VOV4.K’ho- Tơnơ̆ tŭ kòp Kovid-19 bè ờs đau, uă cau geh nùs nhơm ờ rcang sền ngăc mờ ờ gŏ lòt cĭt sơnơm vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19 ală ding cĭt tơngkah wơl. Mơya, gah lơh sơnơm tơngkah lài, bơta do digơlan là bơta pơhìn dờng ngan, lơh kòp dờng pơhìn bơtờp uă wơl tai tài bơh ală jơi tam gơl să bơh virus Sars-KoV-2 dê kung gam bơtờp sùm. Tềng đap bơta hơ̆, gah lơh sơnơm kơnhoàl Ea Sup neh lơh uă broă lơh nàng kờñ wèt tus cĭt jơh vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19 tàm ù tiah do dê, pơgồp bơnah sền gàr cồng nha sơndră kòp, gàr niam pràn kơl dang să jan, màng kis làng bol in.

Mò Đàm Thị Dẹm (60 sơnam) là cau lơh broă bal gah lơh sơnơm thôn 2, xã Cư K’Bang, kơnhoàl Ea Sup dê. Rlau 2 nhai do mò sùm lòt tus tơl hìu bơnhă tàm ƀòn nàng mblàng yal, hòi jà làng bol lòt cĭt sơnơm vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19. Dilah tus tàm hìu mờ ờ gŏ cau den hòi điện thọai halà cih jơnau pơyoa tàm điện thọai. Tàm ală ngai cĭt sơnơm, mò pal lời wơl ală broă tàm hìu bơnhă nàng lòt tàm Hìu sơnơm lơh broă, jat sền broă lòt cĭt sơnơm bơh làng bol tàm thôn dê mờ sùm hòi điện thoại tơngkah wơl ală cau ờ hềt lòt cĭt in. Mò Dẹm pà gĭt, ờ di he lòt hòi là khi lòt mơ ờ, geh uă hìu bơnhă pal tus tàm hìu tus 3, 4 dơ̆ hơ̆ sồng hơ lòt. Broă lơh do kung kal ke ngan bè tơngai rcang sơndră kòp lài do sơl, mơya, mò Dẹm mờ ală cau lơh broă bal gah lơh sơnơm ndai kung sùm lơh ngan nàng lơh sir kơnòl broă geh jàu. Mò Dẹm, đơs: Tŭ geh sră nggal bơh hơđang pơyoa sồr sơlơ tơnguh broă cĭt sơnơm vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19, añ neh bal mờ kwang atbồ thôn mờ ală mpồl cau lòt tơl hìu bơnhă nàng mblàng yal, hòi jà mờ yal làng bol in bè bơta kwơ bơh broă cĭt sơnơm vaccine. Cĭt ding dơ̆ 1 mờ ding dơ̆ 2 den làng bol lòt cĭt gal ngan, ding dơ̆ 3 den làng bol kung lòt sơl mơya tus cĭt ding dơ̆ 4 den kal ke dùl ết. Bulah kal ke bè hơ̆ mơya añ kung lơh ngan sơl, ală mpồl cau  kung dùl nùs bal tàm broă mblàng yal sơl.

Tềng đap jơnau làng bol ờ rcang sền ngăc, ờ gŏ lòt cĭt sơnơm vaccine, gơnoar atbồ xã Cư K’Bang kung neh mut lơh bal pràn ngan, jàu kơnòl broă ai ală mpồl lơh broă, mpồl cau, ngan là cau lam bồ ală thôn làng bol kòn cau dùl ết nă cau in bal mờ gah lơh sơnơm “lòt tơl nơm sơnah gùng, teh tơl nơm mpồng hìu, kờp sền wơl tơl nă cau” lơh ngan ờ gŏ lời jơng kah sơnơm vaccine. Jat y sĩ Hoàng Văn Bảy, Phó Kwang atbồ hìu sơnơm drơng broă Hìu sơnơm xã Cư K’Bang yal, ală thôn 14,15, 16 mờ mpồl 8,9, 10 geh khà làng bol uă rlau mờ nggùl khà kờp làng bol jơh gùt xã dê, uă ngan là làng bol kòn cau Mông, Dao mờ làng bol jat yàng 100%. Làng bol tàm do ờ hoan ngan ơm tàm hìu mờ uă ngan là ơm tàm mìr lơm, jŏ jŏ hơ̆ sồng rê tàm ƀòn halà ngai rlô hơ̆ sồng rê pơrjum. Tềng đap bơta hơ̆, gơnoar atbồ tiah do neh lơh broă mờ ală cau atbồ mpồl cau jat yàng kơnờm khi mblàng yal, hòi jà làng bol lòt cĭt sơnơm vaccine. Tơnơ̆ tŭ dờp geh bơta dong kờl bơh cau atbồ ală cau jat yàng dê, Hìu sơnơm neh lơh tiah cĭt sơnơm ntrờn làm bă tiah tàm ală thôn tơn, lam cĭt ai làng bol in tàm ngai rlô pah poh, tŭ mờ tơl nă cau lòt pơrjum tàm hìu pơrjum. Kơnờm bơh hơ̆, khà cĭt sơnơm vaccine neh gơguh uă ngan. Dơ̆ cĭt sơnơm dơ̆ 23 geh bơyai lơh tàm nhai 7 pa do, xã Cư K’Bang neh lơh sir 100% ding cĭt geh jàu.

