VOV4.K’ho - Pa do, tàm tiah Tây Nguyên geh uă cau gơtìp khih tài làng bol sa ală bơta bơsềt, phan kis geh kŭp tàm ù tiah geh is. Ờ mìng ală phan sa ờs mờng bè kòn wài, bơsềt hòn is tàm suơn, tàm mìr, lơh gơtìp khih, mờ geh ờ uă bơta geh sền là phan lơh sơnơm geh kwơ bè “đông trùng hạ thảo” geh ai bơh tàm brê ngài, kung di gơlan gơtìp khih sơl. Tàm tŭ ală cau jăk chài tàm ală càr mờ ală anih lơh broă atbồ dà lơgar ờ hềt geh jơnau yal mùl màl bè bơta kwơ, bơta aniai bơh ală bơta phan sa geh bơh brê bơnơm bè hơ̆ dê, broă di gơlan gơtìp khih sơlơ gơguh tài ală bơta phan do geh tăc ƀuơn ngan tàm internet.

                "Đông trùng hạ thảo" bơta geh lơh, blơi mờ tăc tàm kơnhoàl Mdrăk càr Dăk Lăk

Tơnơ̆ mờ mờr 2 nhai geh ràng tơlik nàng tăc, phan “đông trùng hạ thảo” jòi geh bơh tàm brê ngài xã Nam Ka, kơnhoàl Lăk, càr Dăk Lăk neh mờr jơh tàm drà kă bro. Bơta bơsềt do geh sền tềng bơdìh ndrờm bal mờ đông trùng hạ thảo Cordyseps Sinesis bơh lơgar Lo, den tàng bồ nhai 5 lài do, geh tăc tus 20 tơlăk đong tàm 1 kĭ ris. Tơnơ̆ mờ hơ̆, mờ khà geh uă, khà priă tăc phan sùm gơmù gam 15 tơlăk đong, hơ̆ sồng 10 tơlăk đong, hơ̆ sồng 7 tơlăk đong. Gam tŭ do, khà priă tăc mìng geh 4 tơlăk đong tàm 1 kĭ mờ kung ờ geh cau lơi kờñ blơi sơl. Lŏ Ngô Thị Thuỷ, kis tàm xã Quảng Hoà, kơnhoàl Dăk Glong pà git, là cau neh geh tŭ blơi hơ̆ sồng tăc uă đông trùng hạ thảo brê Nam Ka, geh tŭ kung tram is mờ dà lơwe nàng ngui ai cau tàm hìu nhă in, mơya tŭ do lŏ pal ơm jơh ờ lơh tai. Geh bơta do là tài lŏ Thuỷ gŏ geh ờ uă cau gơtìp khih tŭ ngui sa phan do: “Mè bèp ơm tàm càr Gia Lai tus nhơl den pơrtơu pà ờ uă nàng cèng rê. Rê tus tàm hơ̆ den bèp tuh ờ uă tàm bơngàn nàng ai mè in sa den geh tơngŏ khih. Bèp đơs là, mè gơtìp bè hơ̆ là tài lài do gơguh huyết áp ờ gŏ di tài sa phan do, den tàng ai tai 2, 3 nơm nàng bèp in sa, mơya bèp kung gơtìp bè hơ̆ sơl”.

         "Đông trùng hạ thảo" bơta geh lơh, blơi mờ tăc tàm tiah rềp bal đah càr Dăk Lăk mờ càr Dăk Nông

Di lah “đông trùng hạ thảo” tàm tiah Nam Ka, càr Dăk Nông gơtìp ơm ing tăc tài ngòt khih, den tàm xã Cư̆ San, kơnhoàl Mdrăk, càr Dăk Lăk tiah rềp bal mờ càr Khánh Hoà, phan do kung gam geh blơi mờ tăc bè ờs. Lŏ Nguyễn Thị Hạnh, dùl nă cau kă bro dềt tàm xã Cư̆ San pà git, đông trùng hạ thảo tàm tiah do is mờ tàm tiah Nam Ka, kơnhoàl Dăk Glong bè rùp să. Uă làng bol kòn cau Mông kis bơh jŏ tàm do đơs, phan nàng lơh gơs bơsềt ký sinh tàm Cư̆ San là bơta ờ khih, làng bol neh sa tàm uă nam do, den tàng geh uă cau pin dờn. Să tờm lŏ Hạnh kung neh tram ơlăk, neh ñô mờ ngui lơh phan pà ală cau pròc mhàm in mờ să tờm lŏ kung neh ai kòn dềt in hùc tŭ gơtìp kòp duh să: “Bi klao bơh ƀòn tờm neh sa tơrlòng bloh, ai 2, 3 nơm trŭ mờ dà nàng hùc. Bi hơ̆ lah là tàm ngai lài gơtìp glar tàm să, tŭ neh sa den gơlơh jơh glar, ờ hoan jê bồ, bĭc lơhă rơlao. Kòn tàm hìu gơtìp duh să, ai hùc tơrlòng den jơh duh să”.

