Deh mờ dờng tàm tiah bơnơm Đồng Văn, càr Hà Giang, Lưu Thị Hoà, ùr ơruh deh nam 1992 cèng bàr jơi bơtiàn kòn cau Cờ Lao mờ Pu Péo. Hoà là dùl tàm ală cau bơtuah ngan geh lòt bơsram tus gùng tus dà. Jơh bơsram gah Dunia bơsram, Hìu bơsram Đại họk Khoa họk Xã hội mờ Ñân văn, Đại họk Dà lơgar Hà Nội, tơnơ̆ 2 nam lơh broă ai ală tập đoàn tàm dơlam mờ bơdìh lơgar in, Hoà kung gam sơrbì sơl tiah lơh broă pa jak chài ngan, rwah gùng lòt is là rê hờ kơh bơnơm lŭ lơh jăt jơnau kơ̆p kờñ bơh he dê. Oh Lưu Thị Hoà, đơs: Añ kờñ gơ gơs là broă lơh lam lài mờ digơlan là bơtàu tơnguh broă lơh lơh broă sa sươn sre sàng goh, wèt tus làng bol gùt dar tềng do tus lơh sa sươn sre jăt gùng dà lơh broă sa sươn sre sàng goh, ờ ngui dà sơnơm, ờ ngui dà sơnơm hóa họk khih jơlai, mờ bơdìh hơ̆ tai den kung là dùl broă lơh broă sa nàng ai làng bol gùt dar in kung gơtùi lơh bal tàm broă lơh do. Bơdìh hơ̆ tai, bè ală jơnau niam chài den dùl bơta mờ añ kơlôi sơnơng sùm ngan là bơta ngai sơlơ hŭi roh rơhời rài kis niam chài krơi is jơi bơtiàn bơh cau Pu Péo dê, dùl tàm pram jơi bơtiàn geh khà kờp làng bol dùl êt ngan rlau jơh Việt Nam.

Să tờm là cau deh mờ dờng tàm bă ù gam uă kal ke bòl glar, Lưu Thị Hoà gĭt wă jơh ală bơta bòl glar kal ke bơh làng bol lơh broă sa sươn sre dê. Mơya oh kung sền gŏ geh bơta brê bơnơm, trồ tiah, ù tiah bơh bă ù Đồng Văn dê gơdờp ai uă bơta biăp bùm kơnuh plai đo in hòn kis niam. Bal mờ bơta gĭt wă bè lơh sa, kă bro phan lơh geh bơh sươn sre sàng goh tơnơ̆ uă nam ơm kis mờ bơsram sră tàm càr lơgar, Lưu Thị Hoà lơh nền lơh Hợp tak xã nàng sơnđờm mŭt lơh broă bơh lơh broă sa sươn sre, dong rài lơh broă sa sươn sre ƀòn lơgar tờm dê bơtàu tơnguh. Oh Lưu Thị Hoà, yal: Tiah do den kung lơh gơlik geh jơnau gơdan nàng ai añ in gơtùi lơh geh jơnau kơlôi lơh bơtàu tơnguh broă lơh pơgồp bal mờ ală jơnau niam chài tàm do. Bơta kwơ mờ añ kờñ wèt tus hơ̆ là bơta kwơ prăp gàr geh rài kis niam chài bơh kòn cau Pu Péo dê, mơkung lơh gơlik geh dùl broă lơh mờ gơtùi lơh bal mờ khi, lơh gơlik geh broă lơh broă sa ai să tờm làng bol kòn cau he dê in.

Bè hơ̆ mơya mŭt lơh broă den hơ̆ sồng gŏ ờ ƀươn dùl êt lơi ờ. Lơh sa sươn sre bơh làng bol tiah kơh bơnơm jơnhoa Hà Giang dê bơh lài tus tŭ do kung gam sơl là lơh sa dềt lơh sa is rah rài, ờ lơh geh jơnau kờñ. Tàm ală tŭ lơh jăt jơnau kơlôi lơh bơh he dê, Lưu Thị Hoà neh geh tŭ lơh ờ gơtùi sơl. Oh Lưu Thị Hoà pà gĭt: He ờ hềt lòt sền lòt lùp bè drà kă bro kung bè he kung ờ hềt jòi drà blơi phan lài. Phan he lơh uă rlau ir mờ bơta kờñ blơi den là biăp pal sơrbì tĕ uă ngan. Ai puăc den he kong phan ờ niam, phan ƀô ồm sơrbì jơh tơn. Tŭ he bơcri priă lơh wơl kung bè là sơnđờm càn priă tai nàng bơcri ai rơndăp broă hơ̆ in den là he hoàc hươr.

