VOV4.K’ho - Tŭ do, gùt lơgar geh rơlao 6 tơlăk 400 rơbô nă cau koĕt kơl te, mìng geh rơlao 31% tàm khà do geh tơl pràn lơh broă. Do là dùl khà cau uă ngan pơgồp bal tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn mờ pal geh gàr niam bè đah rài kis lơh sa. Mơya, broă geh tìp mờ ală broă rài kis lơh sa mpồl bơtiàn bơh cau koĕt kơl te gam uă kal ke, tàm hơ̆ uă ngan tàm broă blơi ƀảo hiểm xã hội (ɃHXH) pal geh mờ ɃHXH blơi is ai cau koĕt kơl te in.

Mờ di pơgăp 2 tơlăk nă cau gam tơl pràn lơh broă, cau koĕt kơl te tus bal tàm uă gah broă tàm ală gah bè: lơh sa, mpồl bơtiàn, bơta chài rơgơi, kông nghệ thông tin..., geh ală broă pơgồp bal niam tus mờ broă lơh sa mpồl bơtiàn dà lơgar. Mò Đinh Thị Quỳnh Nga, Củ ñiệm Hợp ták xã thủ kông mỹ nghệ Trái tim hồng pà git: Tŭ tus bal mờ drà kă bro lơh broă, cau koĕt kơl te kung kờñ geh ngui ală broă lơh drơng ala mpồl bơtiàn ndrờm bal, ring bal, tàm hơ̆ geh ƀảo hiểm y tế (ɃHYT), ɃHXH. Tài tŭ tus bal ɃHXH, ɃHYT, cau koĕt kơl te kung geh dờp ală gơnoar kwơ bè bun, deh kòn, kòp tê jê să, rềs àr lơh broă-kòp broă lơh, roh broă lơh, broă dong kờl tŭ neh jơh sơnam lơh broă... geh dong kờl ală cau do in uă ngan tà broă ring niam rài kis tŭ gơtìp rềs àr, tŭ jơh sơnam lơh broă ha là ờ gam tơl pràn lơh broă tai. Mơya, jăt mờ kơrnoăt geh ai bơh adăt ɃHXH dê, cau koĕt kơl te kal ke ngan tus bal ɃHXH bè ală cau bè ờs, tài cau koĕt kơl te geh bơta pràn kơl dang să jan ờ niam, khà priă nhai ờ uă, priă geh ờ ring niam. Sơnam kis bơh ală cau koĕt kơl te kung ờ gơtùi pơn drờm mờ ală cau bè ờs. Tàm tŭ hơ̆, kơrnoăt tàm adăt ɃHXH ờ hềt đơs tus mờ broă dong kờl ɃHXH ai cau koĕt kơl te in, den tàng, tơngai tă mờ dờp broă dong kờl bơh ɃHXH gơwèt mờ cau koĕt kơl te geh kờp bè cau bè ờs. Mò Đinh Thị Quỳnh Nga đơs là, pal kơlôi sơnơng di pal bè broă dong kờl tă priă ɃHXH mờ tơngai geh dờp priă jơh sơnam lơh broă bè lơi di pal mờ bơta pràn kơl dang să jan bal mờ bơta pràn lơh broă bơh cau koĕt kơl te dê: “Đah ɃHXH kơnhoàl kung neh geh uă dơ̆ ai sră nggal bè Hợp ták xã sồr pal tus bal ɃHXH ai cau lơh broă in. Mơya tus tŭ do, Hợp ták xã kung gam kal ke bè broă ai kông ñân blơi ɃHXH. Priă geh bơh cau lơh broă koĕt kơl te ờ ndrờm bal, geh cau geh bơh 3 tus 4 tơlăk đong tàm 1 nhai, geh cau 1 tơlăk 500 rơbô đong tàm 1 nhai mơya kung geh cau mìng geh bơh 500 tus 700 rơbô đong tàm 1 nhai. Bol añ lùp sền kung git là tă priă blơi ɃHXH is, di lah cau geh priă nhai ờ uă, tă priă blơi ɃHXH is kung jơh, ờ geh priă nàng tă. Dùl bơta ndai tai là să tờm bơh ală cau koĕt kơl te gơlơh ờ tơl, ờ git tơnơ̆ do geh bè lơi den tàng cau koĕt kơl te mìng geh priă nhai kàr lơi den dờp jơh kàr hơ̆ lài”.