Jăt Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phương Đại Nguyên, lơh broă tàm hìu bơsram Đại họk Tây Nguyên đơs, Tây Nguyên là tiah geh uă bơta bơsềt, mờ geh uă bơta geh kwơ. Tàm hơ̆ geh tus 70 bơta gơwèt jơi bơsềt linh chi, 30 bơta bơsềt ký sinh kôn trùng geh bơta dờng, mờ làng bol mờng sơnđan là đông trùng hạ thảo. Jơh 70 bơta gơwèt jơi bơsềt linh chi geh hìu bơsram Đại họk Tây Nguyên kơlôi sơnơng, neh geh jơnau đơs dŭt ndơl là ờ khih. Mơya mờ ală bơta bơsềt ký sinh kôn trùng, tus tŭ do kung gam ờ hềt geh cồng nha kơlôi sơnơng mùl màl lơi. Phó Giáo sư Nguyễn Phương Đại Nguyên ờ sŭk ngan tŭ ală bơta bơsềt do geh tăc mờ ngui sa uă: “Là dùl nă cau lơh broă kơlôi sơnơng bè bơsềt añ bơto là, nàng gơtùi ngui sa ală bơta bơsềt do den pal geh cồng nha bơh broă kơlôi sơnơng di pal. Gam ngui sa jăt broă mờng chài den neh geh uă cau gơtìp khih. Geh cau lơh gơtìp chơ̆t, geh cau lơh gơtìp ờ pràn leh. Bè să tờm añ sền den kung neh geh 2, 3 nă cau gơtìp bloh. Mơya, nàng sền kờñ git bè phan lơh sơnơm bơh ală bơta phan do, den jăt jơnau git wă añ dê, tus tŭ do ờ hềt geh cau jăk chài lơi geh yal, mìng geh 2 bơta bơsềt Sinesis mờ Militaris. Den tàng, broă bơsềt do geh bơta kwơ lơh sơnơm, niam tus mờ bơta pràn kơl dang să jan kòn bơnus ha là ờ den he pal nền nòn ngan”.

Là tiah geh uă bơta ală bơta brê mờ ală trồ tiah dềt, Tây Nguyên geh uă ngan phan lơh sơnơm, ală nam pa do sùm geh gŏ ală bơta pa. Mìng is bơsềt, bơdìh mờ ală bơta bơsềt linh chi geh lơh, kă bro ngui bơh rơlao 10 nam do, pa do, làng bol neh kă bro “kơnuh ô linh”, do là dùl bơta bơsềt jù hòn tàm ù bơh ală bơrtul kơnàp, trồm ngòñ mờ ală bơta “đông trùng hạ thảo”, gơlik tàm tăp dam dre, ñu, cŏ lòng mờ jòi sai, tŭ ờ hềt git ngan bè bơta geh sơnơm mờ bơta khih bơh bơsềt dê, lơh gơgut broă gơtìp khih tus mờ cau ngui sa. Bal mờ tơnguh broă lam sồr, bơto bơtê nền nòn, Tây Nguyên gam kờñ geh ală cồng nha kơlôi sơnơng mùl màl, nàng tơnguh bơta kwơ bơh phan geh lơh sơnơm tàm ală bă brê bal mờ kơrian geh cồng nha ală bơta di gơlan lơh ờ niam tus mờ bơta pràn kơl dang să jan làng bol in.

Cau cih Đình Tuấn-Cau mblàng Ndong Brawl