VOV4.K’ho - Sơbăc sơbang, bơceh lơh, khin kơlôi, gĭt lơh-hơ̆ là jơnau đơs bơh cấp ủy, gơnoar atbồ xã tŭ đơs tus lŏ Y Lan, kis tàm ƀòn Lút, xã Ya Tăng, kơnhoàl Sa Thầy, càr Kon Tum. Hìu nhă lŏ là dùl tàm ală hìu nhă lơh broă sa suơn sre geh dờp broă lơh sa kă bro jăk cấp càr bồ nam 2021, là dùl tàm ală cau lam lài bè broă lơh ngan tơnguh bơtàu broă lơh sa, bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pas gơs niam bơnĕ.

Lòt gan rơlao 50 kơi sồ gùng dă mờ cài bơh ƀòn dờng Kon Tum, bol añ hơ̆ sồng tus tàm tiah lơh sa bơh hìu nhă lŏ Y Lan, deh nam 1982, kis tàm ƀòn Lút, xã Ya Tăng, kơnhoàl Sa Thầy. Jơh dùl dòr bơnơm geh glòm tơlir mờ nha kơphe, ƀời lời mờ tờm chi sa plai-do là cồng nha bơh rơlao 10 nam ùr bơklao lŏ lơh gơs.

Jơnau geh sơn đờm bơh ală jơnau yal lŏ dê bè bàr dơ̆ bơcri priă lơh ờ geh cồng nha pơn jăt tơn. Bơh broă ờng rơlao 1 rơbô tờm cao su sơntìl mơya ờ geh dùl tờm lơi kis, tus mờ broă pal kơl sơbì jơh 2 lồ suơn kơphe neh tam 3 nam tài sơntìl kơphe ờ niam. Rơlao 100 tơlăk đong bơcri priă bơh priă sơntìl, phơng sih, ơpah cau lơh broă, jì ñhơ̆t, tam, sền gàr sơnka roh jơh, mơya ờ tài bè hơ̆ mờ ùr bơklao lŏ Y Lan dil. Bơh tàm broă lơh ờ geh cồng nha hơ̆, neh dong kờl ùr bơklao lŏ geh tai bơta mờng chài tàm broă tơnguh bơtàu broă lơh sa.

Nam 2004, lŏ geh mpồl cau ùr dong kờl ai càn mờ khà 23 tơlăk đong bơh Ngân hàng Chính sách xã hội bơcri tàm broă blơi ù lơh hìu ơm mờ blơi sur nàng ròng. Bơh broă ròng sur, lơh broă ơpah, ùr bơklao lŏ neh prăp geh priă blơi tai ù nàng lơh sa. Nam 2006, hìu nhă lŏ là hìu sơnrờp ngan tàm xã lam lài tàm broă ai tờm cao su mờ kơphe tàm broă lơh sa. Mờ gùng dà broă lơh “Prăp bơh ờ uă gơs uă”, “Ai phan tam ờ jŏ tơngai ròng jŏ tơngai”, ùr bơklao lŏ geh priă ring niam mờ lơh hìu dờng niam.

Tus tŭ do, broă tơnguh bơtàu lơh sa hìu nhă lŏ Y Lan là broă lơh lam lài geh pơnrơ ngan tàm xã do dê. Tŭ do, ùr bơklao lŏ geh rơlao 10 lồ ù; tàm hơ̆, geh 3 lồ ù tam kơphe, mờ 1 lồ ù tam bơrlŭ bal tờm chi sa plai bè sầu riêng, chôm chôm, ƀơ neh 3 nam, 2 lồ ù tam cao su neh geh còr bơsơ̆t rơlao 10 nam do, 3 lồ ù tam tờm ƀời lời pa geh tơnhào, ù gam tai lŏ gam tam bùm blàng. Bơdìh hơ̆ tai, lŏ gam ròng bơh 5 tus 7 nơm kơnrồ nàng tơnguh priă geh tàm hìu nhă mờ ngui phơng nàng drơng tàm broă sền gàr phan tam in.

Jăt lŏ Y Lan đơs, nàng lơh geh broă do, lŏ pal bơsram mờ ngui khoa học kỹ thuật tàm broă lơh sa, hơ̆ sồng bơsram tai broă mờng chài bơh uă cau ndai dê. Lŏ rơwah tờm sơntìl nền nòn ngan, tờm sơntìl geh bơta niam uă, gĭt loh anih lơh gơs hơ̆ sồng tam. Tŭ do, hìu nhă lŏ geh pah nam 200 tơlăk đong bơh broă tăc bơsơ̆t cao su, bùm blàng, kơphe dê.

