Lễ bỏ mả, tức Pơ thi là nghi lễ quan trọng của người Gia rai. Mục đích đoạn tuyệt mọi ràng buộc giữa người sống và người chết.

Theo phong tục của người Gia rai, khi một người qua đời, gia đình sẽ đem chôn tại một ngôi mộ tạm. Hằng ngày, họ phải mang cơm, nước đến ngôi mộ tạm đó để "nuôi ma".

Khi gia đình có điều kiện, họ sẽ tổ chức bỏ mả, chia tay người chết về với tổ tiên, thần linh. Bởi là nghi lễ lớn nên dân làng sẽ phụ giúp gia chủ. Đây cũng là ngày vui nhất của làng. Bởi người Gia rai quan niệm, chết không phải là hết mà đi về với tổ tiên, bắt đầu cuộc sống mới.

Vì vậy, trước đó dân làng sẽ vào rừng tìm tre, gỗ, mây... để dựng nhà mồ, tạc tượng. Gia chủ chuẩn bị lợn, trâu, gà, rượu... để cúng lễ.

Trong truyền thống, lễ bỏ mả thường diễn ra 2 - 3 ngày. Đêm nào người nhà cũng ra nhà mồ thức canh. Đêm cuối cùng là đêm vui nhất, sôi động nhất. Cả dân làng ra nhà mả uống rượu, đánh chiêng, tiễn biệt lần cuối người chết.

Sau ngày này, gia chủ không phải thực hiện "nuôi ma".

Mô hình nhà mả của người Gia rai tại Làng văn hóa. Theo phong tục của người Gia rai, một tháng trước khi lễ bỏ mả diễn ra, dân làng sẽ phụ giúp gia chủ làm nhà mả. 

Đặc biệt, các nghệ nhân sẽ điêu khắc hệ thống tượng nhà mồ với nhiều sắc thái khác nhau: tượng ngồi ôm mặt buồn; tượng nam, nữ khỏa thân, giao hoan; cảnh bào thai trong bụng mẹ... Tất cả cuộc sống chân thực của người Gia rai đều phản ánh trên nét đục đẽo thô sơ, giản lược, có tính hình khối. Tượng gỗ thể hiện một cuộc sống nảy nở, sinh sôi ở bên kia thế giới

Lễ vật dâng cúng gồm: gan, lưỡi, tim, da bụng và cổ họng của con vật xâu thành một xiên; thịt gà, rượu đựng trong ghè

Già Ak đang tiến hành làm lễ. Ông đổ rượu, xé thịt gà mời "ma ăn" bữa ăn cuối cùng

Gia chủ tiến hành chia của, "khóc ma" lần cuối

Dân làng nối dài những vòng chiêng, vòng xoang xung quanh nhà mả chia tay người chết

Đoàn tiễn đưa nhảy múa thể hiện tình cảm với người quá cố

Các chàng trai chát bùn khắp người nhảy múa đóng giả những hồn ma đến đón hồn người chết

Lễ bỏ mả - Pơ thi - ngày vui nhất của gia chủ, của làng và các làng xung quanh

Thu Cúc/VOV4