Thị trấn Ea Súp là dùl tàm ală tiah geh khà cĭt vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19 lơyah ngan rlau jơh kơnhoàl dê. Jat kwang đơng lam bồ Hìu sơmơm thị trấn dê, jơnau gơbàn lơh làng bol in ờ lòt cĭt sơnơm vaccine uă ngan là tài bơh nùs nhơm ờ rcang sền ngăc, đơs là neh bơtờp kòp Kovid-19 rau den să jan geh lơh gơlik is phan sơndră wơl kòp, bơdìh hơ̆, ală jơnau yal tìs tàm internet đơs là cĭt vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19 lơh gơmù bơta kah bơh bồ tơngoh dê lơh làng bol ờ gơdan lòt cĭt mờ ờ bài lòt cĭt ală ding tơngkah wơl. Tềng đap bơta hơ̆, Hìu sơmơm neh cribơyai mờ gơnoar atbồ tiah do hòi jà bơta sơm bat tê bal bơh ală mpồl cau, cau lam bồ thôn, ƀòn, sơnah ƀòn, lam lơh ală dơ̆ pơrjum làng bol nàng mblàng yal, hòi jà. Mờ Hìu sơnơm kung neh tam gơl tơngai cĭt vaccine, lam cĭt bal tàm trồ mang, ngai dơ̆ 7, ngai rơlô halà cĭt ntrờn làm bă tiah, lơh ngan lơh geh ală bơta nàng làng bol in geh cĭt sơnơm vaccine.

Bàr nă ùr bơ klau bi Phạm Thị Kim Cúc ơm tàm thị trấn Ea Súp pa cĭt jơh ding dơ̆ 4. Bi Cúc pà gĭt bulah geh uă jơnau yal tìs tàm internet bè sơnơm vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19 mơya să tờm bi mờ hìu bơnhă sùm pin dờn tàm gùng dà broă lơh sền gròi pràn kơl dang să jan bơh Đảng mờ Dà lơgar dê. Bi Phạm Thị Kim Cúc, đơs: Añ kơlôi là añ pal lòt cĭt, bè hơ̆ hơ̆ sồng gàr niam pràn kơl dang să jan tơnơ̆ do. Añ ờ rơngòt tài bơh añ pin dờn tàm gùng dà broă lơh bơh Đảng mờ Dà lơgar dê. Y họk tŭ neh kơlôi sơnơng lơh gơlik sơnơm vaccine den gơ pal geh bơta niam den añ ờ rơngòt bơta lơi ờ.

Jat ƀák sĩ Nguyễn Viết Hữu, Kwang atbồ Hìu sơnơm kơnhoàl Ea Súp đơs, tơngai kòp Kovid-19 bơtờp uă, khà cau lòt cĭt vaccine ding dơ̆ 1, ding dơ̆ 2 bơh kơnhoàl dê ndrờm geh rlau 90% mơya bơh pơgap nhai 5 rê wơl hờ ndo, khà cau lòt cĭt sơnơm vaccine ding dơ̆ 3 mờ ding dơ̆ 4 neh gơmù uă, pơhìn sơnơm vaccine gơtìp jơng kah uă ngan. Tềng đap bơta hơ̆, Hìu sơnơm neh cribơyai mờ Mpồl đơng lam rcang sơndră kòp bơh kơnhoàl dê nàng lơh jat uă broă lơh nàng kờñ lơh mhar tơngai cĭt tơl vaccine. Ƀák sĩ Nguyễn Viết Hữu đơs:

Hìu sơnơm neh cribơyai mờ Mpồl đơng lam rcang sơndră kòp kơnhoàl dê lòt sền, jat sền, đơng lam tơn Mpồl đơng lam rcang sơndră kòp ală xã, thị trấn. Hìu sơnơm kung tus ală tiah kal ke cĭt ngan rlau jơh bè xã Cư K’Bang, thị trấn Ea Súp lơh broă, lài ngan là lơh loh nùs nhơm ai Mpồl đơng lam kấp xã/sơnah ƀòn in. Dơ̆ 2 là mblàng yal lơh loh ală jơnau lùp bơh làng bol dê kung bè kơryan wơl mờ ală jơnau yal tìs tàm internet bè bơta aniai bơh sơnơm vaccine dê. Tơnơ̆ hơ̆ sồr bơta mut lơh broă bal pràn bơh Mpồl đơng lam dê kung bè mpồl atbồ is ală thôn, ƀòn mờ cồng nha là khà cau lòt cĭt vaccine geh uă ngan.

