Giă kơphê tam gơl tàm khà bơh 120 rơbô tus 125 rơbô đong dùl kĭ. Tàm nhai 4, giă kơphê gơguh tai 20 rơbô đông dùl kĭ. Tàm nhai 03, kơphê gơguh tai 15 rơbô đông dùl kĭ pơndrờm mờ nhai lài hơ̆ dê. Mờ giă do, mpồl lơh sa kă bro blơi phan mờ tăc phan lơh geh bơh suơn sre đơs lài: dilah nhai 5 bơta gơguh uă bè nhai 4, digơlan giă kơphê rơ̆p gơguh tus khà 150 rơbô đông dùl kĭ. Tài bơh dơ̆ tam lơh mờ bơta kal ke tàm dà lềng Pơr hê, ờ tơl phan tăc, ală cau chàng măi kơphê tàm câu Âu jòi broă lơh ơn prap tàm tơngai kơlôi rcang bè ală anih tăc bro phan, lơh geh bơta rồn bơklơn giă kơphê gơguh uă rlau tai. Khà kơphê dunia nam do gơmù bơh 10 tus 15%. Tàm tŭ hơ̆, khà kơphê Việt Nam nam 2023 - 2024 kờp dŭ lài gơmù 10%.

Là cau lơh broă sa tam kơphê jŏ nam tàm càr Dăk Lăk, ồng Y Min Ayun chờ hờp ngan tềng đăp giă kơphê gơ kờñ ngan do: “Làng bol geh bơta chờ hờp ngan tài giă kơphê tàm nam 2024 geh giă. Làng bol bol añ kơ̆p kờñ giă sầu riêng, kơphê mờ tiêu geh gàr kơ̆ tus tơnơ̆ do nàng cèng tus bơta hờm ram ai làng bol in, bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă ai ală cau lơh broă sa in”.

Uă bơta phan geh lơh bơh suơn sre tờm tàm càr Dăk Lăk bè: kơphe, măk ka, sầu riêng, kòi phe… neh pờ geh drà tăc mờ lơgar ndai jăt gùng tờm. bơta do ờ mìng pơgồp bal tàm broă lơh gơguh rài kis làng bol mờ gam pơgồp bal tă geh git nđờ rơbô tơmàn đong priă geh bơh lơh sa, kă bro, tăc phan mờ lơgar ndai. Nam 2024, gah lơh sa suơn sre càr Dăk Lăk lơh ngan, kơ̆p kờñ pơn jăt tai ai phan geh lơh bơh suơn sre càr dê tus uă rơlao tai. Tàm hơ̆ kwơ màng ngan, priă tăc bơh ờ uă bơta phan geh lơh bơh suơn sre bè: sầu riêng, kơphe, tiêu, kòi phe gơguh uă. Bal mờ hơ̆, gah lơh broă geh gơnoar kung jòi geh gùng dà tăc phan mờ lơgar bơdìh jăt gùng tờm tus tàm ờ uă drà kă bro, den tàng priă geh bơh làng bol lơh broă sa kung gơguh uă ngan. Ồng Nguyễn Hoài Dương, Kwang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dăk Lăk pà git, nam lài, khà tăc phan mờ lơgar bơdìh bơh càr dê dơ̆ sơnrờp geh 1 tơmàn 600 tơlăk dolar Mỹ, nam do, càr pơn jăt tai ngui bơta pràn tàm broă lơh sa suơn sre, tàm hơ̆ uă ngan là sền kwơ broă rề ơnàng drà kă bro tăc mờ lơgar bơdìh ală bơta phan geh lơh bơh suơn sre tờm. Ồng Nguyễn Hoài Dương pà git: “Drà kă bro là bơta tờm. nam 2024, gah lơh broă do geh kơlôi sơnơng 16 kơrnoăt kă bro khăt gơboh mờ lơgar Việt Nam neh kĭ hơ bal mờ ală tiah, ală dà lơgar nàng ngui ală bơta pràn bơh ală kơrnoăt kă bro khăt gơboh do mờ kơlôi sơnơng ală tiah geh ală jơnau kờñ blơi phan bơh lơgar Việt Nam mờ càr Dăk Lăk geh bơta pràn, bơh tŭ hơ̆ ai geh wơl gùng dà lơh sa nàng di pal mờ ală jơnau kờñ geh bơta bơkah tàm ală drà kă bro dê nàng bơh tŭ hơ̆ tơnguh uă bơta kwơ mờ kă bro kơl jăp”.