Tơnơ̆ dùl tŭ tơngai jơh nùs lơh ngan lơh tus geh, mơkung lơh jăt Kơrnoăt mìng tơngume bè Bơtàu tơnguh broă lơh lơh sa sươn dờng bơh Huyện ủy Đồng Văn dê, tus lồi nam 2017, Hợp tak xã Lơh broă sa sươn sre brê bơnơm mờ drơng broă ală kă bro tàm bơrlŭ bal Po Mỷ geh lơh bal mờ 7 nă cau, bơh Lưu Thị Hoà lơh cau ătbồ. Bă ù lơh sa bơh hợp tak xã dê geh 2 rbô 700 thơk vuông sươn dờng, mờ ală broă lơh is jơh lơm bơh tam, lơh gơlik, kă bro bàr pe phan lơh geh bơh sươn sre bơkah pơnrơ is bè dà sŭt lơ we ƀạk hà, chi sa plai jŏ nam, biăp bùm kơnuh plai đo lơyah ngai. Ală nam do, hợp tak xã neh jơh nùs tus bal tàm ală dơ̆ lơh drà, ràng tơlik tàm uă tiah ƀòn lơgar nàng lùp sền, yal tơngĭt, pờ ơnàng drà kă bro. Ồng Dinh Chí Thành, Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân kơnhoàl Đồng Văn, càr Hà Giang, đơs: Broă ơruh pơnu rê hờ kơnhoàl sơnđờm mŭt lơh broă là dùl bơta gơrề uă ngan tus mờ broă bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tàm ù tiah kơnhoàl dê. Ơruh pơnu tŭ lơi kung geh bơta pa mờ duh hồl, ngan là tơryăng tơryồng jơh nùs jơh tồr mờ geh jơnau kơlôi lơh hơ̆ sồng geh bồ tơngoh bơsram sră, den tàng tŭ lơh ală broă lơh sền bal là lơh geh jơnau kờñ. Mờ geh dùl bơta tai là kơ̆ nùs ngan den tàng dilah bè lơh ờ gơtùi dơ̆ dùl, dơ̆ bàr den ngan ngồn là rơ̆p lơh gơtùi. Den tàng bè hơ̆, là gơrề uă ngan tus mpồl bơtiàn mờ kwơmàng là lơh geh broă lơh broă sa ai làng bol tàm ƀòn lơgar in.

Tŭ do, Hợp tak xã lơh broă sa sươn sre brê bơnơm mờ drơng broă ala kă bro tàm bơrlŭ bal Po Mỷ neh gơhòi gơ jà mờ tơmŭt bal geh uă hìu làng bol kòn cau Mông mờ Pu Péo bal mờ ală bơta phan geh bơta pràn, phan bơkah pơnrơ is biăp, bùm kơnuh plai đo lơyah ngai, bè kơnuh sơvê, ƀăp sú, khuah tằm, biăp mèo, ca grồi, tam jăt gùng dà hữu kơ niam sàng goh. Bơh bơta jà bơh Hoà dê bal mờ ală cồng nha lơh sa geh ngan mờ hợp tak xã cèng wơl, làng bol neh gŏ geh ală bơta kwơ tŭ  lơh geh priă dipal ai hìu bơnhă in mơkung pơgồp bơnah ngui niam, sền gàr ală bơta kwơ mùl geh bơh ƀòn lơgar he dê. Ồng Thào Mý Thò, làng bol ơm tàm xã Sủng Là, kơnhoàl Đồng Văn yal: Tŭ pơgồp bal mờ hợp tak xã den là tŭ hơ̆ ùr bơklau añ gơtùi pik tơn tềng mìr, mờ hợp tak xã tus tơn tềng mìr nàng cèng lòt tăc.