Ùr bơklao lŏ gam pơn jăt tai ờng rơlao 2 rơbô tờm cao su sơntìl 209 geh uă bơsơ̆t nàng tam 2 lồ ù tàm nam 2021 do. Gơwèt mờ sơntìl kơphe, ùr bơklao lŏ ai lài broă rơwah sơntìl TR4-do là sơntìl geh tơl pràn ơ̆t mờ trồ prang uă mờ geh uă plai, gơdờp mờ ù tiah tàm tiah Ya Tăng do.

Ờ mìng lơh pas hìu nhă tờm, lŏ gam gĭt tus là cau geh nùs nhơm niam, tŭ lơi kung rơcang dong kờl ală hìu nhă kal rơlao bơh tàm broă pà phe, tờm sơntìl, phơng sih. Lŏ Y Níp, kis tàm ƀòn Lút, xã Ya Tăng pà gĭt: “Hìu nhă bi Y Lan kis niam ngan, tŭ lơi kung dong kờl ală cau. Bè hìu nhă añ là dùl hìu kờñ đơs pơn yơu. Lài do, kal ke ngan, pah dơ̆ ờ tơl phe sa, ờ tơl boh sa,... bi Y Lan kung dong kờl bơh 10 tus 20 kĭ phe. Tus tŭ do, pah dơ̆ ờ tơl priă blơi phơng sih, ờ tơl jờu nàng tuh dà kơphe in, bi hơ̆ ndrờm ai càn mờ ờ sa priă cồng, tŭ lơi geh den he tơm”.

Boh bơr mờ bol añ, lŏ Y Khoan-Chủ tịch mpồl cau ùr xã Ya Tăng, kơnhoàl Sa Thầy pà gĭt: “Rơlao 10 nam do, bi Y Lan là cau atbồ mpồl cau ùr ƀòn Lút, bi là cau lam lài geh pơnrơ ngan bơh cau ùr ñhăp ñhar, bơceh lơh bơh xã dê. Tŭ do, tàm xã neh geh uă broă lơh pa geh bi Y Lan ai sơntìl; geh ờ uă oh mi cau ùr ờ gĭt tàm broă lơh, bi Y Lan tus bơto tơn”.

Bơsram jăt hìu nhă lŏ, uă hìu tàm ƀòn neh tơnguh bơtàu tam phan jŏ tơngai bè cao su, kơphe mờ tŭ do là tờm chi sa plai. Bè jơnau đơs bơh gơnoar atbồ xã, hìu nhă lŏ Y Lan là dùl tàm ală cau lam lài tàm boă tam gơl tam phan, phan ròng tàm xã Ya Tăng, pơgồp bal tàm broă pờ geh gùng dà broă lơh pa tàm broă tơnguh bơtàu broă lơh sa. Ùr bơklao lŏ là cau lam lài geh pơnrơ ngan bơh mpồl cau ùr, mpồl cau lơh broă sa suơn sre bal mờ làng bol kis tàm xã dê bè nùs nhơm tơriang tơriồng lơh broă sa, bơceh lơh, khin kơlôi, gĭt lơh, gĭt brồ guh is, lơh pas mờ bơta pràn lơh broă bơh să tờm dê.

Kơnờm mờ ală broă lơh ngan nàng brồ guh, nam 2018, lŏ Y Lan geh mpồl tam klăc cau ùr Việt Nam pà khà “Cau ùr geh pơnrơ jăk”, geh mpồl cau lơh broă sa càr dờp là hìu lơh broă sa kă bro jăk cấp càr; UBND kơnhoàl Sa Thầy pà sră jờng rơ tài neh geh cồng nha uă tàm broă lơh jăt broă lơh mpồl cau ùr mờ geh ală broă lơh pơgồp bal tàm broă lơh sa, kă bro tơngai bơh nam 2016 tus 2018. Hìu nhă lŏ di pal ngan là hìu nhă lam lài tàm broă bơ̆t bơtàu ƀòn lơgar pa, lơh pas tơn tàm ƀòn lơgar tờm.

Cau mblàng Ndong Brawl