Tŭ geh lùp bè bơta kwơ bơh 3 broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar dê bè bơt bơtàu ƀòn lơgar pa, tơrmù rƀah kơ̆ kơl jăp mờ bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau mờ tiah kơh bơnơm gam geh lam lơh, uă ngan cau hòi do ală rơndăp gùng dà broă lơh ngan ngồn pờ gùng ai Quôk hội in nàng ai làng bol in lik klàs rƀah, hời rơ hời brồ guh tàm ù tiah ƀòn lơgar tờm bơh làng bol dê. Ồng Hoàng Nhị Sơn, Ƀí thư Huyện uỷ kơnhoàl Xín Mần, càr Hà Giang pà gĭt, bơh priă broă lơh tơrmù rƀah, broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar, ală tiah lơh geh ală bơta kwơ pa bơh ală anih lơlik phan bơna dê. Ồng Hoàng Nhị Sơn, đơs: “Ù tiah kơnhoàl do kal ke ngan den bol àñ gơ hòi gơ jà ală mpồl lơh sa kă bro nàng lam lơh ală anih lơh gơlik phan geh kwơ tàm gah lơh sa suơn sre tàm broă lơh tơrmù rƀah, broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar. Tŭ do, bol añ geh ală anih lơh broă kơnuh biăp sơbê, anih tam ƀang đơr bát độ, ală anih ròng ka dà mrềt, anih lơh cè, thảo quả, ală anih lơh poăc sur, poăc kơnrồ mờ tŭ do, ală mpồl lơh sa kă bro gam rềp mềr mờ làng bol là niam ngan”.

Cồng nha rlau 2 nam lơh jat 3 broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar bè bơtàu tơnguh ƀòn lơgar pa, tơrmù rƀah kơ̆ kơl jăp, bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau mờ tiah kơh bơnơm neh sền gŏ loh, kờp geh mờ sơñio sồ khà chờ hờp chờ hờn ngai sơlơ gơguh bơh làng bol dê. Mơya, jat cồng nha pa do bơh Mpồl jat sền bơh Quôk hội dê yal tàm pơrjum dơ̆ 6 Quôk hội khoă 15, den broă lam lơh jat ală broă lơh tàm uă tiah kung gam kal ke mờ gơtìp ờ dùl ết kal ke, bè lơyài tŭ tơngai mut lơh, gơtìp kal ke kòl yan, kwi kwơ ờ gĭt lam lơh bè lơi. Geh tŭ geh jơnau lam lơh jat ală broă lơh tàm tiah rềp làng bol ngan rlau jơh, kwang bàng gơtìp đơs là “Kwang bàng hơ” tềng đăp làng bol, bè jơnau bơh Phó Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân xã Thượng Trạch, kơnhoàl Bố Trạch, càr Quảng Bình Nguyễn Trường Chinh dê:“Hơ hìu ơm. Nam 2022 hơ, nam 2023 kung gam hơ tai. Tŭ do hìu ơm dong kờl geh 44 tơlak đong, mờ càn jat Nghị địñ sồ 28 làng bol tàm do ờ gŏ càn, rơngòt ờ geh priă tơm wơl. Hìu lam lài kơnhoàl dê tàm anih tờm jơh 130 tơlak đong rau, giă hơ̆ kal ke ai tiah do in. Nam 2022-2023 ờ hềt lơh geh hìu ơm lơi”.

Ờ gơtìp kal ke tŭ lam lơh jat bè Quảng Bình, càr Hà Giang tus tơngai tŭ do neh lơh sir geh rlau 80% jơnau kờñ bè dong kờl hìu ơm ai hìu bơnhă jơi bơtiàn dồ ết nă cau mờ tiah kơh bơnơm in. Dùl khà sồ lơh uă tiah, ngan là ală càr tàm tiah sar lơgar ngài kơ̆p kờñ ngan. Bè hơ̆ mơya càr Hà Giang den gơtìp wơl ală bơta kal ke is. Ồng Dương Việt Hùng, Kwang atbồ Cơldŭ lơh broă Lơh sa phan bơna bơt bơtàu kơnhoàl Xín Mần, càr Hà Giang kơlôi rcang đơs: “Bàr pe hìu bơnhă tŭ tơrgùm kờp bơh sơnrờp di cau. Mơya, tơrgùm kờp bơh nam 2022 mờ tus nam 2023 lam lơh, digơlan tàm tơngai hơ̆, làng bol neh lơh is hìu, halà lik klàs rƀah halà ală jơnau gơbàn ndai den ờ gam gơwèt tàm mpồl cau geh dờp bơta dong kờl tai”.

Ờ gơwèt tàm mpồl cau geh dờp bơta dong kờl ờ di là làng bol neh jơh kal ke ờ, mơya ndrờm mờ broă ală tiah ờ gơtùi ai priă bơcri lơh Dà lơgar dê. Kòl yan tă bơsong do là uă ngan tŭ ală tiah lam lơh jat 3 broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar. Den bơta lơh dùl ết, rah rài, kwi kwơ tàm broă tam pà kấp, tàm jàu gơnoar ai ală broă lơh, broă dong kờl ờ geh lơh jat geh cồng nha. Đơs mờ bol añ, ồng Hoàng Xuân Ánh, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Cao Bằng dờp: “Pal đơs là ală tiah kwi kwơ ngan, pơn yơu bè tàm bơrlŭ priă bơcri là bol añ ờ gĭt lơh bè lơi. Anih lơh broă tă pơgồp bal jơnau ngai do đơs bè do, ngai hìng dan jơnau đơs bơh Ƀộ wơl đơs krơi is tai. Lồi dŭt wih wơl sùm bè hơ̆, ờ gơ gơs broă lơh lơi ờ”.

Bơta krơi is là tàm bơta, tàm tŭ làng bol ờ tơl priă jền, khat rơndăp broă lơh lơi den priă bơh broă lơh den gơ ơm mŏ tàm kho bạc, ală tiah kwi kwơ halà ờ gĭt ai priă bơcri Dà lơgar bè lơi. Geh tŭ geh tiah pal jòi broă tơm wơl priă ai kes priă Dà lơgar in, bè càr Lạng Sơn do. Jat ồng Hồ Tiến Thiệu, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân càr Lạng Sơn pà gĭt, tài bơh tơl broă lơh dùl mpồl lơh broă đơng lam, mơya cau dờp geh bơta dong kờl den mìng geh dùl ơm, mờ jat jơnau cih dùl nă cau mìng geh dờp bơta dong kờl dùl broă lơh lơm, gơ lam tus bơta tàm rơndăp rơndồl ală khà kờp den tiah do geh bơta digơlan pal tơm wơl rlau 355 tơmàn đông priă ală Broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar dê. Ồng Hồ Tiến Thiệu, đơs: “Bơta priă bơcri lơh gơkòl uă ngan. Tŭ do gam geh 355 tơmàn đông priă broă lơh ờ gơtùi tă ngui mờ bol añ rơ̆p dan tơm wơl Dà lơgar in”

Kwi kwơ, ờ gĭt lơh jat bè lơi jat sră nggal bơto pơlam lơi. Lơh jat den rơngòt tìs, kờñ tơm wơl priă Dà lơgar in den gơrềng tus broă sền sơ wì cồng nha lơh broă, bơta pràn jak lơh jat bơh kấp ƀòn lơgar dê. Bơta geh ngan do gam lơh ală tiah tàm tiah 3 broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar gơ ơm tàm bơta “Lòt den gơkòl bơnơm, rê wơl den gơtìp dà dờng”.