Gam mò Nguyễn Thị Việt Anh, ala măt Kông ty TNHH Tài cau jơngo măt Việt Nam đơs: “Lam sồr geh cau koĕt kơl te tus bal blơi ɃHXH kung là bơta kal ke ngan mờ gơlơh ờ niam ngan. Tài ală bơyô hơ̆ lơh geh priă nhai ờ uă kung ờ kờñ tus bal blơi, tàm hơ̆ hơ̆, tŭ ală bơyô hơ̆ tus bal ɃHXH pal geh den jơh ală broă dong kờl ndai bơh cau koĕt kơl te dê gơtìp koh tơmù jơh”.

Jăt mò Hoàng Phương Thảo, ala măt mpồl Action Aid, gam dong kờl broă lơh ai cau koĕt kơl te in đơs, tŭ do Dà lơgar neh ai tơl bơta niam nàng cau koĕt kơl te gơwèt mpồl cau geh mpồl bơtiàn dong kờl geh ai sră ɃHXH mờ gơnoar kwơ geh uă ngan là dờp jơh 100% khà priă tă kham, sơm kòp mờ sră ɃHYT di jăt mờ kơrnoăt geh ai, lam sồr mpồl lơh sa kă bro ngui uă cau lơh broă là cau koĕt kơl te... Mơya, tŭ do kung gam ờ geh khà kờp mùl màl bè khà cau lơh broă là cau koĕt kơl te tus bal blơi ɃHXH is. Mò Hoàng Phương Thảo kung đơs là, pal sền wơl sơnam ơm jơh lơh broă di pal gơwèt mờ cau koĕt kơl te: “Geh dùl broă mờ añ kơlôi là anih lơh broă ɃHXH bal mờ Ƀộ Lao động-Thương ƀiñ mờ xã hội gơtùi tam gơl mơ, mơya ờ git bè lơi kung ờ hềt tam gơl sơl, hơ̆ là geh bơta ờ di ngan là cau koĕt kơl te di lah tă priă ɃHXH den sơnam ơm jơh lơh broă kung gam là bơh 55 tus 60 sơnam, ndrờm mờ cau ờ gơtìp koĕt kơl te sơl. Să tờm he tus sơnam 50, geh uă cau neh kờñ ơm jơh sơnơm lơh broă, tàm tŭ cau koĕt kơl te mờ lơh broă tus sơnam do hơ̆ sồng ơm den ờ di ngan”.

Geh uă bơta lơh khà cau lơh broă là cau koĕt kơl te tus bal blơi sră ɃHXH gam ờ uă. Tài ờ pràn bè să jan, cau koĕt kơl te geh gal ngan cau lơh broă tàm ală hìu lơh sa dềt, ờ uă, broă lơh tàm hìu nhă, tàm tiah ờ mùl màl, broă lơh ƀuơn, priă geh ờ uă, lơh jăt kàl.. den tàng ờ hoan geh sền gròi tus mờ broă pal blơi sră ɃHXH pal geh. Dùl bơta tai là tài jơnau git wă bơh cau ngui cau lơh broă là cau koĕt kơl te mờ să tờm cau koĕt kơl te ờ wă tàm broă rơcang kờñ tus bal blơi sră ɃHXH, gàr niam rài kis lơh sa ai să tờm in tŭ sơnam kra. Tus bal ɃHXH is den sơlơ kal ke mờ cau koĕt kơl te, tài geh uă ngan ală cau koĕt kơl te ndrờm rơƀah, lơh sa gơtìp kal ke.