Kờp tus ngai 15/8/2022, kơnhoàl Ea Súp neh lơh geh khà cĭt sơnơm vaccine rcang sơndră kòp Kovid-19 ai cau rlau 18 sơnam in cĭt ding dơ̆ 3 là 87,3%, uă rlau kờp bal gùt càr là 84%, lơh geh jơnau kờñ Cíñ phủ dê ai. Kơnhoàl gam lơh ngan lơh sir cĭt ding dơ̆ 4.

Sền gĭt sơnơm vaccine tŭ do kung gam là dùl tàm ală broă lơh kwơ màng ngan rlau jơh tàm broă lơh rcang sơnrdă kòp dờng Kovid-19, den tàng tàm tơngai tus, gah lơh sơnơm kơnhoàl Ea Súp geh pơn jat tai lơh pràn broă mblàng yal, tơnguh uă bơta gĭt wă bơh làng bol dê bè bơta kwơ mờ bơta kwơ màng bơh broă cĭt sơnơm vaccine. Mơkung lơh ngan cribơyai mờ gơnoar atbồ, Mpồl đơng lam rcang sơndră kòp kơnhoàl dê sùm đơng lam ală tiah in bè tơngai cĭt sơnơm vaccine, tơnguh uă gơnoar broă mờ pơgồp kơnòl bơh cau lam bồ gơnoar atbồ ƀòn lơgar dê, gàr niam làng bol in geh cĭt sơnơm vaccine rcang sơndră kòp tơl ding mờ cĭt di tơngai.

Tơngai do, bal mờ gùt lơgar, càr Dăk Lăk neh geh uă broă lơh, lơh ngan tơnguh khà cau geh cit sơnơm vaccine sơndră mờ kòp Kovid-19, wèt tus geh cit tơl sơnơm vaccine nàng ai geh bơta pràn sơndră mờ kòp tàm mpồl bơtiàn, gàr niam bơta pràn kơl dang să jan, màng kis làng bol dê tềng đăp mờ ală bơta tam gơl ờ git lài bơh kòp gơtờp. Dơ̆ lùp ƀák sĩ Hoàng Hải Phúc, Phó Kwang atbồ drơng broă tàm Anih tờm gròi sền kòp tê jê să geh git loh làng rơlao bè tơnguh me do:

Ơ ƀák sĩ! Broă cit sơnơm vaccine sơndră mờ kòp Kovid-19 tàm càr tŭ do bè lơi?

Ƀák sĩ Hoàng Hải Phúc: “Lài do càr Dăk Lăk geh khà cit sơnơm vaccine sơndră mờ kòp Kovid-19 ding dơ̆ 3, ding dơ̆ 4 geh ờ uă, geh bal tàm mpồl ală càr geh khà cit sơnơm ờ uă ngan tàm gùt lơgar, mơya tềng đăp mờ broă đơng lam pràn kơl dang bơh Tỉñ ủy, UɃÑZ càr, Sở Y tế bal mờ broă tus bal bơh ală mpồl lơh broă cíñ trị, tàm hơ̆ uă ngan là broă tus bal bơh kwang bàng gah lơh sơnơm, tus tŭ do, khà cit sơnơm neh geh tơngŏ niam. Kờp tus ngai 15 nhai 8, khà cit sơnơm vaccine ding dơ̆ 3 neh geh 83,8%, ding dơ̆ 4 neh geh 54,7%, khà cit ding dơ̆ 3 tàm kơnòm dềt bơh 12 tus 17 sơnam geh 60,1%. Mìng is mpồl kơnòm dềt bơh 5 tus 11 sơnam den khà cih ding dơ̆ 2 mìng rơ̆p geh 32%”.

Ơi, ală kal ke lơi lơh gơrềng tus mờ broă cit sơnơm vaccine sơndră mờ kòp Kovid-19 tàm càr Dăk Lăk tŭ do ơ ƀák sĩ?

