Là mpồl lam lài tàm broă tac kơphe hờ lơgar ndai bơh càr Dăk Lăk dê, Kông ty TNHH MTV tac mờ blơi phan bơh lơgar ndai ngai 02 nhai 9 Dăk Lăk (Simexco Dăk Lăk) neh lam lơh broă lơh dờp tơl khà kơ̆ kơljap bơh nam 2009. Jat ồng Nguyễn Tiến Dũng, Kwang atbồ Bơtàu tơnguh broă lơh sa kơ̆ kơljap đơs, broă Mpồl tam klac câu Âu ring bal rơndap lơh adat boh lam sồr ờ ai blơi phan lơh gơs bơh suơn sre geh tam tàm ù geh bơh mus kơl brê, neh ờ lơh kal ke mpồl lơh sa kă bro in. Mờ ală tiah tam phan lơh bal kơ̆ kơljap bơh nam 2009, Simexco Dăk Lăk neh mhar lơh sir ală sră nggal, sră pơ àr pal geh nàng lơh jat jơnau sồr Ờ ai mus brê bơh Mpồl tam klac câu Âu dê gơ wèt mờ 9 rbô 500 lồ, khà lơh geh rlau 35 rbô tấn pah nam. Tŭ do, mpồl lơh sa kă bro kung gam bal mờ mờr 80 rbô hìu bơnhă lơh broă sa, lơh mờr 100 rbô lồ kơphe jat Jơnau sồr ờ ai mus kơl brê bơh Mpồl tam klac câu Âu dê: “Pah nam, bol hi tac hờ lơgar ndai dùl khà kơphe uă ngan, bơh 5 rbô tus 70 rbô tấn tàm drà kă bro câu Âu. Tŭ do, bol hi neh rơcang lài jơh ală khà kờp nàng lơh jat ală jơnau sồr bơh câu Âu dê bè tam kơphe ờ lơh roh brê. Tŭ geh jơnau pơlam ngan ngồn bơh Mpồl tam klac câu Âu dê bal mờ bơh Ƀộ Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh ƀòn lơgar dê là Mpồl sơn rờp den bol hi gơtìp lơh jat ală jơnau sồr do”.

Dăk Lăk là tiah tam kơphe uă ngan rlau jơh gùt lơgar, mờ bă ù tam mờr 210 rbô lồ, cồng nha tơnhàu kờp bal geh 28 tạ tàm 1 lồ, khà lơh geh mờr 558 rbô tấn kơphe gar. Kơphe là phan lơh gơs bơh suơn sre tờm ngan tàm rơndap tap sèng rài lơh sa bơh càr Dăk Lăk dê. Nam 2023, priă lơh geh bơh tac kơphe hờ lơgar ndai càr dê geh rlau 760 tơlak dolar Mỹ, geh 18% priă lơh geh bơh tac kơphe hờ lơgar ndai gùt lơgar dê. Bè hơ̆ den tàng, Ƀộ Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh ƀòn lơgar neh rơ wah Dăk Lăk nàng lơh ală broă lơh lài lơh jat Jơnau sồr ờ ai mus kơl brê bơh Mpồl tam klac câu Âu dê nàng lam lơh uă tus ală tiah tam kơphe tàm gùt lơgar. Tŭ do, càr gam lơh halà tơrgùm, bơ tơl, lơh sir jơnau yal bè tiah tam, jơnau yal bè brê lơh jat jơnau sồr bơh Mpồl tam klac câu Âu dê tàm 3 kơnhoàl lam lơh lài là Krông Năng, Ea Hleo, Cư Mgar lơh bơnàng jă nàng lam lơh uă tus ală kơnhoàl ndai tàm càr. Mờ kung kờp sền bă ù tam kơphe (ờ hềt geh sră ngui ù); bă ù tam kơphe tàm ù brê lài mờ ngai 31/12/2020; kờp sền, đal git ală tiah lơh roh brê, lơh ờ niam brê tơnơ̆ ngai 31/12/2020, ai tơlik ală broă lơh dong kờl làng bol lơh broă sa tàm tiah geh jơnau pơhìn uă kis rềp brê. Ồng Trịnh Đức Minh, Củ tịc Mpồl kơphe Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk đơs là, do là broă pal lơh nàng gah lơh kơphe in gơdờp mờ jơnau sồr pa bơh drà kă bro dê: “Dilah bol he lơh niam broă do den rơp gơtùi tơnguh khà kơphe blơi tàm drà kă bro câu Âu. Dùl tàm ală bơnàng jă hơ̆ là ờ lơi gơlik geh bơta mus kơl brê mờ ngui ală broă lơh ndai bè lơh sa suơn sre brê bơnơm pơgồp bal, tam bơrlŭ bal den bol he rơp lơh gơtùi jơnau kờñ hơ̆. Mờ bol he pal gut nàng bơtàu tơnguh gah lơh kơphe di pal mờ jơnau kờñ bal bơh dunia dê là lơh sa tơlir, lơh sa kơ̆ kơljap”.