Mò Dương Thị Minh Châu, Kwang atbồ phòng yal tơngit mờ tơnguh bơtàu cau lơh broă bơh ɃHXH Hà Nội đơs là: “Broă tus bal blơi sră ɃHXH ờ hềt geh jơnau lơi đơs tus ɃHXH ai cau koĕt kơl te in mờ he geh ai jơh bè đah dong kờl mpồl bơtiàn. Bol añ kung kờñ là cau koĕt kơl te neh lơh ngan tus bal tàm broă tă pơgồp mpồl bơtiàn den he pal ai ală cau do in geh dờp gơnoar kwơ uă rơlao. Añ kơlôi là he pal lam sồr bè broă dong kờl ɃHXH nàng cau koĕt kơl te in git gơnoar kwơ bơh cau koĕt kơl te dê di lah tus bal mờ broă blơi sră ɃHXH. Bè di lah geh tus bal blơi sră ɃHXH is den kung gam geh dờp jơh broă dong kờl mpồl bơtiàn, kung gam geh dờp ɃHYT, tus tàm tŭ geh tơl bơta geh dờp priă nhai tŭ neh jơh sơnam lơh broă den geh tă bơh kes priă ɃHXH tơm. Priă nhai jơh sơnam lơh broă bơh Dà lơgar den geh lơh wơl jăt tơl tơngai, geh cau jơh sơnam lơh broă bơh nam 2000 mờ tŭ do priă nhai gơguh uă rơlao 2 dơ̆”.

Nàng tơnguh uă khà tă priă ɃHXH ai cau koĕt kơl te in, Dà lơgar neh geh broă lam sồr ală anih lơh broă, mpồl lơh sa kă bro, dờp cau koĕt kơl te mŭt lơh broă. Mpồl lơh sa kă bro ngui uă cau lơh broă là cau koĕt kơl te (bơh 30% rơlao hờ đang) geh dong kờl lơh niam tiah lơh broă, anih lơh broă di pal mờ cau koĕt kơl te, ờ tă dia priă geh bơh mpồl lơh sa kă bro, priă càn mờ sa priă cồng ờ uă jăt mờ rơndăp broă tơnguh bơtàu lơh sa kă bro,... Mơya, bơta kal ke dờng ngan tŭ do là broă git bè bơta kwơ màng bơh ɃHXH tàm broă kơ̆ kơl jăp rài kis cau lơh broă koĕt kơl te. Den tàng, nàng bơsong bơta mùl màl do, pal tơnguh jơnau git wă, kơnòl bơh ală mpồl lơh sa kă bro ngui cau koĕt kơl te bè broă lơh jăt broă tă priă ɃHXH ai cau lơh broă in, tàm hơ̆ geh cau lơh broă là cau koĕt kơl te. Mò Đinh Thị Thuỵ, Phó Kwang atbồ Cơl dŭ lơh broă Ủy ƀan Dà lơgar Cau koĕt kơl te Việt Nam đơs là, ɃHXH Việt Nam pal ai geh broă dong kờl ɃHXH ai lài mờ khà dờp, khà priă tă ai cau lơh broă là cau koĕt kơl te in: “Añ gŏ broă tă priă blơi ɃHXH gơwèt mờ hìu rơƀah mờ ndrờm mờ rơƀah là niam ngan, dà lơgar geh dong kờl di pơgăp 30%, kờp bal geh là 99 rơbô đong tàm 1 nă cau, gơwèt mờ hìu ndrờm mờ rơƀah là 82 rơbô 500 đong tàm 1 nă 1 nhai. Bơta do kung niam ngan sơl, di lah he kung dong kờl cau koĕt kơl te kung ndrờm mờ hìu rơƀah den niam ngan nàng tă priă ɃHXH is ai cau koĕt kơl te in. Tơnơ̆ mờ 10 nam ha là 15 nam den cau koĕt kơl te geh dờp priă nhai jơh sơnam lơh broă, ờ uă ngan kung uă rơlao bơh 4 tus 5 dơ̆ priă dong kờl mpồl bơtiàn tŭ do, dong kờl cau koĕt kơl te geh rài kis tŭ sơnam neh dờng geh niam rơlao”.

ɃHXH ai cau koĕt kơl te in geh gơnoar broă kwơ màng tàm broă dong kờl cau lơh broă là cau koĕt kơl te geh gàr niam kơ̆ kơl jăp rài kis, tàm hơ̆ uă ngan là geh dờp priă nhai tŭ neh jơh sơnam lơh broă. Dà lơgar pal geh uă rơlao ală broă lơh nàng dong kờl cau koĕt kơl te in tơrgùm bal mờ geh tus bal lơh broă tàm tiah mùl màl nàng geh tă priă blơi ɃHXH pal geh ha là dong kờl ală cau koĕt kơl te tus bal blơi ɃHXH is.

Cau mblàng Ndong Brawl