Hơdôm hrơi anai, mơnuih man pơkra sang anăn ñu Y Knap, djuai ania Bơnông, gun lu bruă hrŏm hăng adơi ayong amăng ƀuôn Ea M’droh man pơdŏng giăm giong sang phrâo pioh hmao jao kơ neh wa hlâo kơ hrơi pơdŏng Lŏn ia. Hrŏm hăng hơdôm pluh ring bruă lŏm lui sang dô̆ jăng jai man pơdŏng hlâo kơ anun, hơdôm bôh sang man pơdŏng amăng tal anai jai djru bruă hơđong anih dô̆ pioh neh wa hơđong pran jua pơđĭ kyar bơwih ƀong. Ayong Y Knap lăi pơthâo, tơlơi pơđĭ kyar mơ̆ng plơi pla ăt jing bruă mă, prăk pơhrui glăi hăng tơlơi mơ-ak mơ̆ng ñu.

“Ƀuh neh wa đing nao pơđĭ kyar bơwih ƀong hloh, bơwih brơi kơ bruă bơwih ƀong huă hloh. Tơlơi hơdip mơda neh wa ră anai ăt hmâo tơlơi pơplih rơđah mơn. Mơ̆ng tơlơi pơplih anun neh wa hmâo tơlơi gal pơkra glăi pưk sang, đang hmua, pơjing bruă mă kơ adơi ayong amăng ƀuôn, gum hrŏm ngă hơdôm bruă man pơdŏng, pơkra ring bruă, pơjing dong jơlan pơhrui prăk”.

Buôn Ea M’drok dô̆ hmâo anăn iâo pơkon lĕ Buôn Cháy, anăn iâo bâo nao rơnuk asăp apui, lơm buôn hmâo ayăt Mi, Ngụy čuh abih ƀhiao pioh pơgăn neh wa kiăo tui ngă hơkrŭ, rông dop mơnuih apăn bruă. Tơdơi kơ hrơi lŏn ia pơlir hơbit, buôn kơnong kơ hmâo năng ai ñu 30 bôh bơbung sang hlang pơnăng djrao ayêt ayêng. Truh thun 1994, ling tơhan tơring čar Dak Lak hrŏm hăng gong gai plơi pla hmâo pơdŏng laih rơbêh kơ 60 bôh sang dlông brơi kơ neh wa.

Mơ̆ng anun truh ră anai, hăng tơlơi gum djru hơdôm jơlan hơdră pơkă mơ̆ng lŏn ia, mơnuih ƀôn sang ƀơƀrư̆ mă yua bôh thâo phrâo măi mok ngă đang hmua, rông hlô mơnong, pơplih pơjeh pla. Ƀô̆ mơta plơi pla jai hrơi jai pơplih phrâo. Buôn ră anai hmâo rơbêh kơ 300 bôh sang hăng giăm truh 1.100 čô mơnuih, amăng anun abih bang kah hăng djuai ania ƀiă. Nao hrŏm hăng plơi pla rơgao lu rơnuk gru grua, yă H’ Rit Ksor hơk mơ-ak brơi thâo:

“Ră anai nao rai jơlan gah anăp truh gah tlôn buôn khă rơbat tơkai ăt ƀu bơngot kơ rok drơi kuač dong tah, jơlan rơdêh đuăi nao rai jai hrơi jai lu tui, dik dak hloh, mlăm mơmot lĕ hmâo apui pơčrang rơđah, mơnuih ƀôn sang hơdip hrŏm brơnôm, gum hrŏm hơbit”.

Kơnang kơ hơdôm hơdră bruă gum djru, lu sang anô̆ amăng buôn hmâo khin hơtai čan prăk mơ̆ng hơdôm ngăn rơnoh mă kơmlai ƀiă pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong. Čơđai muai dưi nao sang hră tum djop, hlăk ai hmâo bruă mă, lu mơnuih nao mă bruă pơ̆ anih ataih pơkrem pioh prăk laih anun pơwot glăi pơdŏng plơi pla.

