VOV4.K’ho- Cil Ha Kròng ơm tàm thôn 3, xã Liêng Srô`, kơnhoàl Dam Rong, càr Lâm Đồng là dùl nă cau lơh broă sa pa bơsram jơh ơdu\ 5 lơm, tu\ do neh gơ gơs là cau kra [òn mờ là krơh àng sơrlèt gan kal ke lơh sa jak pơnrơ làm gùt ù tiah Liêng Srô` do mờ cau lơi kung gi\t lơm. Tơryăng tơryồng, kơ\ nùs sơrlèt gan kal ke mờ sùm geh nùs nhơm dờng ơnàng dong kờl làng bol là ală nùs nhơm niam bơne\ bơh cau kra [òn dipal ngan pal ki ngàm do dê.

 Tu\ kơno bol a` đơs tus ồng Cil Ha Kròng ơm tàm thôn 3, xã Liêng Srô`, kuang bàng tàm xã, tàm kơnhoàl ndrờm tơngo\ muh măt chờ hờp chờ hờp mờ jờng rơ ngan, đơs wih đơs wơl bè nùs nhơm ồng dê. Ồng hơ\ là cau ai gơ\p [òn in ù lơh hìu, ai cau r[ah in càn priă lơh sa, mơkung là cau pa nam lài tơn lơh geh rlau 26 tấn kơphê…

 Cil Ha Kròng yal, ngai pa ntrờn bơh Lâm Hà rê ơm tàm do, ồng kung ờ go\ geh sơl bơta lơi bơdìh mờ mìng geh bơta pràn kơldang să jan mờ bơta pràn pơnu să dê lơm. Mờ tơnơ\ do den tơl dà pơhà gơmu\t sùh tàm ù, ù lì bơkàu, cèng wơl plai lơngồt. Ală ngai pa rồ ù, po\ bơnok sih gar kòi mìr neh lòt ngài. Bơh ală tờm kơphê bơh sơnrờp tu\ do ồng neh geh 10 lồ, tàm hơ\ geh 7 lồ gam tàm tơngai geh plai, 3 lồ tam pa tàm bơrlu\ bal mờ mờr 300 tờm sầu riêng neh 4 nam. Tam kơphê tàm Dam Rong do ờ go\ [ươn soh bè Lâm Hà halà Di Linh ờ. Gi\t nđờ nam kung gam bè hơ\ sơl, cau kung gam sền go\ sùm ồng tơryăng tơryồng lòt wih lòt wơl lòt còp sươn rơhàng. Ồng đơs, pal lòt còp sùm den hơ\ sồng gi\t tờm phan tam kis dờng bè lơi, gam gơtìp bơta lơi nàng tơnơ\ hơ\ jòi broă tă bơsong. Cau mìng gi\t là nam lài, ồng lơh geh 26 tấn kơphê, tơnơ\ mờ tu\ tăc, kờp jơh priă tă lơh den ồng kung gam geh sơl priă cồng mờr 500 tơlak đong.

Kơnờm bè hơ\ mờ ồng neh gơ gơs là krơh àng ai [òn lơgar kòn cau K’ho tàm Liêng Srô` do in đơs is mờ jơh gùt kơnhoàl Dam Rong đơs bal. Ồng đơs, ồng tu\ hơ\ ờ gi\t sră, kung ờ go\ geh sơl priă jền nàng lơh sa den tàng lài ngan là pal tơryăng tơryồng tàm broă lơh broă sa. Ồng yal, pah tu\ hòi jà làng bol lơh sa bè do: He r[ah den kung pal gi\t geh jơnau bơh tài gơbàn r[ah. Tài bơh ờ tơl ù, tài bơh ờ geh cau lơh broă halà tài bơh ờ geh priă lơh sa? Dilah he ờ geh lòt bơsram den tàng ờ gi\t lơh bè lơi đòm jăt ngui măt mok den he pal geh dùl nùs nhơm tơryăng tơryồng lơh broă lài. Tơnơ\ hơ\ dàr dàr ih, sền gròi, lùp bơsram cau gùt dar he, sền cau lơh bè lơi, cau tam chi lơi, ròng phan lơi gơlik cồng nha.

 Gi\t hìu bơnhă lơi kal ke mơya tơryăng tơryồng lơh sa, geh nùs nhơm sơrlèt gan, là ồng Ha Kròng kung ờ go\ lơh cềt sơl pà priă jền tềm pềr geh tàm hìu mờ pa khi in càn, cau dùl êt den kung geh ai càn 5 tơlak đong, cau uă den là 50 tơlak đong. Jăt kờp du\ ờ hềt jơh bơh ồng dê, priă mờ ồng pà làng bol in càn kung gơguh tus mờr 500 tơlak đong sơl. Geh ală cau neh càn ồng dê 10 nam do mơya kung gam ờ hềt geh priă nàng tơm wơl sơl. Lùp ồng là rơngòt sơl cau ờ tơm ai he in ờ, ồng mìng `o\ gời lơm. Ồng đơs: He ờ go\ di mìng gơtùi kis ai dùl nă să he in lơm gời ờ, gi\t cau kal ke den he pal dong kờl. He gam geh ù nàng lơh sa, yàng gam pà he in pràn kơldang nàng lơh den ờ go\ geh bơta lơi pal kơlôi rcăng.

