Mlan 10/2024, mnơ̆ng kriê pioh amâo mâo êdah klă Then mơ̆ng mnuih Tày, Nùng, Thái ti Việt Nam mâo gưl nao rang mdah hŏng phung tuê ti Prăng. Anei jing gưl tal 2 klei mmuñ Then dưi truh hŏng ala čar Prăng. Leh gưl tal êlâo thŭn 2017, hdră tal anei mâo lu phung thâo mbruă mơ̆ng Cao Bằng, Lạng Sơn truh Quản Nonh, dŭm ênhiang mmuñ Then lu jơr hĭn, mâo knhuah mdê hjăn mơ̆ng grăp krĭng.

Klei yăl dliê mgei ai tiê mơ̆ng sa čô tuê mnuih Việt Nam ti ala tač êngao leh mmong rang mdah ti Anôk bruă dhar kreh Việt Nam, kdriêk čar mrô 13, ƀuôn prŏng phŭn Paris, ala čar Prăng ngă kơ phung mâo ƀô̆ mta hlăm alŭ luh êa ală: Hmei hơ̆k mơak êdi dưi lŏ bi tuôm hŏng ƀuôn sang pô mnuih Tày, Nùng, Thái.  Anei klă sĭt jing mmông rang mdah jăk êdi, ñu brei kơ hmei msĕ hŏng lŏ wĭt hŏng ƀuôn sang pô - klei hmei dôk duah hlăm êbeh 50 thŭn êgao. Kâo lač jăk kyua klei anăn.

Thŭn nao kơ mduôn, sa čô tuê mgei ai tiê êjai dưi ƀuh knưng ngă yang then, mnơ̆ng myơr, mnga dưi bi êdah ti anăp, hmư̆ klei mmuñ Then, ênai brô̆ tính msĕ mơ̆ng čư̆ dliê Ngŏ Dưr, ktuê lăn čar truh ti krông Seine, gơ̆ng Eiffel ti Paris mdrŏng sah.

NSND Triệu Thủy Tiên, NNƯT Nguyễn Văn Thọ, nghệ sĩ Nguyễn Văn Bách leh anăn phung thâo mbruă Tô Đình Hiệu, Chu Văn Minh, Phạm Thị Thảo leh anăn Trịnh Thị Nguyệt mâo leh 3 mlam rang mdah ti Nice leh anăn Paris, nao hgŭm hlăm dŭm mta bruă mjĕ mjuk dhar kreh čiăng ba kơ phung tuê dŭm boh tŭ dưn jăk êdi leh anăn klă sĭt mơ̆ng mnơ̆ng kriê pioh Then mơ̆ng dŭm djuê ana Tày, Nùng, Thái ti Việt Nam. Ayŏng Tô Đình Hiệu yăl dliê, ñu hơ̆k mơak êdu êjai dưi nao rang dŭm dŭm ênhiang mmuñ Then mâo boh tŭ dưn dhar kreh phŭn mơ̆ng ƀuôn sang Bình Liêu, čar Quảng Ninh.

Tal êlâo hmei ăt ngĭ ngơ̆ mơh kyua amâo thâo phung tuê dưi ƀuh klă mơ̆. Ai tiê srăng mdah hŏng jih jang klei khăp hŏng dhar kreh djuê ana, êjai pĕ brô̆, mmuñ Then, kâo ƀuh klă klei tŭ drông mơ̆ng phung tuê Prăng. Tal êlâo diñu dôk kriêp mđing hmư̆, leh ruê̆ klei mmuñ diñu bi pah kngan mbĭt hŏng dŭm klei bi mni, boh nik mâo pô mgei ai tiê luh êa ală jing mnui Tày ti Prăng. Diñu bi êdah, amâo mâo mĭn ôh srăng dưi hmư̆ Then ti lăn Prăng.

