Tưởng chừng phi lý, nhưng thực trạng tại Lào Cai hiện nay, nhiều trường hợp đã tốt nghiệp các trường chuyên nghiệp nhưng không tìm được việc làm lại quay ra học nghề.

Tại Trường Cao đẳng Nghề tỉnh Lào Cai, chúng tôi tiếp xúc với bạn Nguyễn Tài Thu, sinh năm 1988, người dân tộc Tày, quê xã Khánh Trung, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai, học viên năm thứ 3 lớp cao đẳng nghề điện K4C. Trước khi vào học nghề tại trường, Thu đã từng tốt nghiệp Đại học Phòng cháy chữa cháy tại Hà Nội. Sau khi ra trường loay hoay không xin được việc, Thu trở về Lào Cai, nhưng khát khao tìm kiếm một việc làm ổn định trong Thu vẫn cháy bỏng. Thu tiếp tục thi vào lớp Đại học tại chức Giao thông từ xa tại Lào Cai cho người vừa học vừa làm. Ngày đi bốc vác thuê kiếm tiền, tối đến lớp học, theo đuổi được 3 năm thì tiền công bốc vác hàng ngày và cả tiền vay nợ thêm cũng không gồng gánh nổi chi phí cuộc sống và học tập, Thu đã quyết định bảo lưu, kiếm tiền chờ học tiếp.

Nguyễn Tài Thu (bên phải) học hai trường đại học rồi quay lại học nghề điện

Đến năm 2014, sau bao lần suy nghĩ về thời cuộc, về tương lai, Thu đã chuyển hướng nộp hồ sơ đăng ký theo học nghề điện. Từ đó tới nay, song song với việc học ở trường, Thu tranh thủ làm thêm, sửa chữa thuê cho các công ty, các gia đình. Công việc và số tiền kiếm được thực tế hơn so với những giấc mơ xa vời từ nhiều năm trước:

“Ngày xưa em không có định hướng gì, lúc mới học xong cấp III em chỉ suy nghĩ đơn giản là thích được đi học ở một trường nào đó dưới Hà Nội thôi. Em theo học mấy trường kia, xong khó xin việc nên em quyết định nghỉ và cứ công việc nào kiếm ra tiền thì em làm, làm công việc tự do thôi, ví dụ như bốc vác. Rồi sau đó em nộp hồ sơ đi học trường nghề, học xong có một cái nghề sẽ dễ kiếm việc làm hơn”.

Câu hỏi đặt ra là học gì thì cơ hội nghề nghiệp sẽ cao hơn? Theo ông Nguyễn Văn Hà, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Lào Cai, nhu cầu sử dụng lao động tại Lào Cai hiện nay chủ yếu tập trung vào những người qua đào tạo nghề chứ không phải qua đào tạo tại các trường chuyên nghiệp. Minh chứng cụ thể nhất là trong giai đoạn 2011 – 2015, tỷ lệ có việc làm sau đào tạo nghề trên toàn tỉnh đạt 97%. Chỉ còn khoảng 2 nghìn trường hợp chưa tìm được việc, thấp hơn nhiều so với con số 6 nghìn sinh viên của tỉnh tốt nghiệp các trường đại học, cao đẳng, thậm chí sau đại học đang không có việc làm.

Nhiều sinh viên ở Lai Châu chỉ ở nhà phụ giúp gia đình làm nông nghiệp

Trước đây, tình trạng sinh viên ra trường thất nghiệp chỉ ở miền xuôi, nay vùng cao cũng trong hoàn cảnh tương tự. Một tỉnh nhỏ như Yên Bái, tính sơ sơ cũng có hàng nghìn sinh viên ra trường thất nghiệp. Trình độ của sinh viên vùng cao thường không so sánh được với sinh viên miền xuôi nên việc ở lại thành phố lớn cạnh tranh với hàng vạn cử nhân thất nghiệp khác để mưu sinh là không khả thi. Quay lại quê hương thì các huyện, các xã đều đã đủ biên chế. Các trường học cũng không còn nhiều chỗ cho thầy cô giáo mới. Giải quyết việc làm cho các em hiện giờ thực sự là bài toán khó cho các địa phương.

Ông Lê Trọng Khang, Phó chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải cho biết: “Huyện có hơn 200 em sinh viên ra trường không bố trí được việc. Bây giờ đang tính đến mấy vấn đề, một là có một nhà máy may gần đây, huyện làm việc để đưa một số sinh viên thất nghiệp về làm công nhân; thứ 2 thì huyện cũng đã làm việc với các danh nghiệp thủy điện trên địa bàn, những ngành nghề có thể đáp ứng được thì họ sẵn sàng tiếp nhận; thứ 3 thì gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp sẽ hình thành các tổ hợp tác theo kiểu dịch vụ, du lịch, nông nghiệp, phát triển chăn nuôi, các tổ hợp ấy có lẽ phải dùng lực lượng này”.

Sẽ có bao cô cậu học trò vùng cao thối chí?

Biết về đâu? Đó là câu hỏi đầy hoang mang của các cử nhân vùng cao đang thất nghiệp. Chờ đợi các cấp, các ngành thì không biết đến bao giờ, nhiều em đã quay trở lại với nương rẫy, quay lại nơi những năm trước các em quyết tâm ra đi để tìm ước mơ đổi thay số phận. Nhìn các anh, chị mình thất bại trong nỗ lực học tập, sẽ có bao cô cậu học trò vùng cao thối chí?

Ông Hoàng Đức Minh, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Lai Châu, cho biết theo thống kê của ngành, 3 năm nay, tỉnh có hơn 2.600 học sinh thi đỗ và xét tuyển vào các trường cao đẳng, đại học ở các hệ chính quy, cử tuyển và đào tạo theo địa chỉ. Hiện nay, ngành chưa có số liệu thống kê chính thức về số lượng sinh viên thất nghiệp sau khi ra trường, tuy nhiên số lượng tuyển  dụng vào các cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương hàng năm rất ít. Sở cũng đã chỉ đạo các trường định hướng nghề cho học sinh trước khi tốt nghiệp trung học phổ thông.

Chưa tính đến nhiều sinh viên trong hè này ra trường sẽ không có việc làm thì hàng chục nghìn sinh viên ở Tây Bắc đang thất nghiệp là lời cảnh báo cho các em chọn trường, ngành nghề đào tạo để theo học. Và điều đáng lo ngại là các em thất nghiệp đã “biến” gia đình  trở thành “con nợ” khó đòi của các ngân hàng. Vậy các tỉnh Tây Bắc có giải pháp nào cho tình trạng này?

Tiếp theo: Bài 3 - "Lối mở nào cho tình trạng thất nghiệp ở Tây Bắc" 

Nhóm Phóng viên/VOV-Tây Bắc