Jat ồng Nguyễn Hoài Dương, Kwang atbồ Sở Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh Ƀòn lơgar càr Dăk Lăk pà git, tŭ do, ală càr tàm tiah lam lơh tơrlòng lài gam tơnguh mhar tơngai lam lơh. Ală mpồl lơh broă bal đah dà lơgar mờ cau dùl nă să neh pơgồp bal mờ càr Dăk Lăk lơh mờ tàm lùp, ai tơlik bơta chài măi mok dong kờl, geh: broă lơh jat Jơnau sồr ờ ai mus kơl brê bơh Mpồl tam klac câu Âu dê; ală broă lơh tơrmù ƀà bơta aniai (geh: đal git, bơsong bơta mus kơl brê; jat sền, sền gàr, tam wơl brê; broă lơh sa hìu bơnhă lơh sa suơn sre). Bơnàng jă tàm sră pơ àr bơh broă lơh bơta chài do dê là cơng tàng ai ală mpồl blơi phan câu Âu in git là, kơphe Dăk Lăk ờ tus bơh tiah mus kơl brê. Kuơmàng là tơrgùm tàm broă lơh mblàng yal ală jơnau sồr bè ờ ai mus kơl brê bơh Mpồl tam klac câu Âu dê tus tơl nă kwang bàng atbồ ală kâp, ală mpồl lơh sa kă bro halà kông ty tàm ù tiah càr mờ làng bol. Mờ kung sơlơ tơnguh tai lam lơh wơl lơh sa tàm ală bă ù neh geh nàng pleh lơh gơ rềng tus broă lơh jat ală jơnau sồr ờ ai mus kơl brê bơh Mpồl tam klac câu Âu dê: “Git wă bơta do làng bol kung neh tus bal tàm ală jơnau sồr bơh ală lơgar mờ ală tiah tam kơphe dê yal. Bơh hơ̆, priă lơh geh, bơta niam geh tơnguh rlau. Bơta kuơ dờng rlau hơ̆ là bơngă pin dờn, mat kă bro mờ bơta kơ̆ kơljap anih blơi phan lơh gơs rơhời geh gàr kơ̆ mờ ngai sơlơ geh tơnguh rlau. Hơ̆ là ală bơta kuơ cèng wơl bơh broă lam lơh wơl lơh sa”.

Jơnau sồr ờ ai mus kơl brê bơh Mpồl tam klac câu Âu dê ngan ngồn geh ai lơh jat tàm nhai 12 nam do gơ wèt mờ ală mpồl lơh sa kă bro dờng mờ ngui bơh ngai 30/6/2025 gơ wèt mờ ală mpồl lơh sa kă bro di mơ mờ dềt. Mơya mờ bơta rơcang lài, jơh nùs ngui ală broă lơh tam phan kơ̆ kơljap, sơlơ tơnguh tai lơh broă bal, pơgồp bal priă jền mờ tam pà bal mờng chài đah dà lơgar mờ cau dùl nă să, kơphe Dăk Lăk gơtùi gơdờp mờ ală bơta lòng do mờ pơn jat tai ai gŏ bơta kuơ he dê tàm drà kă bro kơphe gùt plai ù. Jơnau sồr pa bơh Mpồl tam klac câu Âu dê là tŭ niam nàng kơphe Dăk Lăk bơtàu tơnguh jat gùng dà loh làng, geh kơnòl pơgồp bơnah bơtàu tơnguh gah lơh phan kơphe Việt Nam kơ̆ kơljap mờ bơtàu tơnguh tơlir.