Người Ba na K’riêm chỉ uống rượu ghè khi ghè rượu đã được buộc ngay ngắn tại cột cúng của gia đình trên nhà sàn hoặc cột rượu tại nhà rông. Trước khi uống, gia đình phải làm lễ cúng, dù là cúng to hay cúng nhỏ. Sau khi chủ nhà hoặc già làng cúng xong, lên tiếng mời mọi người uống rượu thì mọi người mới lần lượt đến cột rượu và cầm cần. Bạn nhớ là mới chỉ cầm cần thôi, chứ chưa được uống đâu nhé. Nếu chủ nhà mới mời cầm cần mà bạn đã uống rượu thì sẽ bị đánh giá là không hiểu văn hóa của bà con.

Ông Yang Danh, một người Ba na nghiên cứu văn hóa dân gian ở Vân Canh, Bình Định, sẽ giúp các bạn: "Khi người ta mời uống rượu ghè, có 2 bước. Bước thứ nhất, ông chủ mời cầm cần, tức là đưa cần cho mình, mình cầm giữ, dứt khoát không được uống. Phải giữ cần đã. Cúng xong, ông già cúng đó mới mời thử cần, uống rượu. Khi đó mới uống rượu. Nếu mà ta bảo cầm cần mà mình uống là ông già chê là không biết uống. Không được. Vì anh em cầm cần thường thường là không biết cầm nên hay gãy cần. Gãy cần thì mình phải có thái độ thế nào đó".

Rượu cần không thể thiếu trong những dịp quan trọng của người Ba na K'riêm.  Ảnh:Dantri.com

Vậy, nếu lỡ tay làm gãy cần, bạn phải làm gì? "Phải kéo từ từ cần lên, rồi mình xé cần ra, bỏ ra ngoài. Rồi xin chủ cái cần khác. Ý nhỏ nữa, cũng nhỏ thôi, nhưng tế nhị, ông đưa cho mình cần, người lớn hay nhỏ, nhất là người già mà đưa cho mình thì mình phải đưa 2 tay đón lấy, 1 tay cầm giữa tay ông già, 1 tay phải vuốt từ dưới cần lên rồi mới giữ cần. Chứ ngang ngang mà cầm thẳng vào cần là người ta bảo mình không biết uống rượu" - ông Yang Danh trả lời.

Người Ba na K’riêm thường uống rượu theo cặp đôi, và đặc biệt chủ nhà luôn uống cùng khách. Khi uống rượu, chủ nhà thường nhìn thẳng vào mặt khách, vừa tỏ lòng tôn trọng, tình cảm đối với khách, vừa xem thái độ của khách thế nào. Dù không uống được rượu nhưng nếu khách khi đã cầm cần thì cũng phải uống đến một mức nhất định mới được dừng. Và hãy tươi tỉnh, đừng nhăn nhó mặt mày!

Chủ nhà sẽ mời những ông già, những người lớn tuổi trước. Hết lượt người già thì đến tuổi nhỏ hơn, có thể là trung niên, thanh niên rồi đến thiếu niên. Ai không uống được thì cũng phải cầm phép, sờ phép cái cần đó. Khi các ông già uống rượu, đám thanh - thiếu niên ít tham gia, nhưng nếu được ông chủ mời thì cũng phải cầm cần.

Giả sử làm khách của gia đình người Ba na K’riêm, nếu không uống được rượu và muốn từ chối hoặc uống chút xíu thôi, bạn phải thưa thế nào?

Thứ nhất, khi mời đến lượt mình thì mình phải đến, sờ cần. Đến lượt uống, mình đứng dậy bảo: thưa bác, con uống phép thôi, chứ con không uống được rượu. Bởi đã có lời, nên bạn có thể chỉ cần uống một vài ngụm làm phép.

Rượu cần của người Ba na thơm nồng, ngọt lừ, nếu uống quá tửu lượng một chút thì cũng không đau đầu như rượu gạo. Vì vậy, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức nhé. Và bạn nhớ những quy tắc uống rượu cần mà luật tục người Ba na K’riêm quy định, kẻo thất lễ với bà con.

Thanh Nga/VOV1