VOV4.K’ho - Tàm 1 nhai do, kòp sốt xuất huyết (SXH) tàm càr Gia Lai gơtìp kal ke mờ khà cau gơtìp kòp gơguh mhar. Tềng đăp mờ bơta mùl màl do, làng bol, gơnoar atbồ tàm ală tiah neh bal mờ gah lơh sơnơm tàm broă lơh jăt broă rơcang sơndră, sơm kòp SXH.

Tơnơ̆ mờ rơlao 1 poh trồ mìu sùm, lŏ Pel, kis tàm ƀòn Phung, xã Biển Hồ, ƀòn dờng Pleiku bal mờ ală cau tàm hìu neh sền wơl gùt suơn nàng sơbì ală phan kờn dà, gơsơ̆t kih dà rơcang sơndră mờ kòp SXH. Lŏ Pel pà git, do là broă lơh sùm bơh ală cau tàm hìu dê bơh bồ kàl mìu tus tŭ do: “Tàm hìu den ờ hềt geh cau lơi gơtìp kòp SXH, mơya he kung pal rơcang sơndră, kung pal lơh kloh niam, tàm hìu tŭ rê bĭc pal dang kơmùng, gam gùt dar hìu di lah gŏ phan kờn dà den pal tuh, sơklŭp, lơh kloh gùt dar hìu mờ tàm hìu”.

            Làng bol kis tàm càr Gia Lai sơndră mờ kòp sốt xuất huyết mờ broă tuh sơklŭp phan kờn dà

Mò Đinh Thị Hoa, Phó Củ tịc UɃÑZ xã Biển Hồ yal, bơh bồ nam tus tŭ do, xã neh gŏ 15 tiah gơtìp kòp tàm ală ƀòn mờ rơlao 20 nă cau gơtìp kòp SXH. Gơnoar atbồ xã neh mhar geh ală broă nàng kơrian ală tiah gơtìp kòp, lam sồr làng bol tơnguh uă nùs nhơm rơcang sơndră mờ kòp SXH. “Tơnơ̆ mờ tŭ gŏ tiah gơtìp kòp, xã neh pơgồp bal mờ hìu sơnơm xã mờ cau lơh sơnơm tàm ƀòn bal mờ làng bol lik mus pès chi che rŭ rơm, toah wàs tiah kờn dà, tiah geh sơmăc deh tăp gơs kih dà nàng gơsơ̆t. Mờ đơng lam hìu sơnơm xã yal mờ Anih tờm gròi sền kòp tê jê să càr Gia Lai nàng dong kờl, ai sơnơm nàng ƀồm, rơcang sơndră tàm ală tiah gơtìp kòp tàm 200 thơ̆k ơnàng, den tàng ală tiah gơtìp kòp neh geh kơrian”.

Kơnhoàl Ia Grai là dùl tàm ală tiah geh gŏ kòp SXH kal ke ngan càr Gia Lai mờ mờr 370 nă cau gơtìp mờ kòp tàm nam do. Jăt ồng Ngân Văn Thư, Kwang atbồ hìu sơnơm kơnhoàl Ia Grai yal, tŭ do hìu sơnơm do gam sơm 20 nă cau kòp, pah ngai geh dờp 5 nă cau kòp, geh gal ngan là ală cau kông ñân còr bơsơ̆t cao su. “Hìu sơnơm kung neh pơlam ai mpồl đơng lam UɃÑZ kơnhoàl in hòi jà jơh ală mpồl lơh broă cíñ trị tus bal, lam sồr uă dơ̆ gùt làng bol tus bal pơs wàs kloh niam tiah kis, gơsơ̆t kih dà. Lơh broă tàm kơnhoàl là ală kông ñân bơh kông ty cao su, ală mpồl lơh sa tàm anih lơh sa suơn dờng den ală tiah kòp kung gam geh kih dà. Tàm hơ̆ uă ngan là bơngàn, phan đơ bơsơ̆t cao su gam geh. Ai geh bơta tờm den hìu sơnơm neh pơlam, bơ̆t bơtàu rơndăp broă tơnguh broă sền gròi, lam sồr làng bol tus bal pơs wàs kloh niam tiah kis, gơsơ̆t kih dà”.

Jăt Anih tờm gròi sền kòp tê jê să càr Gia Lai yal, kờp jơh khà cau gơtìp kòp SXH bơh bồ nam tus tŭ do neh tus 2 rơbô 821 nă cau, tàm hơ̆ geh 1 nă cau neh gơtìp chơ̆t. Kòp SXH gơtìp tàm 131 tàm 220 xã, sơnah ƀòn, thị trấn tàm ală kơnhoàl, thị xã, ƀòn dờng. Ală tiah geh khà cau gơtìp kòp uă ngan là Ia Grai, Ia Pa, Chư Prông, Krông Pa, Chư Pưh, Pleiku, Đăk Đoa...

Ồng Đinh Hà Nam, Phó Kwang atbồ Sở Y tế càr Gia Lai pà git, geh 3 tàm 4 tuýp kòp SXH gam geh tàm càr do, tàm hơ̆ geh DEN 1, DEN 2 mờ DEN 4. Den tàng gam pơn jăt tai gơtìp kal ke tàm tơngai tus, kờp dŭ gơtìp uă ngan tàm nhai 8 mờ nhai 9. Kwơ màng, cau gơtìp tuýp do kung gam gơtìp tuýp ndai mờ bơta kòp kung jroă rơlao. Bè hơ̆, broă khà cau gơtìp kòp SXH jroă mờ chơ̆t tàm càr tàm tơngai tus geh gơtìp kal ke ngan. Ồng Đinh Hà Nam yal, tềng đăp mờ bơta kal ke bơh kòp SXH, gah lơh sơnơm tàm càr gam pơn jăt tai lơh jăt nền nòn ală broă rơcang sơndră mờ kòp, ƀồm sơnơm gơsơ̆t sơmăc tàm ală tiah gơtìp kòp; bơyai lơh niam broă dờp, sơm kòp cau kòp in nàng tơmù ờ uă ngan cau gơtìp kòp SXH tàm mpồl bơtiàn. Sơbì tiah deh tăp mờ tiah pồn sơmăc dê, mờ gơsơ̆t khih dà là broă ală hìu nhă pal lơh sùm tàm broă sơcang sơndră mờ kòp SXH. “Tàm càr Gia Lai jăt tuýp neh geh gŏ den broă di gơlan gơtìp kòp SXH jroă mờ chơ̆t tàm tơngai tus gơtìp kal ke ngan. Trồ tiah mìu hơ̆ sồng rơhờt, dà kờn là dùl bơta ƀuơn nàng sơmăc, kòp SXH tơnguh bơtàu. Dan ală tiah pal pơlam mpồl đơng lam rơcang sơndră mờ kòp gơtờp tàm ală tiah bè broă lam sồr, bè broă rơcang sơndră mờ kòp SXH nàng lơh bè lơi sơbì broă tơnguh bơtàu kih dà, di lah he ngui dà tàm khàp, sơtèk đơ dà den pal ngui bơnŏp til kơ̆ nàng sơmăc ờ gơtùi mŭt mờ deh tăp tàm hơ̆”.

Cau mblàng Ndong Brawl