Để có được gần 1 héc ta chuối, gia đình anh Chẻo Cù Sếnh, dân tộc Dao, ở bản Nhiều Sáng, xã Huổi Luông, phải vay mượn người thân và ngân hàng hơn 100 triệu đồng. Sau khi chuối cho thu hoạch, mỗi năm gia đình anh thu nhập hơn 150 triệu đồng. Anh không những trả được tiền vay đầu tư mà còn mua sắm được nhiều vật dụng sinh hoạt gia đình. Thấy trồng chuối hiệu quả, gia đình anh tiếp tục mở rộng thêm hơn 1ha thì vườn chuối bị bệnh.

Nhiều nông dân khóc ròng nhìn vườn chuối chết dần mà không có biện pháp cứu chữa

Nhìn vườn chuối héo úa, anh Chẻo Cù Sếnh rơm rớm nước mắt. Không chỉ gia đình anh, mà tất cả các vườn chuối của bà con trong bản, trong xã đều xuất hiện hiện tượng vàng lá, thối gốc. Cây đang phát triển tốt, tự nhiên khô lại, lá chuyển sang màu vàng và gốc có nhiều con bọ đục, rồi chết hàng loạt. Số chuối gia đình anh mới trồng cũng đang bị nhiễm sâu bệnh, cây bị mất nước dẫn đến chết khô, năng suất giảm chỉ còn 30%, quả nhỏ nên bị ép giá.

"Nhà tôi trồng được ba đám, đám đầu tiên đã cho thu hoạch 3 năm nay, hiện bị lá vàng gần hết. Từ khi gia đình phát hiện ra vườn chuối bị mắc bệnh, vẫn chưa có cán bộ vào giúp chữa trị, bà con chỉ biết nó bị bệnh thế thì đành phải chịu thôi. Chỉ biết thấy gốc nào bị bệnh thì chặt bỏ, còn gốc nào lành, xanh lá thì để lại" - anh Chẻo Cù Sếnh nói.

Những con bọ cánh cứng đục gốc, thân cây

Huổi Luông có trên 900 ha chuối, đều mua giống từ Trung Quốc. Số bị bệnh đã chiếm khoảng 30%. Ban đầu, bệnh xuất hiện chủ yếu tại những vườn đã trồng từ 3 năm trở lên; gần đây, bệnh lan rộng sang cả các diện tích mới trồng, với tốc độ lây lan nhanh, trong khi chưa tìm được cách chữa trị hữu hiệu, khiến bà con rất hoang mang. 

Ông Tẩn A Sử, Phó chủ tịch UBND xã Huổi Luông, cho biết: "Từ năm 2013 đến nay, một số bản trồng chuối mang về lợi nhuận rất hiệu quả. Đối với sâu bệnh trên cây chuối, xã cũng đã đề nghị huyện có biện pháp gì để xử lý thì chúng tôi sẽ tiến hành cùng với bà con để phòng trừ sâu bệnh. Nhưng dân lại trồng quá nhiều, những diện tích thiệt hại sâu bệnh thì dân đã phá để trồng cây mới rồi nên khó kiểm soát".

Ước tính hơn 30% diện tích chuối của xã bị sâu bệnh, và bắt đầu lan sang các xã lân cân

Toàn huyện Phong Thổ có gần 3.000 ha chuối. Theo ghi nhận của phóng viên, không chỉ tại Huổi Luông, mà hiện tượng chuối chết đã lan sang vườn chuối ở các xã lân cận như Ma Ly Pho, Hoang Thèn, Bản Lang.. khiến bà con nông dân ở đây cũng đang đứng ngồi không yên. Theo chính quyền và các cơ quan chức năng địa phương, phần lớn chuối là do bà con tự trồng, với diện tích quá lớn, nên việc cải tạo đất để phòng trừ sâu bệnh là rất khó.  

Bà Trương Thị Nhàn, Chi cục phó Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lai Châu, cho biết: Việc bà con sử dụng giống đã nhiễm bệnh để nhân giống, khiến bệnh lây lan nhanh và khó kiểm soát. Giải pháp chỉ đạo khắc phục hiện nay là đối với vườn bị bệnh nhẹ thì dùng thuốc để chữa trị. Còn các vườn bị nhiễm bệnh nặng, bà con cần phá bỏ để cải tạo đất và chờ một thời gian mới được đưa giống mới vào trồng.

Theo bà Nhàn, cây chuối ở Phong Thổ bị bệnh vàng lá, nấm prama. Chi cục phối hợp vơi huyện có một số biện pháp, ví dụ như sâu đục thân thì sử dụng các loại thuốc rắc trực tiếp vào gốc hoặc phun trực tiếp vào cây. Bệnh vàng lá, nếu chớm bị thì bà con phun phòng và sử dụng một số các loại thuốc trừ nấm.

Khắc Kiên/VOV-Tây Bắc