 Tàm Liêng Srô` tu\ do, ồng Cil Ha Kròng neh pơnrơ là cau kong bòl glar kal ke lơh sa, gi\t tềm pềr. Ồng kung ờ go\ mpồn sơl mờ tu\ lơi kung jơh nùs ngan tàm bơto yal bal làng bol in bơta mờng chài tam phan, lơh bè lơi nàng tam gơl rài kis, rơhời tơnguh priă lơh geh. Ngan tài bè hơ\ mờ jơnau đơs bơh ồng dê geh bơngă ngan, geh làng bol pin dờn nàng yal bè jơnau kơlôi sơnơng, bơta kơ\p kờ`. Kung kơnờm bè hơ\ mờ tu\ do, thôn 3 là thôn geh broă lơh sa bơtàu tơnguh ndrờm bal ngan rlau jơh, priă lơh geh bơh làng bol dê gơguh tai, bơta jơgloh, bơta r[ah neh ờ gam tai.

 Tu\ 28 sơnam, Cil Ha Kròng neh geh làng bol pin dờn pồ lơh kuang ătbồ thon, 10 nam tơnơ\ khi pơn jăt tai pồ ồng lơh kra [òn. Mơya, neh bơh jo\ ngan, tu\ gam là dùl nă klau pơnu rơ\p pa 18, 20 sơnam, Ha Kròng neh nggui gi\t nđờ jiơ kềng bơnhă ồs, iăt kơno jơnau yal bơh ală cau kra lòt lài dê. Ală jơnau yal bơh mờr 200 nam rê hờ lài, tu\ cau K’ho bơh jơng bơnơm Lang Biang ntrờn tus kơnhoàl ù tiah do, tơnơ\ ală bơta gơ tam gơl tàm jơnau kah yau tus dì ală dơ\ ntrờn làng bol nàng kơ\ kơl jăp rài kis…bè hơ\ sùm mờ gơkah jrô ngan tàm bồ tơngoh ồng dê.            

 Ồng Ha Kròng yal: He pal iăt nàng tơnơ\ do he yal wơl ai oh kòn, kòn sau in bulah digơlan ờ kah jơh ală jơnau mờ ồng pàng he rài yau bơto sồr. Do là kơnòl bơh dùl nă cau kòn bơh [òn lơgar dê. Mơya, he kung gi\t, kis tàm rài kis pa jak chài tu\ do, bơta lơi di den he prăp, bơta lơi tìs, bơngơl gơla den he pal lời săng te\, ba` prăp tai.     Tàm [òn, tàm thôn gơlik geh khăt dùl jơnau lơi, bơh jơnau `ô bau, tam pìt ù tiah, tam lah tàm gơjra`, ùr bơklau tàm sang tàm lời…ồng ndrờm bal mờ kuang ătbồ thôn geh măt lơm, lài ngan là nàng lùp, iăt jơnau kơlôi sơnơng, bơta kơ\p kờ` bơh làng bol dê. Ồng Kră Jan Ha Blah, Kuang ătbồ thôn 3, pà gi\t: Bơh tu\ geh pồ lơh kuang ătbồ thôn kung bè tu\ pồ lơh kra [òn, rlau mờ Ha Kròng den ờ go\ geh cau lơi geh tơl jơnau sồr mờ ồng hơ\ kung ờ go\ lơh roh bơta kơ\p kơnờm sùm bơh làng bol dê sơl. Khăt hìu bơnhă lơi geh jơnau lơi ờ niam gơlik geh là ồng hơ\ sùm là cau geh mat bơh sơnrờp. Ală broă tàm thôn den ồng gi\t jơh, ai ală gùng dà broă lơh bơh Dà lơgar, bơh Chính phủ dê den kuang ătbồ thôn yal, pơgồp bal mờ cau kra [òn nàng hòi jà bal làng bol. Bơh lài tus tu\ do ndrờm bè hơ\ lơm mờ lơh broă geh cồng nha ngan.

Ală sră jờng rơ bơh Ủy ban Nhân dân càr halà ală gah, ală kấp dê pà geh ồng yồng, te\p tềng kơlik hìu dùl bă dờng màng ngan kung ngan là ală bơta cih dờp ai dà kơlhề tă pơgồp bơh dùl nă cau kòn kòn cau K’ho dê ai [òn lơgar, ai dà lơgar in. Mơya, rài kis ồng dê kung gam geh sơl bơta pơlai soh, là 4 tàm 5 nă kòn ồng dê mìng bơsram jơh ơdu\ 12 lơm, ờ jai bơsram ơdu\ dờng rlau, gi\t wa\ jrô, uă bơta bè gi\t nđờ nă cau ndai dê. Bulah bè hơ\, ồng kung gam bơto sồr oh kòn, kòn sau he dê, bè broă mờ ồng neh hòi jà làng bol, là he pal tơryăng tơryồng, gi\t kong bòl glar kal ke den hơ\ sồng gơtùi sơrlèt gan brồ guh ătbồ geh rài kis bơh să tờm he dê.   

Jăt Báo Lâm Đồng- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến