Kpur pui hlăm grăp boh sang mnuih djuê ƀiă jing yuôm bhăn snăk hlăm klei bhiăn hdĭp mda, klei hdĭp klei đăo. Mnuih djuê ƀiă krĭng čư̆ čhiăng khăng lač: Djăp mta mnơ̆ng mâo mngăt sơăi, mâo yang pui, yang kpur. Grăp boh kpur dưi dưm ti dŭm anôk mdê mdê, ƀiădah mâo sơăi klei kčah mtrŭn, klei kăm ktang snăk. Hŏng mnuih Mông ti nah Dưr, kpur pui jing klei bi êdah kơ yang ba klei kơrŭ wĭt, răng mgang klei hdĭp gŏ sang. Vi Văn An, pô ksiêm hriăm dhar kreh djuê ana mơ̆ng Sang kriê pioh mnơ̆ng djuê ana Việt Nam brei thâo:
“Hlăm grăp gŏ sang mnuih Mông êlâo dih ăt msĕ mơh ară anei snăn bruă mkŏ mjing kpur pui dưi dlăng myuôm snăk. Leh mnuih Mông rŭ mdơ̆ng sang brei iêô phung mâo klei thâo nao dăp kpur leh anăn dưm gŏ khang ti dlông. Mnuih Mông kăm amâo brei ôh pô mkăn mañ gŏ khang, tơdah brei mañ brei dưm boh tâo ti krah kpur pui.”
Hlăm gŏ sang mnuih Mông mâo 2 boh kpur: kpur pui prŏng leh anăn kpur pui điêt. Kpur pui prŏng khăng dưm ti nah gah. Anei jing anôk kriê klei hơuh mđao leh anăn tŭk knă grăp hruê. Anei dưi dlăng jing anôk yuôm bhăn hĭn, jing anôk kkuh kơ phung yang, ngă yang kơ aduôn aê atâo atiêt. Phung ti êngao nao ti wăl sang pui anei pô sang brei kơh dưi mŭt. Kpur pui điêt mâo 2 boh kpur hlăm sa wăl nah tluôn sang pui. Hlăm anăn kpur pui điêt yua pioh tŭk kpŭng ktơr, jing mta mnơ̆ng ƀơ̆ng mnuih Mông, bi kpur prŏng yua tŭk mnơ̆ng kơ ŭn leh anăn knă kpiê kơ gŏ sang. Ti wăl kpir anei ăt mâo klei kăm mơh. Arăng amâo brei dôk, juă hŏng jơ̆ng ôh hlăm anôk tŭk knă, amâo dưi mă giê tông ôh… ti kpur kyua ngă snăn srăng hmăi kơ klei rông mnơ̆ng, mnŭ da ênưih ruă duam, amâo thâo prŏng.
Hŏng gŏ sang djuê ana Khơ Mú ti Nghệ An, dŭm boh kpur pui hlăm sang krum ăt jing klei bi knăl kơ Yang Pui, bi hmô kơ klei hdĭp leh anăn kơrŭ wĭt. Sang mnuih Khơ Mú, wăt tơdah prŏng amâodah điêt ăt brei mâo 3 boh kpur. Kpur ti anôk tal êlâo dưi yua kơ klei huă ƀơ̆ng grăp hruê pia jing “Tầm brạ khua mạ”. Sang pui “Tầm brạ khua mạ” amâo djŏ knŏng jing anôk pioh tŭk knă, mdang bi mđao ôh ƀiădah lŏ jing anôk drông tue hriê čhưn. Kpur tal 2 ti krah sang. Kpur anei dưi ti jơ̆ng kmeh krah sang lŏ pia jing kpur pioh ngă yang, jing anôk kkuh kơ aduôn aê atâo atiêt mnuih Khơ Mú. Kpur tal 3 ti anôk knhal tuč hlăm wăl sang dlông knŏng yua pioh hŭl điŏ. Hlăm 3 wăl sang pui anăn, anôk pioh ngă yang jing yuôm bhăn hĭn, mâo lu k,lei yuôm bhăn hlăm mngăt ai tiê hlăm klei hdĭp mda dhar kreh mnuih Khơ Mú. Djăp bruă yuôm bhăn hlăm thŭn mơ̆ng gŏ sang dưi mkŏ mjing ti kpur pioh ngă yang anei. Vi Văn An, pô ksiêm hriăm leh anăn kriê pioh dhar kreh djuê ana, brei thâo:
“Klei jăk siam hlăm klei đăo djŏ tuôm kơ kpur pui mnuih Khơ Mú, tơdah ngă yang leh kơ aduôn aê atâo atiêt, kơ djuê ana snăn brei ngă sa kpur pui hjăn, amâo dưi yua mbĭt ôh. Kyua mbĭt hŏng aduôn aêa atâo atiêt jing phung myang. Kyua anăn tơdah mkra sang arăng ngă yang kơ aduôn aê khăng čuh kbao amâodah êmô snăn kpur anei srăng dưi yua jih hnơ̆ng, amâo yua ôh kpur mkăn.”
Hlăm klei hdĭp mngăt ai tiê leh anăn klei hdĭp mda dŭm djuê ana ti Lăn Dap Kngư msĕ si: Êđê, Bahnar, M’nông... pui leh anăn kpur pui mâo bruă klam yuôm bhăn. Yang pui mâo hlăm djăp knăm mơak gŏ sang msĕ si knăm mơak hdĭp jŏk, knăm đĭ dôk sang mrâo, huă êsei mrâo… Hlăm knăn mơak, čuh dram pui, hlăm asăp kwang čing čhar, grăp čô kdŏ mmuñ jŭm dar dram pui. Ti djiêu kpur pui sang dlông, Khua mduôn khan, phung hđeh hriăm klei yăl dliê kơ klei hdĭp.
Hŏng mnuih Hà Nhì, djuê ana ti čư̆ čhiăng nah Dưr hruê anei ăt dôk djă pioh klei bhiăn ngă yang kkuh kơ yang kpur pui. Ti kpur puiti gah sang, mnuih Hà Nhì khăng dưm sa boh tâo yuôm bhăn, dlăng anăn jing klei bi êdah kơ yang kpur kriê dlăng klei hơuh mđao klei hdĭp gŏ sang. Kpur pui amâo djŏ knŏng jing anôk tŭk knă ôh, ƀiădah lŏ bi êdah klei jăk siam phung mniê. Grăp aguah, bruă tal êlâo phung mniê Hà Nhì ngă jing kuč pui tŭk êa. Kuč pui jing klei kriê dlăng kơ gŏ sang. Hlăm dŭm hruê akŏ thŭn mrâo, hruê Tết klei kuč pui bi êdah kơ klei hdơr knga kơ yang kpur pui, klei hdơr knga kơ aduôn aê atâo atiêt. Amâo djŏ knŏng mâo hlăm sang krum dlông ôh, wăl kpur pui lŏ jing anôk mnuih ƀuôn sang mđup brei klei hriăm kơ phung mda asei kơ klei yuôm bhăn jăk siam dhar kreh djuê ana pô./.
Viết bình luận