Tàm pơn jăt tai cồng nha lơh geh bơh sơnrờp, Lưu Thị Hoà mờ ală cau lơh broă bal neh tus bal dơ̆ pơrlòng rơndăp broă lơh sơnđờm mŭt lơh broă dơ̆ 4 bơh Anih tờm Kơlôi sơnơng kă bro mờ dong kờl mpồl lơh sa kă bro, Mpồl ală mpồl lơh sa kă bro phan Việt Nam niam ngan dê bơyai lơh. Rơndăp broă lơh bơh Hoà dê tơrgùm lam lơh tiah tam biăp sàng goh mờ tờm chi lơyah ngai tàm xã Phố Là, Sủng Là, bơh sơnrờp lơh bal mờ làng bol, đòm jăt broă pơlam lơh sền gàr hữu kơ tàm broă tam, bơsong ală bơta kal ke tàm ală tŭ tam phan mờ ai ală phan bơkah pơnrơ is tăc mờ drà dờng ơnàng rlau tai. Lưu Thị Hoà, yal: Añ kung kơ̆p kờñ ngan dờp geh bơta tă pơgồp kung bè bơta dong kờl bơh ală mpồl cau, bơh gơnoar ătbồ dê. Tài bơh bơta rơndăp broă lơh mờ añ gam lơh, kờp dŭ gơguh tus 5 tơmàn đong, mìng lơh tiah ơm bĭc mờ ai broă lơh mblàng yal jơnau in lơm. Ai jơh ală broă tờm, hơ̆ là ală bơta bè bơ̆t bơtàu bè ală bơnah lơh bal là añ neh lơh sir jơh gơ dê.

Hoà neh gĭt nền geh 2 tŭ tơngai ai rơndăp broă lơh bơh he dê in. Bơh sơnrờp, là lơh bal mờ làng bol ƀòn lơgar mờ mblàng yal loh broă ngui bơta jak chài măy mok tàm broă lơh sa, sơnđờm dơ̆ lòt gùng bơh mpồl phan bơna sàng goh dê tus ală càr, ƀòn dờng. Broă dơ̆ 2 là gơhòi gơ jà năc lòt nhơl tus mờ Farm stay tàm Phố Là mờ Sủng Là tŭ lòt tus kơh bơnơm lŭ Đồng Văn. Do kung là tŭ tơngai tơrgùm tàm broă ngui jơnau niam chài nhơl chờ. Lơh bơtàu tơnguh wơl bơta pràn ƀòn lơgar tờm dê là gùng dà mơkung là bơta gơn kơnờm nàng Hoà bal mờ cau lơh broă bal in lơh ngan pơđơl pràn sùm pah ngai ờ gŏ ơm rlô dùl êt lơi. Oh Hoà, đơs tai: Chi farm bơh añ dê geh dùl gùng dà là añ ờ gŏ ƀư tàm brê bơnơm geh is. Jơh ală ù tiah ƀòn lơgar hơ̆ añ ndrờm gàr wơl bè ờs tơn, ờ gŏ mus kơl aniai, ờ gŏ lơh ƀê tông nàng cau in gơtùi lòt sền nàng gĭt ală bơta gơcèng bơta geh is ngan rlau jơh.

Việt Nam geh phan kwơ geh is brê bơnơm nhơl chờ uă mờ li la ngan, den tàng geh uă broă lơh drơng broă nhơl chờ. Mơya broă lơh nhơl chờ farm stay ơm kis, lòt sền nàng gĭt tàm anih lơh sa sươn dờng ờ hềt geh bơtàu tơnguh tàm Việt Nam jăt di jơnau gơtha bơh gơ dê. Kơlôi tus gùng dà pa do là broă lơh khin cha bơh Lưu Thị Hoà dê tơngŏ loh bơta kơ̆p kờñ lam lài bơh ơruh pơnu sơnđờm mŭt lơh broă dê.

Tus mờ kơh bơnơm lŭ Đồng Văn, digơlan uă cau neh geh gĭt tus mờ bă ù mờ làng bol kòn cau dùl êt nă cau sùm sùm jơh rài kis jòi broă ơm kis tàm lŭ. Ù tiah nàng lơh broă sa sươn sre ờ huan ngan geh, kờñ pal geh ngui dùl bă geh cồng nha. Ală broă lơh khin cha bơh ùr ơruh Lưu Thị Hoà dê neh mờ gam lơh gơlik bơta gơkờñ ai uă ơruh pơnu kòn cau dùl êt nă cau tàm tiah do in tàm gùng lòt sơnđờm mŭt lơh broă, lơh pas tàm bă ù tờm ƀòn lơgar he dê.