Trên trục Quốc lộ 14- Đường Hồ Chí Minh qua huyện Đăk Song, tỉnh Đăk Nông, những tourbin điện gió trắng toát cao hơn trăm mét, nhưng hoàn toàn im lặng trên nền núi đồi xanh sẫm. Suốt nhiều tháng qua, mặc cho lượng gió nhiều ít, những tuorbin này vẫn đứng im, không phát một kilowatt giờ điện nào. Phía dưới mặt đất, những khoảng đồi bị san phẳng vẫn tập kết la liệt trụ gió và cánh quạt, nhưng phương tiện thi công lại hầu như vắng bóng.

Ông Chẩu Văn Sơn, Giám đốc Công ty TNHH MTV năng lượng Đắk N’Đrung 1, 2 và 3 cho biết, doanh nghiệp đầu tư hơn 15.000 tỷ đồng tại đây, đặt cược vào việc hoàn thành, đấu nối trước 31/10/2021 và bán được điện với giá 1.928 đồng/1kwh. Nhưng công ty nhanh chóng nhận ra mình đã cược thua. Cuối tháng 10 năm ngoái, chỉ có vài trụ điện gió trong tổng số 89 trụ được hoàn thành. Từ đó đến nay, doanh nghiệp phải đổi hoàn toàn phương án đầu tư, từ làm thật nhanh để phát tài, sang sang làm thật chậm để tồn tại.

Nhà máy điện gió Đắk N'Đrung từ làm thật nhanh để phát tài, sang sang làm thật chậm để tồn tại.

Cũng đánh cược thua với thời hạn 31/10/2021, Nhà máy điện gió Nam Bình 1 (huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông), đang cắn răng chịu khoản lỗ lớn. Ông Lê Văn Tiến, Phó giám đốc Nhà máy điện gió Nam Bình 1, cho biết, Đã hoàn thành gần 1 năm, nhưng cả nhà máy hơn 1 nghìn tỷ vẫn đứng yên. Hàng tháng, doanh nghiệp vẫn phải chi phí để hoạt động nhà máy và ước tính tiền lỗ là 10 tỷ đồng/tháng.

Trong các tỉnh Tây Nguyên, Gia Lai có quy mô điện gió lớn nhất, với 17 dự án, tổng công suất khoảng 1.200 MW.  Nhưng các dự án điện gió ở Gia Lai cũng rơi vào tình trạng 5 ăn/5 thua, khi có hàng trăm trụ tourbin, công suất hơn 620MW tại 10 dự án bị trượt giá giá Fit, rơi vào cảnh “đứng yên”, khiến doanh nghiệp đứng ngồi không yên vào các chi phí cứ chất chồng theo thời gian mà doanh thu mãi bằng 0.

Cũng như nhiều nhà đầu tư điện gió cả nước, một số doanh nghiệp điện gió ở Gia Lai cho rằng, cú trượt ngã đau đớn của họ là do nhiều yếu tố khách quan, như dịch Covid-19 làm chậm tiến độ, những yêu cầu cứng nhắc về công nhận vận hành thương mại liên quan đến thử nghiệm kỹ thuật, đẩy nhà đầu tư rơi vào rủi ro. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Hữu Quế, Giám đốc Sở KH&ĐT tỉnh Gia Lai, doanh nghiệp điện gió chỉ có thể tự trách mình. Ở thời điểm tỉnh kêu gọi đầu tư đầu năm 2020, dịch Covid-19 đã rất phức tạp. Các chính sách của Nhà nước liên quan đến điện gió, cũng đã được ban hành từ trước để nhà đầu tư nghiên cứu, lựa chọn. Và điều rõ ràng nhất là cùng một điều kiện, hoàn cảnh, vẫn có dự án hoàn thiện sớm, nên những chậm trễ càng không thể đổ lỗi cho chính quyền và chính sách.

Việc quá nửa số dự án thất bại, dù có nguyên nhân chủ yếu từ sự non kém của nhà đầu tư và lời ăn lỗ chịu là quy luật của thị trường. Tuy nhiên, thất bại của các dự án điện gió ở Tây Nguyên, khiến hơn một nửa trong tổng số hơn 85 nghìn tỷ đồng vốn đầu tư bị lãng phí, không đơn thuần là vấn đề của hạch toán kinh doanh.

Từ lúc địa phương công bố danh mục đầu tư, đến doanh nghiệp đăng ký, làm thủ tục… đến lúc hết hạn, tổng thời gian chỉ có gần 2 năm, mà đại dịch covid-19 đã được cảnh báo từ rất sớm. Thế nhưng các địa phương vẫn ồ ạt thu hút đầu tư và các doanh nghiệp vẫn mạo hiểm đầu tư bằng mọi giá, vừa xếp hàng vừa chạy. Lối tư duy đánh cược, đánh quả này còn dẫn đến nhiều hệ lụy khác./.

Công Bắc/VOV Tây Nguyên