, các địa phương trồng thanh long vẫn đang thực hiện xúc tiến kiểu “mạnh ai nấy làm”. Chính vì vậy nhiều sản phẩm được xúc tiến đã không đáp ứng được yêu cầu thị trường.

Trong bối cảnh diện tích trồng thanh long ở các nước trong khu vực và trên thế giới đang ngày càng mở rộng thì sự phối hợp với nhau giữa các địa phương sẽ giúp cho trái thanh long Việt Nam tiến xa hơn, bền vững hơn, giàu tính cạnh tranh hơn./.

Nhóm Phóng viên/VOV TP.HCM