Từ năm 2022 đến đầu năm 2023, Quảng Nam bắt đầu được phân bổ vốn trên 1.200 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư trên 600 tỷ, vốn sự nghiệp gần 600 tỷ đồng, bao gồm nguồn Trung ương và đối ứng địa phương.

Nguồn vốn phân bổ khá lớn cho các địa phương miền núi của tỉnh nhưng các địa phương thực hiện quá chậm hoặc không thể thực hiện. Nhiều dự án đối diện với việc phải trả lại nguồn vốn cho Trung ương do không đáp ứng tiến độ.

Đối với Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững, tổng kế hoạch vốn ngân sách trung ương, ngân sách tỉnh thực hiện trên địa bàn tỉnh năm 2022 chuyển sang và năm 2023 hơn 1.148 tỷ đồng. Tính đến ngày 30/9, nguồn vốn sự nghiệp giải ngân đạt 23,4%, nguồn vốn đầu tư giải ngân đạt 31% kế hoạch vốn.

Theo rà soát của Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh, vào tháng 10/2023, đối với khối sở, ngành, trong tổng vốn năm 2023 được bố trí, các đơn vị cam kết giải ngân đến 31/12/2023 hơn 46,6 tỷ đồng, đề nghị điều chuyển, nộp trả/hủy dự toán hơn 8,2 tỷ đồng. Đối với khối huyện, thị xã, thành phố đã đề xuất nộp trả, điều chuyển kế hoạch vốn không có khả năng giải ngân hơn 71,7 tỷ đồng.

Bà Trương Thị Lộc, Giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Quảng Nam cho rằng, nhiều đợt kiểm tra của tỉnh, sở, các ngành và địa phương đã tập trung thực hiện tốt chính sách giảm nghèo chung của quốc gia theo quy định của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ như chính sách tín dụng ưu đãi, đào tạo nghề, xuất khẩu lao động, y tế, giáo dục, nhà ở, trợ giúp pháp lý... Tuy nhiên, nguồn vốn lại khó sử dụng ở một số dự án, tiểu dự án của chương trình vì nhiều lý do khác nhau.

Như năm 2022, Trung ương chưa phân bổ vốn thực hiện Tiểu dự án 2 - Dự án 3 về cải thiện dinh dưỡng và Dự án 5 về hỗ trợ hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn các huyện nghèo xây dựng, sửa chữa nhà ở. Do đó dẫn đến kéo sang năm 2023, dồn nguồn vốn lớn nên khó sử dụng hết.

Một số nội dung triển khai các dự án, tiểu dự án thuộc chương trình yêu cầu phải khảo sát, đánh giá, lấy ý kiến đề xuất của chính quyền địa phương, cơ sở, người dân nên tốn nhiều thời gian, công sức.

Một số dự án, Trung ương chậm ban hành Thông tư hướng dẫn thực hiện đã ảnh hưởng đến việc xây dựng nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn, công tác chỉ đạo tổ chức thực hiện Chương trình trên địa bàn tỉnh và phân bổ vốn thực hiện tiểu dự án có liên quan.

Đặc biệt, nguồn vốn sự nghiệp cho Dự án 2 về đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo để đầu tư mô hình giảm nghèo, phương thức sản xuất theo mô hình hỗ trợ sản xuất theo cộng đồng ở một số địa phương miền núi chưa giải ngân được đồng nào trong tổng vốn được giao năm 2023.

Trong đó, huyện miền núi Nam Giang là điển hình. Trong hai năm 2022-2023, huyện được tỉnh bố trí hơn 10 tỷ đồng để triển khai các dự án hỗ trợ giảm nghèo. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, các ngành và chính quyền địa phương mới chỉ tổ chức họp tổ thẩm định các mô hình, giao các địa phương hoàn thiện các thủ tục hồ sơ ban đầu…; chưa xác định đầy đủ, cụ thể về trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị. Do vậy, Phòng Lao động-Thương binh và Xã hội huyện không thể giải ngân kinh phí. Có nhiều dự án, tiểu dự án ở cơ sở không thể thực hiện được vì thiếu hướng dẫn từ các bộ, ngành Trung ương nên địa phương không dám thực hiện vì... sợ sai.

Ông Hồ Xuân Khanh, Chánh Văn phòng Điều phối chương trình giảm nghèo tỉnh Quảng Nam cho biết: Với các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chưa có văn bản hướng dẫn thực hiện Nghị định số 38/2023/NĐ-CP, nhất là nội dung đấu thầu để mua sắm vật tư, hàng hóa, trang thiết bị thực hiện các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất (liên kết theo chuỗi giá trị, cộng đồng) thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững, đối với trường hợp chủ trì liên kết là các hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã và đại diện cộng đồng dân cư. Vì thế mà việc ở địa phương rất lúng túng, khó thực hiện.

Ở cả 2 chương trình giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các tiểu dự án, dự án về giáo dục nghề nghiệp, việc làm trong năm 2022 chưa thực hiện được. Năm 2023 dồn nguồn của cả 2 năm, đặc biệt là nguồn kinh phí sự nghiệp phân bổ cho các địa phương nên hầu như các địa phương không có khả năng giải ngân hết nguồn kinh phí này trong năm 2023.

Đồng hành với các địa phương trong triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, các sở, ngành và UBND tỉnh đang ráo riết bám cơ sở, đôn đốc thực hiện đồng thời nhiều giải pháp. Quảng Nam cũng kiến nghị Quốc hội có những xem xét để điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tế.

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia tỉnh Quảng Nam cho rằng: Còn rất nhiều khó khăn khi cùng một thời điểm triển khai 3 Chương trình mục tiêu Quốc gia. Nguồn kinh phí phân bổ thực hiện rất lớn nên khối lượng công việc quá tải do nhân lực hạn chế, có nơi không đáp ứng yêu cầu. Các sở, ngành, hội, đoàn thể của tỉnh chịu trách nhiệm báo cáo chi tiết kế hoạch vốn đã phân bổ, giải ngân, các tồn tại, vướng mắc liên quan, kế hoạch giải ngân trong thời gian tới và đề xuất điều chuyển kế hoạch vốn không có khả năng giải ngân cho UBND tỉnh đối với từng Chương trình mục tiêu Quốc gia.

Việc giải ngân chậm, ngoài nguyên nhân khách quan còn có các nguyên nhân chủ quan như công tác chỉ đạo thực hiện của một số đơn vị còn chậm chưa đáp ứng yêu cầu, công tác thẩm định chưa đảm bảo thời gian quy định. Nguồn vốn chỉ điều chuyển khi rơi vào trường hợp bất khả kháng, những nơi hoặc dự án chưa giải ngân, các sở ngành, địa phương phải hoàn chỉnh hồ sơ, thủ tục phê duyệt dự án để đảm bảo căn cứ phân bổ hết kế hoạch vốn còn lại theo quy định.