Tàm tơngai gah lơh sa suơn sre tàm tơngai pa bơtàu tơnguh gơdờp mờ tam gơl nhơm trồ tiah, mpồl bơtiàn kòn cau Bahnar tàm xã Glar, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai neh ngui ală broă lơh tam phan, lơh sa suơn sre pa. Tàm hơ̆, làng bol neh lơh bal mờ mpồl lơh sa kă bro nàng tam mờ sơng ka sền gàr kơphê jat broă lơh niam, sền gàr tiah ơm kis mơkung lơh geh tơl jơnau sồr phan bơna tăc phan mờ lơgar ndai. Kơnờm ngui ală broă lơh tam kơphê kơ̆ kơl jăp, kòn cau Bahnar tàm xã Glar tŭ do gơtùi tăc kơphê mờ giă jơnhoa rlau mờ giă drà kă bro bơh 10 rơbô đông tus 15 rơbô đông dùl kĭ. Ù tiah kung neh gơ gơs điơm gơs rlau kơnờm tàm broă ngui phơng sih hữu kơ, phan jơm is mờ lời tĕ ală bơta sơnơm sền gàr phan tam, dà sơnơm khih. Tŭ do, geh rlau 214 hìu bơnhă jơi bơtiàn kòn cau Bahnar, ơm tàm xã Glar, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai, tus bal tàm broă tam kơphê jat gùng dà hữu kơ. Tam gơl broă lơh tàm bồ tơngoh tam kphê tiah do dê ờ mìng là broă lơh bơtàu tnguh bè gah lơh sa lơm mờ gam pà gŏ làng bol neh gĭt wă bơta kwơ màng bơh broă bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre jat gùng dà kơ̆ kơl jăp mờ rềp mềr mờ tiah ơm kis nàng kờñ gơ dờp niam mờ tam gơl nhơm trồ tiah. Ồng Lê Hữu Anh- Kwang atbồ Hợp ták xã Lơh sa suơn sre mờ drơng broă Lam Anh, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai, pà gĭt:“Bơh 4 nam lam lơh broă lơh kơphê tam jat broă lơh kơ̆ kơl jăp ờ gŏ ngui dà sơnơm khih mờ tam phan jat gùng dà hữu kơ den cồng nha tàm ù tiah xã Glar dê tiah Hợp ták xã lơh sa suơn sre mờ drơng broă Lam Anh lam lơh, mờ cau lơh uă ngan là kòn cau Bahnar den tŭ do geh cồng nha niam ngan. Tơngŏ bơh ală nam, ală hìu bơnhă cau lơh broă sa tam gơl lơh jat broă lơh do là uă ngan mờ lơh geh cồng nha loh làng bè atbồ, sơng ka sền gàr suơn chi; bè broă lơh tam gơl broă lơh tam phan”.

Uă nam do, kơnờm mờ dà bơh bơtơ̆t rơbòng dà geh uă, làng bol kòn cau Jarai kis tàm xã Ayun, kơnhoàl Chư Sê, càr Gia Lai neh lơh kòi bàr kàl, geh tŭ geh hìu gam lơh 3 kàl den tàng broă lơh sa geh kơl jăp. Làng bol lơh broă sa tus bal lơh sre niam, ai geh sơntìl niam tàm broă lơh sa. Kơnờm mờ hơ̆, ală bă sre lơh kòi tàm tiah do neh mờ gam dong kờl lơh geh rài kis làng bol hờm ram. Geh git, kòi tàm bă sre Ayun ơnàng rơlao 100 lồ, bơnah uă bă sre lơh kòi jăt broă lơh hữu kơ nàng tơnguh uă bơta kwơ, bơh tŭ hơ̆ wèt tus bơ̆t bơtàu geh khà măt kă bro phe Ayun. Lŏ Kpă H’ Đan, kis tàm ƀòn Keo, xã Ayun, kơnhoàl Chư Sê, pà git: “Lài do tàm Ia Bong ờ geh lơh bơtơ̆t rơbòng dà den tàng broă lơh sa, mùl màl là lơh kòi bơh làng bol dê gơtìp uă ngan kal ke, bơh ngai ƀòn Keo geh gơnoar atbồ xã bơcri priă lơh bơtơ̆t rơbòng dà, ală bă sre ndrờm geh tơl dà, tàm hơ̆ tai là làng bol kung git ngui bơta chài mai mok den tàng kàl lơh sa geh cồng nha rơlao, mờ kung kơnờm mờ hơ̆ den tàng tŭ do rài kis làng bol tàm do geh tam gơl loh làng, ờ gam gơtìp jơgloh rơƀah bè lài tai”.