Leh hmư̆ Then ti lăn Prăng, mâo sa čô Prăng tui duah lăn čar Việt Nam. Aduôn Dominique De Miscault, Khua êpul hgŭm Klei jăk Việt Nam ti Prăng – Anôk bruă đru lu hĭn kơ klei mmuñ Then “Găn êlan kbưi” truh hŏng kdriêk Bình Liêu, čar Quang Ninh. Ñu ruah krĭng lăn anei kyua ƀuh hmư̆ klei yăl dliê mơ̆ng ayŏng Tô Đình Hiệu kơ ƀuôn sang pô. Gưl anei, pô čih klei yăl dliê mnuih Prăng dưi nao hgŭm hlăm hdră bhiăn Then phŭn ti ƀuôn Sang, ti krah čư̆ dliê, hŏng klei mmuñ kwang, kjăp mơ̆ng mduôn Vi Thị Mè, pô mmuñ Then ară anei mâo leh 114 thŭn:

Kyua dưi hưn mdah hur har mơ̆ng phung găp kơ dhar kreh, msĕ tuôm hưn hŏng kâo ti Nice leh anăn Paris, ba kâo truh tinei. Kâo hmăng hmưi ktuê dlăng kơ dhar kreh hlăm grăp anôk tar rŏng lăn leh anăn hơ̆k mơak êjai dưi truh tinei. Phung thâo mbruă thâo êdi, hŏng klei rang mdah mơ̆ng diñu iêo jak kâo grăp mbĭt mmông.

Lŏ bi wĭt klei hmăng hmưi mơ̆ng nah jiăng Prăng srăng mâo thiăm lu mnuih khăp kơ dhar kreh thâo Then mthâo kơ krĭng lăn knông lăn Ngŏ Dưr, ayŏng Tô Đình Hiệu, hŏng bruă klam jing khua kiă kriê anôk bruă hâo hưn – dhar kreh kdriêk Bình Liêu, čar Quang Ninh brei thâo, anăn ăt jing klei gĭr mơ̆ng Bình Liêu hlăm lu thŭn êgao. Mơ̆ng hnoh hgăm ti ƀuôn sang, Then dưi ba mtô hlăm dŭm adŭ hriăm, jing dŭm êpul hgŭm hluê êlan kriê pioh leh anăn bi lar knhuah gru dhar kreh djuê ana. Mâo leh dŭm klei rang mdah Then grăp tuôr, dŭm knăm mơak dhar kreh anôk klei mmuñ Then mơ̆ng mnuih Tày mnĭt hŏng klei mmuñ mơ̆ng mnuih Dao, Sán Chỉ…

Kdriêk Bình Liêu ăt bi leh hdră, mkŏ mjing klei kƀĭn trông kreh knhâo “Kriê pioh leh anăn bi lar klei mmuñ Then hlăm wưng mđĭ kyar bruă hiu čhưn ênguê yang ƀuôn”, dlăng bruă đru kơ phung tuê jing hdră bruă, hdră êlan klă klơ̆ng čiăng kơ Then nao kbưi hĭn. NSƯT Hoàng Thị Viên (wăl krah Bình Liêu, kdriêk Bình Liêu) ară anei giăm 70 thŭn ăt hur har mtô mmuñ Then leh anăn nao hgŭm rang mdah hlăm dŭm knăm mơak, hdră kdŏ mmuñ hlăm leh anăn êngao čar Quảng Ninh brei thâo:

Phung tuê hruê ti Bình Liêu, mnă brei hmei mmuñ Then, hmei mmuñ wăt Then đưm, then mrâo, grăp čô dlăng jăk êdi.Phung hđeh bi lač: aduôn mtô kơ hmei đa, hmei khăp êdi kơ ênhiang mmuñ then anei.

 Ară anei, Bình Liêu dôk mâo 12 êpul hgŭm mmuñ Then, brô̆ Tính ti 6 să, wăl krah, ăt msĕ mơh mrâo ba mdah êpul bi hgŭm dhar kreh knhuah gru dŭm djuê ana kdriêk Bình Liêu, mâo wăt êpul dhar kreh djuê ana Tày. Êpul hgŭm bruă lông mkŏ mjing lu mlam rang mdah mmuñ Then, kdrăp čŭt hơô djuê ana, mnơ̆ng ƀơ̆ng huă…ti dŭm homestay kơ phung tuê. Then Tày Bình Liêu mơ̆ng ƀuôn sang truh ti “ƀuôn prŏng pui mngač” anei phung tuê dưi hriê tinei, kma mbĭt hŏng wăl mnơ̆ng kriê pioh, ktuê dlăng knhuah siam dhar kreh Việt Nam jăk siam ti krah dliê quế, dliê hồi./.