Dilah 2, 3 bơta phan tac hờ lơgar ndai bơh lơgar Việt Nam dê geh sap sèng khà 1, khà 2 tàm ù tiah ală lơgar rềp bal kung bè tàm dunia den Tây Nguyên neh tă pơgồp uă bơta phan bè kơphe, tiêu, plai màk, điều, mắc ca, kau su,… Bă ù tam ală bơta tờm chi lơh sơnơm kuơmàng bè: kơnuh sơnơm Ngọc Linh, kơnuh jriang, bơsềt liñ ci pơrhê, điñ lăng, hà thủ ô, đương quy, bơkàu hoè… tàm Tây Nguyên kung gam bơtàu tơnguh mhar ngan nàng lơh gơs ală tiah tam tờm chi lơh sơnơm tơrgùm bal. Bulah bè hơ̆ tàm 2 nam, 2022 mờ 2023, priă lơh geh bơh tac phan hờ lơgar ndai bơh tiah do dê geh mờr 3 tơmàn 800 tơlak dolar Mỹ tàm nam 2022 mờ rlau 3 tơmàn 700 tơlak dolar Mỹ tàm nam 2023, pơgap rlau 1% kờp jơh priă lơh geh bơh tac phan hờ lơgar ndai gùt lơgar dê. Tac phan lơh gơs bơh suơn sre hờ lơgar ndai bơh Tây Nguyên dê kung gam 2, 3 bơta ờ niam. Hơ̆ là, broă lơh gơlik phan bơh suơn sre gam dềt rah rài, ală anih tờm lơh gơlik phan uă gam ờ hềt geh mờ ờ pràn lơh gơbàn bơta phan tac hờ lơgar ndai halà phan nàng drơng tac hờ lơgar ndai gam ờ hềt geh lơh gơlik gơs phan, cèng wơl priă lơh geh ờ uă ai làng bol, mpồl lơh sa kă bro in. Ală phan lơh gơs bơh suơn sre tờm ngan geh bơta niam ờ ndrờm bal, den tàng gam gơtìp uă kòl yan kă bro cèng bơta chài măi mok. Kuơmàng, tàm tơrbŏ bal tiah do gam ai tơnggŏ uă bơta ờ niam, ờ kơ̆, ờ geh bơcri priă ring bal, lơh  tơl ală mpồl lơh gơlik, tac phan tàm dơlam tiah do. Ồng Nguyễn Việt San, Phó Kwang atbồ Vụ câu Âu – Câu Mỹ (Ƀộ Kông thương) geh jơnau sồr ală mpồl lơh sa kă bro tac phan hờ lơgar ndai bơh tiah Tây Nguyên dê: “Broă ală lơgar bơtàu tơnguh ngai sơlơ sền gròi tus uă bơta bơtàu tơnguh kơ̆ kơljap, rơcang sơndră tam gơl nhơm trồ tiah, lơngăp lơngai ai cau ngui sa in gam pơn jat tai là bơnàng jă nàng pờ tơlik ală jơnau sồr pa, ală tơl khà pa gơ rềng tus mpồl tac phan, cau lơh broă, tiah ơm kis kràñ cê ngan gơwèt mờ ală phan tac hờ lơgar ndai. Broă rơndap lơh, jơnau sồr pa gơ rềng tus bơta pràn bơh ù tiah Tây Nguyên dê hơ̆ là broă rơndap lơh bơh anih suơn dờng tus kơƀàng nggui sa, jơnau sồr bè ală mpồl lơh gơlik phan sa ring bal, tơl niam mờ đềt mềr mờ tiah ơm kis, hơ̆ là tàm tơngai tus, EU rơp lơh ngan tơrmù 50% sơnơm gơt sơt tu hoá họk, 20% phơng sih, 50% sơnơm kháng siñ ngui tàm ală bơta phan lơh gơs bơh suơn sre, brê bơnơm, phan tàm ù”.

