Gia đình chị Nguyễn Thị Tĩnh (dân tộc Tày) ở thôn Tháng Mười, xã Yên Lâm, huyện Hàm Yên tỉnh Tuyên Quang có hơn 5 ha trồng cam vinh, cam sành. Thế nhưng, cũng như bao người trồng cam khác, nhiều năm gia đình chị để diện tích cam này phát triển tự nhiên nên quả cam thu về thường xấu mã, ít nước. Năm nào thu hoạch khá một chút thì lại rơi vào tình cảnh "được mùa mất giá" nên dù có đất, có vườn nhưng cuộc sống vẫn khó khăn.

Năm 2012, những vườn cam Hàm Yên bắt đầu được được trồng theo tiêu chuẩn VietGAP nhằm mang đến những sản phẩm an toàn và chất lượng cho người tiêu dùng, việc chăm sóc cây cam cũng được bà con chú trọng. Chị Nguyễn Thị Tĩnh, cho biết, khi chúng tôi chuyển từ trồng cam truyền thống sang cam theo tiêu chuẩn VietGap thì chất lượng quả cam đảm bảo hơn, ngọt hơn. Cam được chuyển đến miền Nam, miền Trung được cắt cẩn thận, xếp từng quả vào hộp xốp, không dùng chất bảo quản, đi 2-3 ngày mới tới nơi nhưng quả cam vẫn tươi ngon.

Tháng 10/2020, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho cam sành Hàm Yên. Theo quy hoạch, vùng cam sành tại Tuyên Quang trải dài trên 15 xã của các huyện Hàm Yên và Chiêm Hoá. Điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp tại đây đã cho chất lượng quả cam nổi trội hơn các khu vực khác. Bà con đều ý thức được rằng trồng cam theo hướng hữu cơ vừa giúp đất khỏe bền vững lại cho thu nhập ổn định và tiêu thụ thuận lợi.

Chị Nguyễn Thị Năm (thôn Tháng Mười) chia sẻ, tham gia HTX ngay từ những ngày đầu mới thành lập, tôi được hướng dẫn trồng cam theo VietGap, bón phân khoa học,nhờ đó cây cam phát triển tốt hơn hăn so với mình tự làm trước đây. Tiêu thụ cam cũng thuận lợi hơn. Gia đình tôi có khoảng 2ha cam, thu hoạch hơn 20 tấn/năm, cho thu nhập khoảng 200 triệu đồng.

Tổng diện tích cam sành Hàm Yên hiện đạt trên 7.500ha, trong đó gần 7.000ha đang cho thu hoạch với sản lượng trung bình 80.000 tấn mỗi năm. Để giữ vững và phát triển thương hiệu, chỉ dẫn địa lý cam sành Hàm Yên thì cùng với việc yêu cầu người trồng tuân thủ đúng quy trình chăm sóc vườn cam, ngành Nông nghiệp đã có những chương trình cụ thể đẩy mạnh quảng bá sản phẩm, giúp người tiêu dùng nhận biết, lựa chọn sản phẩm có chất lượng.

Đại dịch covid-19 bùng phát ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống kinh tế xã hội, người trồng cam Hàm Yên một lần nữa đứng trước nguy cơ thất bại do sản phẩm cam tươi không tiêu thụ được. "Cái khó ló cái khôn", mô hình chế biến cam sấy dẻo đã được lựa chọn bởi phù hợp với nhu cầu thị trường. Sau thời gian học hỏi kinh nghiệm, kỹ thuật và chuẩn bị vốn, chị Nguyễn Thị Tĩnh bắt tay xây dựng HTX Nông nghiệp xanh Yên Lâm chuyên sản xuất, cung ứng sản phẩm "cam sấy" ra thị trường với mức giá 150-200 ngàn đồng/kg và hiếm khi có hàng tồn kho.

HTX Nông nghiệp xanh Yên Lâm dự kiến gia tăng sản lượng cam sấy thành phẩm và chế biến thêm sản phẩm trà túi lọc, nhằm giảm bớt áp lực tiêu thụ cam tươi vào cao điểm thu hoạch rộ. Các cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang cũng xây dựng các phương án xúc tiến thương mại để quả cam sành Hàm Yên tiếp cận với kênh phân phối hiện đại ở nhiều địa phương trong cả nước, hướng đến các trường quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore.../.