VOV4.K’ho- Tàm dơ̆ sơndră kal ke ngan mờ kòp Kovid-19 tàm càr Dăk Lăk, neh geh uă y, bác sĩ, cau lơh sơnơm gơ gơs F0, kong bơta aniai, ngòt rơngơt ndrờm bè uă cau kòp Kovid-19 ndai. Mơya mờ nùs nhơm niam bơh cau lơh sơnơm dê, khi sơlơ tus bal tàm mpồl lam lài sơndră kòp. Ờ gam gơtìp rồn bơklơn tàm phan soh tam cah is, ờ gam bơta kơlôi rơcang gơ bơtờp kòp, khi lòt tus mờ cau kòp khat tàm tŭ lơi, tàm tơl tŭ jơ bơh bơta kis tàm dơlam cơldŭ piam kòp dê.

Dờp cồng nha xét nghiệm bơtờp mờ virus Sars KoV-2, hộ lý H’Lịch Kƀuôr, deh nam 1989, ơm tàm ƀòn Drao, xã Cư Né, kơnhoàl Krông Buk ờ gơtùi ờ kơlôi rơcang. Lơh kơnòl broă tàm anih sơm cau kòp Kovid-19 in tàm Hìu sơnơm kơnhoàl, sùm ơm rềp mờ cau kòp, H’Lịch kung ờ gơtùi kah là he neh bơtờp kòp bơh cau lơi mờ bơtờp kòp bơh tŭ lơi. Ờ geh uă tŭ jơ nàng kơlôi rơcang, H’lịch ai ală tŭ pràn kơldăng să jan gam gơtùi, lơh kơnòl broă pah ngai he dê là gròi sền ală cau kòp in: “Đơs bal là tŭ mut lơh broă tàm anih sơm kòp do den să tờm añ ơm rềp mờ uă cau bơtờp kòp Kovid-19, den tàng añ kung gơtìp bơtờp kòp tơn. Tài bơh broă añ dê là pah ngai gròi sền cau kòp in, añ sền cau kòp bè cau tờm hìu bơnhă añ dê, lơh ngan gròi sền niam khi in, tài do là broă he dê.”

Ală bác sĩ gròi sền cau kòp Kovid-19 jroă in

Kung ndrờm bè cau lơh broă bal he dê sơl, hộ lý H’Biên Niê, deh nam 1990, ơm tàm sơnah ƀòn Đạt Hiếu, thị xã Buôn Hồ kung gơ gó F0 tơnơ̆ uă nhai gròi sền cau kòp Kovid-19 in. Ală ngai bơtờp kòp, ală tềl tơnggŏ jê, glar să, kal ke tă nhơm lơh aniai lơh bi sơlơ git bơta rơngòt bơh ală cau kòp dê. Bè hơ̆ den tàng, pah tŭ pràn kơldăng să jan tàm khà gơtùi kong jai, hộ lý H’Biên kung gam tus bal gròi sền ai ală cau F0 tàm cờn bal sơm kòp in. Bi tam pà mờ khi broă he gơtìp bơtờp kòp nàng kờñ mblàng wơl bơta lơh ngan, bơta tam pà bal dong khi iang nùs nàng dră wơl mờ jai pha kòp jê. Hộ lý H’Biên yal: “Tŭ mut tàm anih sơm cau kòp Kovid-19 in bol hi kung rơngòt ngan, bol hi sùm lơh jat niam jơnau sồr 5K, tŭ sền gŏ ală cau kòp jroă pal tă nhơm mờ măi, tŭ hơ̆ bol hi ờ gam rơngòt tai kung ờ gròi sền tus să tờm he dê tai mờ bol hi lơh ngan gròi sền ai cau kòp in, lơh ngan dong khi sơrlèt gan kòp jê. Gơ wèt mờ kơnòm dềt, kah mè, kah bèp den bol hi pơndờm pơnđiang, boh bơr mờ pà bañ kèu, dà toh ală sau in nàng ală sau ờ rơngòt, iang nùs ai ală bác sĩ in sơm kòp.”