Ƀák sĩ Hoàng Hải Phúc: “Bơta kal ke ngan làng bol ờ hềt ring bal, ờ hềt dờp bal mờ broă lơh do. Tài khà cau gơtờp kòp Kovid-19 tàm mpồl bơtiàn bơh dơ̆ gơtờp dơ̆ 4 uă, làng bol đơs là, cau gơtờp kòp neh geh bơta pràn sơndră mờ kòp, bơdìh hơ̆ tai, uă cau đơs là, ală bơta sơndră tơnơ̆ mờ tŭ cit kal ke rơlao mờ bơta tơngŏ bơh kòp dê, den tàng ờ bài cit. Dơ̆ bàr tai là nùs nhơm kwang bàng lơh broă gah lơh sơnơm, tài cit ntrờn den tàng kung ngòt gơtìp ală bơta sơndră bơh kòp dê, den tàng ờ bài cit. Geh ală hìu, bol añ tus tàm hìu lam sồr bơh 3 tus 4 dơ̆, mơya kung ờ bài tus cit sơl. Dơ̆ pe tai là tơngai gơprăp sơnơm vaccine mìng geh tàm 30 ngai, tơnơ̆ mờ 30 ngai di lah ờ cit tai den jơh, den tàng khà sơnơm vaccine gam jơnkah gơtìp sơbì gời, tàm hơ̆ hơ̆, khà làng bol pa geh sơm bời kòp Kovid-19 geh uă, ờ hềt tus tơngai nàng cit sơnơm vaccine bơtơl wơl. Bơdìh hơ̆ tai, mpồl kơnòm dềt bơh 12 tus 17 sơnam tŭ cit pal geh jơnau ring bal bơh cau mè bèp, mơya cau mè bèp ờ kờñ oh kòn cit mờ ai geh uă ngan jơnau nàng ơm ing ờ bài cit. dùl bơta tai lơh broă cit sơnơm vaccine gơtìp kal ke, hơ̆ là càr Dăk Lăk là càr geh bă ù tiah dờng ơnàng, làng bol kòn cau gal, geh bơhiàn lòt lơh broă ngài tàm suơn, tàm mìr, geh tŭ pal ơm tơn jơh nhai tŭ tàm kàl lơh sa, bơta do lơh kal ke tus mờ broă lam sồr tus cit sơnơm kung bè broă cit ntrờn”.

Tàm tơngai tus, gah lơh sơnơm geh tơrgùm tàm ală broă lơh lơi nàng gàr tơl broă cit sơnơm, wèt tus broă geh cit tơl sơnơm vaccine do ơ ƀák sĩ?

Ƀák sĩ Hoàng Hải Phúc: “Lài ngan, bol añ pơn jăt tai pơlam, dan geh broă tus bal bơh gơnoar atbồ, ală gah, mpồl lơh broă, ờ gŏ di mìng jào jơh kơnòl do ai gah lơh sơnơm in. Gah lơh sơnơm bol añ mìng tơrgùm tàm broă lơh tờm mơ, gam broă lam sồr làng bol lòt cit sơnơm pal geh broă dong kờl bơh gơnoar atbồ bal mờ ală gah, mpồl lơh broă. Dơ̆ bàr là pơgồp bal mờ gah bơto bơtê mờ bơsram nàng lam sồr tus cau mè bèp kơnòm bơsram là, cit sơnơm vaccine là gơnoar kwơ, kơnòl bơh tơl nă làng bol dê, den tàng tơl hìu mờ tơl nă kơnòm bơsram pal geh bơta pràn sơndră mờ kòp tàm mpồl bơtiàn. Tài jơi tam gơl să pa BA.4, BA.5 gơtùi mŭt tàm càr Dăk Lăk mờ he ờ git bơh tàm tŭ lơi. Den tàng, di lah he ờ geh tơl bơta pràn sơndră mờ kòp tàm mpồl bơtiàn den broă di gơlan gơtìp kòp Kovid-19 wơl là geh ngan. Jơnau kờñ geh ai tus ngai 30 nhai 8, geh tơl jăt mờ jơnau kờñ mờ Cíñ phủ, Ƀộ Y tế geh jào tơl khà cit sơnơm vaccine gơwèt mờ làng bol rơlao 18 sơnam geh rơlao 80%, mpồl kơnòm dềt bơh 12 tus 17 sơnam geh rơlao 70%, lơh gơs broă cit ding dơ̆ 2 ai mpồl kơnòm dềt bơh 5 tus 11 sơnam in, gàr niam broă lòt bơsram niam ờ do ờ dă, pleh mờ broă di gơlan gơtìp kòp Kovid-19 tàm hìu bơsram”.

Ơi, dan ưn ngài ƀák sĩ!

Cau mblàng K’Hạnh-Ndong Brawl