Tac hờ lơgar ndai kơphe bơh Việt Nam dê gơwèt uă ngan tàm drà kă bro câu Âu, geh mờr 60% khà kơphe bơh lơgar he dê tac tàm drà kă bro lơgar ndai. Mơya dilah mpồl lơh sa kă bro lơh tìs Jơnau sồr rơcang lài kơryan bơta mus kơl brê mờ rơcang lài kơryan tuh tơlik carbon den gơtìp lơh glài 4% kờp jơh priă lơh geh bơh kông ty dê tàm 1 nam. Jat broă rơndap lơh, tus nam 2035 mờ nam 2050 den ờ gam tuh tơlik carbon, den tàng ală phan lơh gơs bơh suơn sre tac hờ lơgar ndai bơh Việt Nam dê pal lơh jat jơnau sồr do. Hơ̆ là pal ngui phan nàng lơh, cau lơh broă pal lơh jat nền nòn, do là dùl bơta kòl yan dờng ngan mut tàm drà kă bro câu Âu. Kông ty kă bro TNHH Một thàñ viên tac mờ blơi phan bơh lơgar ndai ngai 2 nhai 9 bơh càr Dăk Lăk dê – dùl nam tac hờ lơgar ndai 120 rbô tấn kơphe, 1 rbô tấn tiêu, priă lơh geh 275 tơlak dolar Mỹ tàm kờp jơh priă lơh geh mờr 7 rbô tơmàn đông. Nàng pơn jat tai gàr sùm mờ bơtàu tơnguh drà kă bro tac phan hờ lơgar ndai tiah câu Âu, Kông ty pal lơh mờ pa geh pà sră Cơng tàng kơphe rơcang lài kơryan mus kơl brê – dùl jơnau sồr kal ke ngan ai ală mpồl lơh sa kă bro, gah tac kơphe tàm drà kă bro câu Âu. Ồng Lê Thanh Sơn – Kwang atbồ Kông ty Kă bro TNHH Một thàñ viên tac mờ blơi phan bơh lơgar ndai ngai 2 nhai 9 càr Dăk Lăk dê sồr: “Bè jơnau sồr kơphe rơcang lài kơryan mus kơl brê, tuh tơlik nhơm carbon, sồr ală anih lơh broă geh gơ rềng geh ală broă lơh, ală jơnau sồr lơh nàng mpồl lơh sa kă bro gơtùi lơh broă mờ kwang đơng lam bồ ală càr geh tiah, suơn chi tam nàng git ù tiah, lơh broă nàng gơtùi lơh jat jơnau sồr do. Broă dơ̆ 2, tài bol he gơwèt uă ngan tàm drà kă bro câu Âu, den tàng sồr Ƀộ Kông thương geh ală broă lơh pràn rlau, geh tơngume tờm rlau, lam lơh mut tàm ală drà kă bro pa pơn rơ bè Lo, Ấn Độ mờ Nhờk nàng lơh bè lơi, bol he tơrmù ƀà bơta gơ wèt uă tàm drà kă bro câu Âu”.

Jat ồng Vũ Bá Phú – Kwang atbồ Kụk hòi jà kă bro, Ƀộ Kông thương đơs, Tây Nguyên gơtìp uă kòl yan bè gùng dà, broă lơh, jak chài măi mok, broă lơh sa, lơh gơlik phan lơh gơs bơh suơn sre, cau lơh broă geh bơta niam uă, phan bơna mờ ờ tơl bơta tàm tơrbŏ bal tàm dơlam is tiah do nàng gơtùi ngui jơh bơta pràn tŭ ai phan bơna mut tàm drà kă bro dunia: “Nàng lơh gơlik bơta tam gơl pa tàm broă ngui niam gơnoar broă kuơmàng mờ ngui geh cồng nha rlau tai bơta pràn, bơta ƀuơn bơtàu tơnguh tiah do dê, pal geh dùl broă lơh sơlơ ngui jak chài măi mok, tàm tơrbŏ bal ală mpồl tàm broă lơh gơlik phan, tơnguh bơta kuơ phan lơh gơs, tàm tơrbŏ bal ù tiah do tàm ală broă lơh hòi jà kă bro mờ tac, blơi phan bơh lơgar ndai jat broă lơh mờng chài. Kuơmàng là bơcri priă lơh broă geh bơta tờm ală tiah lơh sa mpồng nhàr dà lơgar hơ̆ sồng gơtùi tơnguh kă bro phan bơna tiah Tây Nguyên ngai sơlơ pràn rlau”.

Nàng dong tiah Tây Nguyên geh bơta tam gơl niam tàm broă lơh hòi jà kă bro, bơtàu tơnguh tac, blơi phan bơh lơgar ndai pràn rlau tai tàm tơngai tus, ală càr Tây Nguyên pal lơh bal mờ gơp nàng ring bal, lòt bal lơh gơlik ală phan bơna geh bơta pràn tờl ngan ai tơl mpồl phan bơh tiah do dê, bơh hơ̆ đal git ală broă lơh mpồl lơh gơlik phan, mpồl lơh gơs phan geh bơta kuơ nàng ngui ală bơta kuơ phan bơna niam ngan rlau jơh. Bơdìh hơ̆ tai, ală càr pal sền gròi tus rơndap tap sèng phan bơna kă bro, rơndap tap sèng phan bơna ai hòi jà kă bro jơh gùt tiah do dê, pal geh gùng dà, broă lơh nàng bơt bơtàu mờ lơh gơs ală kông ty, tập đoàn mờng bè kă bro krơi is nàng gơtùi tac phan lơh gơs bơh tiah do dê. Ală mpồl lơh sa kă bro pal di tŭ yal jơnau tơnggit bè drà kă bro lơgar ndai nàng git jơnau kờñ ngui sa tàm tơl lơgar, bơh hơ̆ tam gơl phan bơna dipal jat tơl drà kă bro, tơnguh bơta pràn tàm pơrlòng bơh phan bơna dê tàm dunia.