VOV4.K’ho - Tây Nguyên neh mŭt tàm kàl mìu, kung là kàl geh uă bơh ală bơta kòp gơtờp bè kòp duh să siêu vi, kòp sốt xuất huyết, kòp nggù, kòp tềng bơdìh să... Lơh bè lơi nàng gơtùi sền gàr bơta pràn kơl dang să jan tàm kàl mìu? Tàm jơnau ngai do geh yal ờ uă broă nàng làng bol bal mờ ală gơ̆p bơyô pal kah nàng sền gàr bơta pràn kơl dang să jan tàm kàl mìu mrềt tàm Tây Nguyên:

Rào tê sùm, gàr să jan tŭ lòt tàm trồ mìu

Mìu uă, lơh gơtìp sùh iò uă, den tàng do là tiah kis niam ngan nàng ală vi khuẩn bal mờ virus lơh gơtờp pràn rơlao. Di lah di tìp mờ ală bơta phan geh vi khuẩn tài bơh cau kòp lời wơl, bơta pràn sơndră mờ kòp he dê geh gơtìp ngòt rơngơ̆t. Den tàng, nàng rơcang lài nền nòn, he pal sùm rào tê kloh mờ sơƀong ha là dà duh ram đe, tàm hơ̆ uă ngan là lài mờ tŭ sào sa ha là tơnơ̆ mờ tŭ neh lòt jă brê nàng vi khuẩn ờ gơtùi mŭt tàm să he.

Vi khuẩn gơtùi mŭt tàm să kòn bơnus bơh măt, muh ha là bơr. Den tàng, nàng sền gàr să jan tàm kàl mìu, bañ ai tê rơthòt măt ha là jùt dà kơl hề mờ ala mờ hơ̆ là pal ngui chèo kloh. Dùl bơta kung kwơ màng ngan sơl là pal tuh măt sùm nàng lơh kloh ală vi khuẩn, ngui dà rào tê lơh kloh vi khuẩn ha là ală bơta dà lơh kloh vi trùng geh bơto sồr tàm kàl mìu càl dờng.

Tŭ lòt tàm trồ mìu jŏ ir, làng bol pal um nàng lơh să jan geh niam mờ ndrờm bal bơta duh să jan. làng bol kung pal sa dùl bơngàn biăp ha là hùc dùl li dà toh duh. Bơta do geh dong kờl pleh mờ bơta gơtìp mrềt mŭt ha là tơn jơh ală virus gơtờp lơh gơtìp kòp tài să jan tam gơl bơta duh ni sơna.

Làng bol kung pal kah, bañ sa phan sa geh tăc jăt gah gùng lòt: Phan sa trŭ sin mờ tăc hờ bơdìh di gơlan geh tìp mờ ală bơta kòp mờ vi khuẩn tàm trồ tiah bal mờ dà. Den tàng, niam ngan rơlao jơh, tơl hìu pal sa ală dơ̆ saò sa ris, trŭ tàm hìu nàng gàr niam să jan tàm kàl mìu.

Kwơ màng rơlao jơh là git tàm broă rơcang sơndră mờ sơmăc kăp: Trồ tiah sùh kung là tiah niam nàng sơmăc deh mờ dờng. Nàng rơcang sơndră mờ sơmăc kăp, pal sùm gàr hìu đam kloh niam, bañ gơtìp sùh iò; pal sền ală gri dà ơn bơkào, ding dà, rơbòng dà, ală tiah tàm hìu, tàm hơ̆ uă ngan là tiah geh kờn dà mờ jùt kloh. Bơdìh hơ̆ tai, làng bol gơtùi ngui sơnơm ƀồm sơmăc, ñàng chu sơndră mờ sơmăc ha là pih phan sơndră mờ sơmăc tàm să, tàm hơ̆ uă ngan là tŭ lòt hờ bơdìh.

Tơnguh uă vitamin, lơh jăt broă sào sa niam:

Làng bol mờ gơ̆p bơyô pal kah, he gơtùi lơh geh bơta pràn rơcang sơndră mờ kòp ai să jan in mờ broă tơnguh uă vitamin C mờ E tàm bơta geh is ha là sa ală bơta phan sa bơtơl. Ală bơta vitamin do geh lơh tơnpràn să jan, dong kờl sơbì virus kòp nggù mhar rơlao mờ lơh gơmù bơta pràn bơh kòp dê. Tàm phan sa pah ngai pal geh ală bơta plai chi ris mờ biăp kơnuh plai chi geh uă vitamin A, E, C, mờ B, geh uă bơta phan sơndră mờ oxy hoá mờ khoáng chất. rơlao mờ hơ̆ tai, sa dùl bơngàn biăp duh pah ngai ờ mìng dong kờl làng bol mờ gơ̆p bơyô lơh ndrờm bal bơta duh să jan tàm kàl mìu mờ gam geh phan bơkah nàng tơnguh bơta pràn sơndră mờ kòp gơtờp.

Tàp pràn să jan sùm

Tàp pràn să jan là dùl tàm ală broă rơwah ờ gơtùi sơbì tàm broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan tàm kàl mìu. Tŭ să jan ơwañ, lơh gơlik bơta pràn mờ geh tam gơl gơs bơta pràn duh. Bơta do geh dong kờl să jan he tam dră wơl mờ trồ tiah mrềt hờ bơdìh.

Cau mblàng Ndong Brawl