Tơnơ̆ mờ mờr dùl poh sơm kòp tàm Anih Kòp Ñiệt đới, Hìu sơnơm kơnòm dềt Dà lơgar, kòn se 09 nhai gơtìp kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản hơ̆ sồng kah, gơtùi boh bơr mờ mè là lŏ Vi Thị Lan, ƀòn tờm tàm kơnhoàl Lục Ngạn, càr Bắc Giang. Lŏ Vi Thị Lan pà git: “Añ kơlôi là tàm hìu duh să bŭt sề gơdê, tơnơ̆ mờ tŭ sơm kòp tàm kơnhoàl jơh duh să den gơtìp rơtơs jơng tê, añ ờ kơlôi là kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản ờ, tài ờ hềt tus sơnam. Ƀák sĩ đơs kòn do gơtìp gờñ rơlao mờ sơnam, tŭ hơ̆ ờ duh să mơya glar tă nhơm, muh măt tŭ hơ̆ gơtìp pàl jơh”.

Tơnơ̆ mờr 1 nhai ơm pia kòp tàm hìu sơnơm, kòn dềt 11 sơnam gơtìp kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản tàm càr Hưng Yên neh gơtìp tơngŏ ală bơta bè rơpơ̆t să, tơngoh, tŭ do kòn dềt do kung gam tàm bơta ờ kah tai pal tă nhơm mờ măi tàm Anih Kòp Nhiệt đới, Hìu sơnơm Kơnòm dềt Dà lơgar. Lŏ Nguyễn Thị Lựu, mè bơh kòn dềt gơtìp kòp do pà git: “Añ kơlôi là cit 3 ding là neh tơl, tus tàm do ală ƀák sĩ đơs pal cit bơtơl tai hơ̆ sồng git. Kòn añ tŭ do ờ gam duh să tai, mơya kòn añ kung gam tàm bơta ală ƀák sĩ sền gàr nền nòn ngan, di lah pơn drờm den tŭ do ờ di bè lài tai, kòn añ gam tơngŏ bơta bơh kòp as sồt tơngoh lời wơl”.

Bơh bồ nam tus tŭ do, Anih kòp Ñiệt đới, Hìu sơnơm Kơnòm dềt Dà lơgar neh dờp gŏ 30 nă kơnòm dềt gơtìp kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản. Geh uă kơnòm dềt tus piam kòp tàm bơta neh jroă ngan, duh să gơguh sùm, rơtơs jơng tê, ờ kah tai… Di lah kòp ờ jroă mờ di mơ, kòn dềt geh pràn wơl rơhời. Mờ kòn dềt gơtìp kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản sơm kòp neh jơla, kòn dềt di gơlan gơtìp mờ ală bơta tơngŏ bè ờ niam tơngoh, lơng să, đơs ờ loh, rơtơs jơng tê, kơrwài, ơm dùl bă… Ƀák sĩ Nguyễn Văn Hoàng, lơh broă tàm gah sơm kòp pràn mhar, Anih kòp Nhiệt đới, Hìu sơnơm kơnòm dềt Dà lơgar pà git, tŭ do Anih do kung gam sơm ờ uă kơnòm dềt gơtìp kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản jroă, gơtìp tơngŏ lơng jơng tê, ờ niam tơngoh, tă nhơm gơrềng uă ngan tus mờ măi. Ƀák sĩ Nguyễn Văn Hoàng pà git: “Ală kơnòm dềt gơtìp kòp do neh sơrlèt mờ tơngai sơm kòp gơprồ tơngoh rơ̆p sơm tàm bơta gơtơn gŏ bơh kòp. Mờ kòn dềt gơtìp tơngŏ di gơlan geh ngui măi tă nhơm, di lah ngui măi tă nhơm kal ke den pal pờ gùng tă nhơm tềng ngko ha là geh pơn jăt tai tă nhơm mờ măi tàm hìu sơnơm hờ đơm ai cau kòp in, bơta tơngŏ do rơ̆p jŏ jòng ngan”.

Tiến sĩ, ƀák sĩ Đỗ Thiện Hải, Phó Kwang atbồ Anih kòp Ñiệt đới, Hìu sơnơm Kơnòm dềt Dà lơgar pà git, ală bơta tơngŏ lài ngan bơh kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản kal ke ngan kờñ git đal mờ ală kòp ndai bè duh să, gơdan hă, jê bồ, măt sền ờ loh… Geh uă cau mè bèp ờ sền gròi, lời geh tơngŏ ală bơta do den tàng tŭ kòn dềt geh cèng tus hìu sơnơm den kòp neh tàm bơta jroă. Jăt ƀák sĩ Đỗ Thiện Hải yal, bŭ lah ală bơta gơguh jăk tàm broă sơm kòp neh dong kờl lơh gơmù chơ̆t tàm kơnòm dềt gơtìp kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản gam hờ đơm 5%, mơya geh tus bơh 40 tus 50% kơnòm dềt gơtìp ală bơta tơngŏ ờ niam tơngoh gờñ ha là jŏ jòng. Den tàng, cit vaccine rơcang kơrian lài kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản là broă lơh rơcang kơrian lài geh cồng nha ngan. Ƀák sĩ Đỗ Thiện Hải pà git: “Dùl tàm ală bơta mờ he pal sền wơl mơ là sền kòn he neh cit vaccine as sồt tơngoh tơl lah ờ nàng di tŭ lòt cit. Tài ală bơta kòp as sồt tơngoh do virus mờng pràn ngan, mơya mờ as sồt tơngoh Nhờk Ƀản khà chơ̆t mờ lòt tơngŏ wơl ờ niam bơh kòp uă ngan mờ kòp as sồt tơngoh tài virus di gơlan là mình geh vaccine rơcang kơrian lài geh cồng nha. Den tàng pal sền wơl kòn să tờm he neh cit tơl lah ờ, cit bơtơl wơl di tơngai neh pơrgon lah ờ. Dơ̆ bàr tŭ kòn dềt geh tơngŏ duh să, gơdan hă, jê bồ, bic uă den he pal cèng mơ tus hìu sơnơm nàng geh kham mơ, nàng di lah gơtìp kòp as sồt tơngoh den he sơm tam dră mờ as, tam dră mờ gơprồ tơngoh gờñ den cồng nha sơm kòp niam ngan”.

Bơdìh hơ̆ tai, ală cau jăk bơto sồr, broă rơcang kơrian kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản pal lơh kloh niam tiah kis, di tơngai pơs wàs hìu đam, lơh kloh wàng ròng phan nàng tơmù uă ngan tiah sơmăc ơm. Di lah gơtùi, pal ntrờn wàng ròng phan lik ngài mờ hìu ơm, ngài mờ tiah nhơl kơnòm dềt dê. Nàng rơcang tàm broă kơrian kòp as sồt tơngoh Nhờk Ƀản, Ƀộ Y tế bơto sồr, làng bol pal lơh jăt broă cit 03 ding vaccine, tàm hơ̆ geh: Ding dơ̆ 01 sơlơ gờñ sơlơ niam tơnơ̆ mờ 01 ngai bơh tŭ deh; ding dơ̆ 02 tơnơ̆ ding dơ̆ 01 bơh 01 tus 02 poh; ding dơ̆ 03 tơnơ̆ ding dơ̆ 02 là 01 nam. Tơnơ̆ mờ hơ̆, tàm bơh 03 tus 04 nam cit bơtơl wơl dùl dơ̆ tus tàm tŭ kòn dềt tờm 15 sơnam.