Với giá bán hiện tại, trồng 1 ha sâm Ngọc Linh sau 8 năm lợi nhuận có thể đạt trên 2,7 tỷ đồng. Bởi vậy cây sâm Ngọc Linh được coi là cây trồng xóa đói giảm nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số ở Kon Tum và là cây trồng chiến lược cho các nhà đầu tư. Lợi nhuận thấy rõ, nhưng hiện tại người dân, nhất là hộ nghèo rất khó trồng được cây sâm Ngọc Linh bởi vốn đầu tư ban đầu quá lớn, ước tính để trồng 1ha cần số vốn từ 10 đến 13 tỷ đồng.

Ông Vương Văn Mười, Phó Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông cho biết, để trồng được cây sâm Ngọc Linh, cần khơi thông nguồn vốn tín dụng giúp người dân có tiền đầu tư. Hiện nay một lon hạt giống trên thị trường bán 125 triệu. Đây là khó khăn đối với hộ nghèo trong nỗ lực phát triển diện tích sâm để xóa đói giảm nghèo. Hiện nay, qua Ngân hàng chính sách, hàng năm ngân hàng Trung ương vẫn ủy thác nguồn vốn về cho tỉnh, tỉnh ủy thác về huyện để cho bà con vay. Tuy nhiên số lượng nguồn vốn còn giới hạn.   

Lấy cây giống sâm Ngọc Linh từ vườn ươm mang đi trồng.

Vướng Luật cũng đang là trở ngại trong việc phát triển cây sâm Ngọc Linh của tỉnh Kon Tum. Năm 2013, tỉnh đã ban hành Quyết định số 269 Phê duyệt Quy hoạch phát triển Sâm Ngọc Linh Kon Tum giai đoạn 2012-2020, tầm nhìn đến năm 2030 với tổng diện tích quy hoạch trên 31.700 ha. Tuy nhiên có hơn 50% diện tích được quy hoạch trồng sâm nằm trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của rừng đặc dụng, mà theo Luật lâm nghiệp 2017, việc tác động vào rừng đặc dụng là không được phép, nghĩa là không được trồng sâm Ngọc Linh dưới tán rừng này.

Để gỡ vướng mắc, năm 2019 tỉnh Kon Tum xây dựng Phương án thí điểm, quy hoạch trên 1.200 ha rừng trong Khu Bảo tổn thiên nhiên Ngọc Linh để bảo tồn rừng, kết hợp phát triển sâm Ngọc Linh và các loài dược liệu trình Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, song đến nay vẫn chưa có câu trả lời.

Theo ông Nguyễn Tấn Liêm, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Kon Tum, bảo tồn thiên nhiên là điều tất yếu, nhưng để có kinh tế dưới tán rừng đối với cây sâm Ngọc Linh cũng như một số cây dược liệu khác, nếu nằm trong khu rừng đặc dụng mà tuyệt nhiên không cho thì rất kẹt cho bà con; lại tạo sự xung đột giữa Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh với người dân địa phương, gây khó khăn cho công tác quản lý bảo vệ rừng của Khu bảo tồn. Cần có cơ chế cho việc trồng sâm Ngọc Linh nói riêng và dược liệu nói chung dưới tán rừng đặc dụng.

Cây sâm Ngọc Linh trồng dưới tán rừng tự nhiên.

Được coi là cây “Quốc bảo” của Việt Nam, những năm gần đây các cấp chính quyền và ngành chức năng dành nhiều sự quan tâm để phát triển cây sâm Ngọc Linh. Ngày 5/6/2017, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 787 phê duyệt bổ sung Sâm Ngọc Linh (Sâm Việt Nam) vào danh mục sản phẩm quốc gia thuộc Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2020.

Đến nay tại 9 xã trong vùng chỉ dẫn địa lý ở hai huyện Tu Mơ Rông và Đăk Glei của tỉnh Kon Tum có gần 1.200 hộ gia đình; 30 nhóm hộ, tổ liên kết sản xuất và 5 doanh nghiệp đã trồng được trên 24,8 triệu cây sâm Ngọc Linh dưới tán 1.151ha rừng tự nhiên. Thế nhưng hiện nay, cây sâm Ngọc Linh vẫn chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, tỉnh phải ban hành quy chuẩn kỹ thuật trồng sâm tạm thời. Vấn đề kiểm định, kiểm nghiệm sâm Ngọc Linh cũng trong tình trạng tương tự. 

Ông Đoàn Trọng Đức, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Kon Tum cho biết, hiện tại các quy chuẩn kỹ thuật về trồng cây sâm mỗi địa phương ban hành một quy chuẩn tạm thời. Đề nghị Bộ Nông nghiệp với Bộ Khoa học sớm ban hành quy chuẩn kỹ thuật. Hai nữa là phát triển thương hiệu sâm Ngọc Linh, ngoài áp dụng các quy trình kỹ thuật về xuất xứ, nguồn gốc thì cũng chưa ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kiểm định, kiểm nghiệm về cây sâm Ngọc Linh để phân biệt với các sâm khác.

Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Kon Tum lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2020- 2025 đề ra mục tiêu đến hết nhiệm kỳ mở rộng diện tích sâm Ngọc Linh lên khoảng 4.500ha và khoảng 10.000ha các cây dược liệu khác. Tỉnh phấn đấu trở thành vùng dược liệu trọng điểm quốc gia và trở thành trung tâm sản xuất dược liệu lớn của cả nước.

Để hoàn thành mục tiêu này, mới đây tại buổi làm việc với Đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn về tình hình đầu tư sản xuất, chế biến và định hướng phát triển sâm Ngọc Linh, tỉnh Kon Tum đã chính thức kiến nghị và đề nghị Bộ sớm tham mưu Chính phủ tháo gỡ những vướng mắc vừa nêu để thuận lợi trong việc để phát triển cây sâm Ngọc Linh./.

Khoa Điềm/VOV Tây Nguyên