Xã Ea Drông, thị xã Buôn Hồ, càr Dăk Lăk geh rlau 4 rơbô 800 lồ ù tam phan; làng bol uă gan là lơh kòi, kơphê, tiêu, ròng kơnrồ, be, sur... Tềng bơta geh ngan uă bơta lơh sa suơn sre gơ ơm tàm dar kwi kwơ phan tam ờ geh tơnhào, gơmù giă, ai phan poan jơng, iar, ada sùm gơtìp cau kă bro bơcăp giă mờ giă lơyah ngan, uă cau lơh broă sa neh khin cha jòi gùng lòt pa, tơlik mat ală mpồl lơh broă bal, lơh bal lơh sa nàng dong kờl bal mờ gơ̆p bè bơta chài ngui măi mok pa, càn priă, drà kă bro tăc bro phan. Dùl tàm ală broă lơh lơh bal pơn rơ ngan tàm xã Ea Drông là tơlik mat ală cau ròng be. Jat hơ̆, mờ bơta dong kờl bơh Cơldŭ lơh broă Lơh sa- Phan bơna bơt bơtàu thị xã mờ ală mpồl cau bè Thị đoàn, Mpồl cau lơh broă sa, ală hìu bơnhă geh bơta mờng chài lơh broă bal tơlik mat mpồl lơh broă bal, càn priă blơi sơntìl phan ròng, lơh wàng ròng, tàm yal tơngĭt bal phan bơna nàng jòi drà tăc bro ai phan bơna in.

Bè bi Y Chuông Mlô, ơm tàm ƀòn Dhu, xã Ea Drông, thị xã Buôn Hồ, kơnờm bơta dong kờl bơh Thị đoàn mờ Cơldŭ lơh sa- Phan bơna bơt bơtàu thị xã Buôn Hồ, neh tơlik mat mpồl lơh broă bal ròng be ƀòn Dhu. Nam 2020, mờ priă dong kờl 100 tơlak đong, mpồl lơh broă bal neh blơi 25 nơm be mờ tàm pà bal ai 5 nă cau tàm mpồl in ròng siam. Tus tŭ do, pah nam mpồl lơh broă bal tăc gĭt nđờ rơhiang nơm be kòn mờ be poăc, cèng wơl priă lơh geh uă mờ kơ̆ kơl jăp ai ală cau tàm mpồl in.

Bi Y Chuông pà gĭt, broă tam gơl tus ròng be jat broă lơh mpồl lơh broă bal là broă lơh ngăc ngar mờ di pal mờ bơta phan tam, phan ròng tàm tiah do dê. Mpồl lơh broă bal gam kờñ lơh uă broă lơh do tus mờ ală hìu bơnhă làng bol tàm ƀòn dê, bơh hơ̆ tơnguh uă priă lơh ai hìu bơnhă, dong bơtàu tơnguh lơh sa ai làng bol in. Bi Y Chuông, pà gĭt: “Ròng be ƀuơn rlau pơndrờm mờ ròng ală phan ròng ndai, be kung ờ hoan gơtìp kòp aniai sơl, sùm gơtìp ngan rlau jơh là kòp jê mat mờ bơsiă. Ală kòp do den ƀuơn ngan sơm, bè kòp jê mat den mìng blơi sơnơm trŏ măt mờ trŏ bàr pe dơ̆ là bời. Ròng be kung ƀuơn ngan sơl tàm broă jòi phan sa, gùt dar do geh uă bơta tờm chi tam pĭc nha nàng ai be in sa, bè: pơnat, keo, bơ... he gơtùi lòt pĭc tàm tŭ ru, pĭc rê ai be in sa”.