Ơm rềp mờ ală cau kòp, jơnau pơhìn bơtờp kòp là bơta ờ gơtùi pleh tŭ lơh kơnòl broă

Sền gŏ oh mi, cau lơh broă bal he dê bơtờp kòp, bác sĩ Trần Thuận, Kwang atbồ Hìu sơnơm kơnhoàl Krông Buk gơ lơh jê nùs ngan. Ồng pà git, kờp bơh tŭ Hìu sơnơm kơnhoàl geh tam gơl kơnòl broă sơm cau kòp Kovid-19 uă cờn ai 4 kơnhoàl đah tô càr Dăk Lăk dê in, Hìu sơnơm neh dờp sơm ai rlau 1 rbô 700 nă cau kòp in. Tŭ uă, geh ngai hìu sơnơm pal sơm rlau 300 nă cau kòp in, bơta do lơh gơlik bơta kơn jơ̆ ir ai hìu sơnơm in tŭ cau lơh sơnơm ờ uă. Khà broă lơh uă den tàng jơnau pơhìn bơtờp kòp cau lơh sơnơm in là bơta ờ gơtùi pleh. Bulah bè hơ̆, nùs nhơm bơh ală cau lơh sơnơm tàm do dê kơ̆ kơljap ngan, sơrlèt gan ală dơ̆ gơtìp kòp jê lơh aniai, pơn jat tai pơn đơl pràn tài bơh cau kòp he dê: “Cau bơtờp kòp sơn rờp den oh mi kung gơ lơh rơngòt sơl den kwang đơng lam bồ bal mờ ală mpồl cau, mpồl lơh broă he dê di tŭ pơn jờng, den tàm dùl ngai khi rê wơl bơta kơ̆ kơljap bè ờs mơ, geh ală cau lơh broă geh tềl tơnggŏ kòp nggờc, tàm ală ngai ờ huan bòl ir den khi kung gam tus bal lơh broă mờ hi hơ pơrgon geh lơh tai den tàng bơta do he gŏ là bơta chờ hờp he dê. Chờ hờp ngan là oh mi git loh broă gơlik geh, gam tơl broă dong kờl bè lơi den oh mi ờ sơnơng tus, jơh gùt mpồl lơh broă lơh ngan sơrlèt gan kòp dờng do.”

Gơ wèt mờ cau kòp Kovid-19 là kơnòm dềt, bơdìh mờ sơm kòp, ală y bác sĩ gam là bơyô nàng pơndờm pơnđiang ală oh

Tơn jơh nam 2021, càr Dăk Lăk git gŏ rlau 11 rbô nă cau kòp Kovid-19, tàm hơ̆ geh rlau 50 nă y, bác sĩ mờ cau lơh sơnơm gơtìp bơtờp kòp tŭ lơh kơnòl broă. Khà bơtờp kòp tŭ lơh kơnòl broă tàm mpồl lam lài là uă ngan, ai gŏ khà kal ke bơh kòp dê tàm càr, ai gŏ bơta phi să, bơta lơh ngan ờ git rơngòt bơh mpồl lơh sơnơm dê tàm broă lơh rơcang sơndră kòp Kovid-19. Ồng Nay Phi La, Kwang atbồ Sở Y tế càr Dăk Lăk pà git, dơ̆ sơndră mờ kòp Kovid-19 tàm càr digơlan gam jŏ jòng. Ală cau lơh sơnơm, kwang bàng lơh sơnơm tàm Dăk Lăk geh gam pal sơrlèt gan uă kal ke, bòl glar. Ală kấp gơnoar atbồ, kwang đơng lam bồ gah lơh sơnơm mờ tơl nă làng bol ndrờm git mờ ki ngàm ngan. Ồng Nay Phi La pin dờn, ală mpồl lơh broă mpồl bơtiàn geh bơta tam pà ngan ngồn, bal mờ ală cau lơh sơnơm kơryan kòp bơtờp: “Tàm do kung pal cih dờp bơta tă pơgồp huĭ să tờm, jơh ală tài bơh cau kòp mờ drơng lơh. Ala mat gah lơh sơnơm cih dờp bơta tă pơgồp, phi să bơh jơh ală cau lơh sơnơm dê tàm broă lơh rơcang sơndră kòp càr dê. Bơdìh hơ̆ tai, gah lơh sơnơm kung hòi jà ală mpồl lơh broă, mpồl cau kung bè ală anih lơh broă dong kờl cau lơh sơnơm in mờ uă broă lơh digơlan là lùp còp, halà dong kờl kuơmàng bè dong kờl phan bơna, măi mok mờ kờñ ngan rlau jơh là bơta tam pà bal, lòt bal bơh làng bol dê gơ wèt mờ gah lơh sơnơm.”

Cau lơh sơnơm phàt sơnơm ai ală cau kòp Kovid-19 sơm tàm cờn dơ̆ 1 mờ cờn dơ̆ 2 in

Ală F0 tàm mpồl lam lài sơndră kòp là ală bơkàu niam, mblàng wơl bơta niam bè bơta phi să, bè kơnòl mờ cau kòp, mblàng wơl bơta pin dờn nàng sơrlèt gan kal ke, mblàng wơl bơta pràn nàng bal mờ gơp lòt gan ală ngai kal ke bơh kòp bơtờp dê.

Cau mblàng K’Duẩn