Bi Ksor H’Pep, 32 sơnam, ơm tàm thôn Blôm, xã Kim Tân, kơnhoàl Ia Pa là dùl tàm ală hìu bơnhă geh ală bơta lơh sa kal ke. Bơklau lòt lơh broă tiah ngài, bi H’Pep bal mờ 3 nă kòn dềt pal lơh ngan lơh broă nàng drơng rài kis. Tàm hơ̆, kòn ùr dờng bi dê gơtìp kòp Down. Nam 2022, hìu bơnhă bi geh gơnoar atbồ tiah do dong kờl pà dùl nơm kơnrồ dra nàng lơh broă lơh sa.

Tus tŭ do kơnrồ dra neh deh geh 1 nơm kòn bè, bi H’Pep sền hơ̆ là bơta gơn kơnờm nàng să tờm in lơh ngan lik klàs rƀah. Bi Ksor H’Pep yal: “Hìu bơnhă bol añ gơwèt hìu bơnhă rƀah den geh gơnoar atbồ dong kờl pà kơnrồ dra ròng, bulah rài kis hìu bơnhă kung gam uă ngan kal ke sơl mơya kung gam lơh ngan ròng siam nàng kơnrồ in mhar dờng mờ deh kòn bè. Geh bơta sền gròi dong kờl bè hơ̆ kung lơh geh bơta gơn kơnờm nàng bol añ in brồ guh bơtàu tơnguh lơh sa, geh tai priă jền nàng rcang ai oh kòn in”.

Ồng Ksor Bluynh, kwang atbồ thôn Blôm, pà gĭt, thôn geh 517 hìu bơnhă mờ mờr 3 rơbô nă cau. Tơngai bơh nam 2021 -2024, kơnờm broă lơh dong kờl bơh broă lơh Jơnau kờñ Dà lơgar dê, 31 hìu bơnhă tàm thôn neh geh dong kờl kơnrồ me. Ồng Ksor Bluynh bơto pơlam tơn ală hìu bơnhă rƀah, hìu bơnhă pa lik klàs rƀah in broă ròng siam kơnrồ mờ sùm đơs wih đơs wơl bơta kwơ màng bơh broă tơrmù rƀah kơ̆ kơl jăp gơwèt mờ làng bol tàm ƀòn dê. Tơnơ̆ 3 nam, tŭ do khà hìu bơnhă rƀah mờ hìu bơnhă pa lik klàs rƀah tàm thôn bơh 30 hìu bơnhă tŭ do gơmù gam nggùl:“Tàm tơngai pa do geh bơta sền gròi dong kờl bơh gơnoar atbồ tiah do dê, mùl màl là bơh broă lơh dong kờl ai ală hìu bơnhă rƀah, hìu bơnhă pa lik klàs rƀah in. Tŭ hơ̆, den làng bol geh dong kờl kơnrồ dra, be dra. Bơh ală phan ròng do den làng bol geh ală bơta nàng bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă, lơh ngan ròng siam nàng phan ròng in deh kòn, nàng hời rơ hời bơh hơ̆ lơh sa bơtàu tơnguh rlau, tus tŭ do geh tai uă hìu bơnhă brồ guh lik klàs rƀah”.

Bi Siu Thức, 36 sơnam, ơm tàm thôn Plei Du, xã Chư Răng, kơnhoàl Ia Pa kung là hìu bơnhă rƀah, ờ geh ù lơh sa, gùt nam mìng geh priă jền bơh broă lòt lơh broă apah. Bồ nam 2024, hìu bơnhă bi sùm geh dong kờl dùl nơm kơnrồ me. Bi Siu Thức yal, ală nam pa do, hìu bơnhă sùm sŭơi siar, rài kis gam uă kal ke. Den tàng tŭ dờp geh kơnrồ dra, bi mờ hìu bơnhă chờ hờp ngan tài bơh do là phan pà dờng ngan nàng hìu bơnhă in lơh geh tai priă jền, hời rơ hời sơr lèt gan kal ke. Bi Siu Thức, đơs:“Añ gơ lơh chờ hờp ngan tài bơh geh bơta sền gròi dong kờl bơh Dà lơgar dê gơwèt mờ ală hìu bơnhă rƀah, bol añ geh dong kờl kơnrồ dra, lơh hìu pa den tàng bol añ ưn ngài uă ngan, do kung là bơta gơn kơnờm nàng bơtàu tơnguh tai tàm hìu bơnhă lơh sa bơtàu tơnguh, lơh bè lơi  nàng rài kis hìu bơnhă kơ̆ kơl jăp rlau tai pơndrờm mờ lài do”.

Ồng Nguyễn Hữu Thành, Củ tịc Anih duh broă làng bol xã Chư Răng pà gĭt, xã geh 2 thôn jơi bơtiàn dồ ết nă cau kal ke. Kơnờm geh broă lơh dong kờl, xã neh lơh niam ngan broă tơrmù rƀah, khà hìu bơnhă rƀah neh gơmù rlau 20% (nam 2021) gơmù hơđơm 13% tàm tơngai tŭ do dê. Ồng Nguyễn Hữu Thành, đơs:“Tàm tơngai pa do 3 broă lơh jơnau kờñ dà lơgar geh gơrềng dờng ngan, bơdìh mờ lơh geh ală bơta phan bơna bơt bơtàu gùng lòt, kwơ màng ngan rlau jơh là dong kờl bơh ală priă jền lơh geh tai broă lơh ai làng bol in, bơsong broă lơh, bơsong broă lơh broă sa, dong kờl kòn sơntìl phan ròng. Bơsong broă tơn jơh jơgloh tơrmù rƀah den nùs nhơm bơh làng bol dê brồ guh is hơ̆ sồng lik klàs rƀah kơ̆ kơl jăp”.

Bơh nam 2022 tus tŭ do, kơnhoàl Ia Pa neh lam lơh uă rơndăp broă lơh gơwèt broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar tơrmù rƀah kơ̆ kơl jăp, dong kờl bơtàu tơnguh lơh sa mờ lơh li la uă broă lơh broă sa mờ kờp jơh priă tă lơh gơguh tus 9 tơmàn 400 tơlak đong. Bơta sền gròi bơh Dà lơgar dê bal mờ bơta lơh ngan bơh làng bol dê neh mờ gam cèng wơl ală cồng nha niam ngan. Ồng Ksor Suy, Phó Củ tịc Anih duh broă làng bol kơnhoàl Ia Pa, pà gĭt:“Kơnhoàl Ia Pa là dùl kơnhoàl mìng lơh broă lơh sa suơn sre, Anih duh broă làng bol kơnhoàl neh jat sền bơta geh ngan bơh tiah do dê nàng rơwah ală broă lơh lơh sa, ròng phan di pal mờ bơhiàn rài kis làng bol dê nàng kơ̆ kơl jăp rài kis brồ guh lik klàs rƀah kơ̆ kơl jăp. Jat tàm ală bơta hơ̆ kờp sền jơnau kờñ geh ngan lài mờ tŭ pà ai làng bol in, gah broă lơh broă ờs mờng kung lơh dơ̆ cĭt vaccine tơl làm rcang lài kơryan kòp, gàr niam di pal mờ broă ròng bơh tơl hìu bơnhă dê”.