Ƀu kơnong kơ pơplih gah bơwih ƀong, bôh thâo đưm phiăn juăt hăng nua yôm gru grua ăt dưi hmâo mơnuih ƀôn sang djă pioh, ngă tui. Mơ̆ng thun 2024, Kual djă pioh gru grua ngă hơkrŭ đưm tơring glông Čư̆ Mgar hơđăp hmâo pơdŏng laih ƀơi buôn Ea M’droh, ƀơi kual lŏn prong 1 ektar. Yă La Thị Tình, Khua git gai Grŭp Ping gah buôn Ea M’droh, brơi thâo: Ring bruă hmâo Sang pơdă prưng, hnal čih hơdor pioh, tơlơi lăi pơthâo, hrŏm hăng lu anih anom mă yua, jing anih anom yôm pơtô juăt gru grua kơ mơnuih ƀôn sang, biă ñu rơnuk hlăk ai.

“Tơdơi kơ hmâo kual sang djă pioh gru grua lĕ mơnuih ƀôn sang buôn Ea M’droh ư-ang biă, hlâo adih ƀơi anai lĕ buôn ngă hơkrŭ, djă pioh gru grua bôh thâo đưm djuai ania. Amăng hơdôm hrơi ngă lơphet, hrơi jơnum ngui buôn ăt djă pioh mơn buh băn ao djuai ania đưm. Tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang dưi pơplih phrâo, bơwih ƀong hmâo yak pơđĭ kyar. Thun anai lĕ amăng 6 blan akô̆ thun hmâo laih 8 bôh sang pơdŏng phrâo kơjăp, klă hiam”.

Buôn Ea Mdroh lĕ sa amăng 3 bôh buôn gah să Ea M’droh, să phrâo pơdŏng tui jơlan gah pơmut hrŏm 3 bôh să Quảng Hiệp, Ea M’droh hăng Ea M’nang gah tơring glông Čư̆ Mgar hơđăp. Hơdră bơwih ƀong đơ đam să thun 2025 him lăng hmâo rơbêh kơ 2.000 klai prăk, biă ñu hluai tui bruă đang hmua. Pơhrui glăi hơnong ñu sa čô mơnuih hmâo 57 klăk prăk. Hlâo kơ pơmut hrŏm, Quảng Hiệp hăng Ea M’nang hmâo laih tơhnal djơ̆ hăng plơi pla phrâo, kơnong kơ Ea M’droh hơđăp phrâo hmâo 12 tơhnal pơkă đôč. Yua anun, tơhnal ba tơbiă prong mơ̆ Ping gah hăng mơnuih ƀôn sang să ba tơbiă lĕ hrưn đĭ khom djơ̆ tui tơhnal pơkă plơi pla phrâo amăng thun 2030.

Yă Nguyễn Thị Thun Hồng, Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang să Ea M’droh, brơi thâo, hơdôm tơhnal ba tơbiă dô̆ glăi bưp lu tơlơi tơnap yua bơdjơ̆ nao ngăn rơnoh tuh pơplai kơ jơlan nao rai, mrô sang anô̆ ƀun rin. Amăng thun anai, să hrưn đĭ ngă giong 2 tơhnal ba tơbiă kơ gơnam mă yua gah bôh thâo đưm hăng jơlan nao rai.

"Tơlơi pơtrun pơsit mơ̆ng Jơnum hmâo pơsit truh thun 2030 amra ngă giong să djơ̆ hăng plơi pla phrâo, amăng 6 blan akô̆ thun anai amra gir run hmâo dong 2 tơhnal ba tơbiă. Să ăt pơsit amra đing nao hơdôm ngăn rơnoh phrâo iâo pơhrui pok pơhai hơdôm jơlan hơdră pơkă mơ̆ng lŏn ia pioh djru lu hloh kơ hơdôm bôh buôn, djru neh wa djuai ania ƀiă pơđĭ kyar bơwih ƀong, pơhlôm hơđong tơlơi hơdip mơda mơnuih mơnam, rơnuk rơnua plơi pla, bruă kơđi čar, hơđong amăng să”.

Mơ̆ng kual ngă hơkrŭ đưm tơnap tap, Ea M’droh ră anai hmâo hrưn đĭ pô pơplih phrâo. Hơdôm jơlan ƀê tông tô nao rai, hơdôm bôh sang phrâo klă hiam phrâo pơdŏng đĭ, kual djă pioh bruă ngă hơkrŭ bă kơ khăn gru mriah bôh pơtŭ kơñĭ... abih bang glăk ngă bơngač đĭ pran đăo kơnang, ngă kơjăp tui pran jua gum hrŏm hơbit, pioh Ping gah, gong gai hăng mơnuih ƀôn sang Ea M’droh kơjăp yak ƀơi jơlan pơdŏng plơi pla phrâo, djru pơplih phrâo mơ̆ng kual lŏn Dak Lak./.