Hơn 1 ha cây cà phê của gia đình ông Lò Văn Long ở bản Hôm, xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La đã bị thiệt hại do đợt rét đậm, rét hại kèm sương muối đầu tháng 2 vừa qua. Cách đây 4 năm, gia đình ông cũng là 1 trong hàng trăm hộ ở Sơn La có diện tích cà phê bị chết cháy, thiệt hại do sương muối, phải cải tạo toàn bộ diện tích.

Vừa tái thu hoạch chưa lâu thì nay lại phải xót xa chứng kiến vườn cà phê xơ xác, thân, cành, lá héo khô, ông Long ngậm ngùi chia sẻ, năm nào bị sương muối gia đình cũng buồn lắm nhưng không biết làm thế nào. Mong các cấp, các ngành xem xét hướng dẫn để gia đình có cây trồng xen vào hoặc thay cây cà phê.         

Theo anh Quàng Văn Bun, trưởng bản Hôm, xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La, từ năm 1999 đến nay, đây là lần thứ 3 cây cà phê bị ảnh hưởng bởi sương muối. Cây chủ lực của bà con trong bản là cà phê và mận hậu. Cà phê bị ảnh hưởng sương muối đã gây thiệt hại rất nặng nề. Hiện chúng tôi cùng cán bộ đang rà soát, hướng dẫn bà con cắt tỉa cây làm sao để không ảnh hưởng tận gốc, cưa đốn nhanh.

Đợt sương muối vừa qua đã gây thiệt hại hơn 10 ha cây cà phê của nhiều hộ dân xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La. Trong đó, hơn 3  ha bị ảnh hưởng trên 70% phải cưa đốn, còn lại bị ảnh hưởng từ 30% - 70% với hiện trạng cây bị táp lá. Những diện tích cà phê bị ảnh hưởng chủ yếu ở vùng trũng, thấp, đều gần 20 năm tuổi trở lên.

Ông Cà Trung Hòa, Phó Chủ tịch UBND xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La cho biết, đối với các hộ bị thiệt hại cây cà phê, xã đang thành lập tổ công tác để rà soát, lập hồ sơ để hỗ trợ bà con theo quy định của nhà nước.

Sơn La hiện là địa phương có diện tích cây cà phê lớn nhất miền Bắc với khoảng 20.000 ha; trong đó thành phố Sơn La có gần 5.000 ha. Trồng cà phê là sinh kế chính của hàng chục nghìn hộ dân trong tỉnh. Tuy nhiên, từ năm 1999 đến nay, người trồng cà phê ở Sơn La đã nhiều lần điêu đứng do các đợt sương muối xảy ra, khiến hàng ngàn ha cà phê phải đốn bỏ.

Cùng với biện pháp khắc phục trước mắt như tỉa cành với những cây bị nhẹ, bị táp lá; khẩn trương cưa đốn diện tích thiệt hại nặng; các cơ quan chuyên môn hiện đang tích cực vào cuộc tuyên truyền, hướng dẫn người trồng cà phê giải pháp bảo vệ cây trồng khỏi các đợt rét hại, sương muối có thể tiếp diễn. 

Bà Trần Thị Nga, Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp thành phố Sơn La chia sẻ, đối với những vùng thường xuyên bị ảnh hưởng thì chúng tôi hướng dẫn bà con ngoài việc chăm sóc thì nên trồng thêm cây che bóng xen với cà phê để hạn chế sương muối. Những năm có dự báo rét đậm, rét hại và có sương muối thì nên ủ trấu, đốt hun khói đối với những vùng thường xuyên bị sương muối.

Để hạn chế các thiệt hại, những năm gần đây, các cấp, các ngành và địa phương ở Sơn La đã tích cực vận động người dân đưa giống cà phê mới như THA1, TN1, TN6, TN7, TN9… cho năng suất cao, có khả năng chịu được sương muối vào ghép thay thế giống cũ. Nhiều hộ dân, HTX áp dụng giải pháp này đã đem lại hiệu quả rõ nét.

Cà phê giống mới chống được biến đổi khí hậu, kháng được bệnh, gen của nó 100% là cà phê arabica (cà phê chè). Từ năm 2018, một số HTX đã mời các chuyên gia nước ngoài về tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc cho thành viên HTX.

Theo ông Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La, tái canh cây cà phê cũng là một trong những giải pháp để Sơn La phát triển bền vững cây cà phê. Tỉnh tập trung rà soát, đánh giá lại tổng thể diện tích cây cà phê, từ đó tái canh cây cà phê bằng bộ giống mới, đặc biệt là tập trung giống cà phê chất lượng cao và cà phê đặc sản Sơn La; đồng thời, liên kết nông hộ, nông dân, HTX để trồng theo quy chuẩn.

Những giải pháp bảo vệ cây cà phê cần được triển khai kịp thời, chủ động với tinh thần “phòng hơn chữa”, để người trồng cà phê không còn thấp thỏm nỗi lo sương muối; đồng thời, phát triển những vùng chuyên canh bền vững, nâng cao chất lượng, giá trị cây cà phê Sơn La./.