Tàm ƀlàng hìu dềt tàm sàk Đăk Tô, càr Quảng Ngãi, klau pơ nu A Huyền nhơl dùl gơl gùng đơs crih tiơng pơn rơ ngan “Sap ntas ƀŏ mpal tềng ƀòn Bom Bo” mờ đờng T’rưng bơh bi dê pa mòn gơs. Bi pà git: “Đờng T’rưng do den he mòn jat rùp să pa, gơtùi teh ală jơnau pơnđik bơh yau, ală jơnau đơs crih ờs mờng mờ jơnau đơs crih pa tŭ do. Nàng gơtùi mòn gơs đờng T’rưng do den kung glar ngan sơl, phan nàng mòn là tờm kơr la nàng mòn đờng do pal lòt ai tàm brê ngài, tơnơ̆ hơ̆ koh tơl gơl kơrla jat bơta kờñ he dê, hur tàm ồs nàng tờm kơr la in ro mờ kơ̆, hơ̆ sồng he kồih jat bơta kờñ he dê”.
A Huyền yal, tơnơ̆ tŭ jơh bơsram Hìu bơsram Kao đẳng Niam chài – đơs crih tamya ling klàng, bi rê lơh broă tàm Mpồl đơs crih tamya càr Kon Tum yau. Tàm tŭ tơngai tus bal ală broă lơh, A Huyền neh ai geh uă khà jờng. Mơya dut ndơl, bi kung gam rê wơl mờ hìu dềt bi dê, tŭ do gơ wèt sàh Đăk Tô, càr Quảng Ngãi nàng geh tơmut huềng nùs he dê tàm đờng goòng kòn cau, đềt mềr mờ rài kis ƀòn lơgar: “Tài ơm tàm mpồl đơs crih tamya pal lòt lơh sùm tiah ndai, ờ geh tŭ jơ nàng jòi, kơlôi sơnơng, kup sap, cih wơl ală sap đơs, gùng đơs pơnđik. Hơ̆ là bơta kơp kờñ să tờm añ dê. Den tàng añ dan ơm rlô ờ lơh tai, hơ̆ sồng rê wơl tàm ƀòn nàng geh tŭ tơngai kơlôi sơnơng mờ mòn ală bơta đờng goòng”.
Ờ mìng sền gàr bè ờs sap ntas bơh yau, A Huyền gam bơceh lơh, lơh pa nàng gùng đơs crih kòn cau dê gơ mut bal mờ bơta tam gơl pa bơh tŭ tơngai dê. Bơh đờng T’rưng kòn cau Sơdàng geh 15 ding, bi neh mòn gơs đờng T’rưng 46 ding, hơ̆ là lơh gơlik 46 sap ntas krơi is, drơng jơnau kờñ bơrlŭ sap mờ bơyai lơh pa tŭ do. Bơdìh hơ̆ tai, A Huyền gam mòn git nđờ rhiang nơm đờng goòng krơi is bè ting ning, klông pút, đờng lŭ… Bi kung lời uă tŭ jơ nàng bơto wơl nhơl đờng goòng kòn cau, lơh niam wơl cing mờ đơs pơnđik ai ală cau kơnòm să in: “Tŭ rê wơl Đăk Tô, añ sơn đờm mòn đờng T’rưng 15 ding, jat bơta ờs mờng kòn cau Sơdàng dê. Mơya mờ bơta bơtàu tơnguh bơh gùng đơs crih pa dê, añ neh mòn tai đờng T’rưng geh 46 ding. Tŭ do, añ neh mòn uă đờng goòng kòn cau bè ting ning, Klông pút, T’rưng, đờng lŭ… mờ lơh niam wơl ală bơta cing jat sap ntas ờs mờng bơh yau kòn cau bol hi dê”.
Kung lơh ngan jòi git, bơceh lơh mờ mòn đờng goòng kòn cau, bi A Bliêt, kòn cau Sơdàng, ơm tàm ƀòn Kon Wang, sàh Tân Tiến, càr Dăk Lăk neh mòn gơs ală bơta đờng he dê. Bi gơ wèt cau deh ală nam 1980, geh bèp là ƀồc cau chài jak ngan ồng Gut dê mờ hìu bơnhă neh gờñ ròng siam huềng kờñ gơboh gùng đơs crih. Mờ bơta kờñ gơboh dờng ngan, A Bliêt bơsram is jơnau git wă bè gùng đơs crih, mòn gơtùi ală bơta đờng T’Rưng uă kai cờn mờ sap ntas li la ngan, nàng teh is, teh bơrlŭ bal mờ teh cau in đơs pơnđik: “Tŭ gam bơsram kâp 2 añ sơn đờm jòi git, mòn đờng T’rưng. Tŭ hơ̆, añ lơh dơ̆ 1 ờ hềt gơtùi, dơ̆ 2 den sap ntas ờ hềt di, mờ tŭ hơ̆ añ ờ hềt git jơnau git wă bè gùng đơs crih bè đô, rê, mi. Añ bơsram is hơ̆ sồng lơh is lơm, bèp añ dê sồr añ lơh is. Tơnơ̆ tŭ añ bơsram jơnau git wă bè gùng đơs crih tàm Buôn Ma Thuột, añ git dùl êt jơnau pơrya bè ală sap đơs crih, gùng đơs tờm kòn cau cau Sơdàng dê mờ neh đal git loh làng ală nốt đô, rê, mi… Bơh hơ̆, đờng sơn rờp añ mòn neh geh ală sap ntas di rlau, añ neh mòn gơtùi”.
Ală đờng T’rưng bơh bi A Bliêt mòn gơtùi teh is, teh bơrlŭ bal mờ ală gùng đơs pơnđik kòn cau Sơdàng dê bè Rơngê, ting ning… Nàng gơtùi geh phan nàng mòn, bi pal rê tàm ƀòn, hơ̆ là ƀòn Đăk Xanh, sàh Văn Lem, kơnhoàl Đăk Tô, càr Kon Tum yau, ngài git nđờ rhiang kơi sồ. Bi mut tàm brê ngài nàng jòi ală ding đơr, ding kơrla niam, gơtùi drơng jơnau kờñ rề ơnàng sap ntas, lơh gơlik tai ală sap gơguh, gơmù, dong đờng gơtùi teh bơh nốt si lơyah tus nốt si jơnhua: “Añ pal rê tàm ƀòn yau di dơ̆ ƀòn bơyai lơh yàng chờ sa piang kòi pa tàm ngai 25 nhai 10 tây pah nam. Nam lơi añ kung rê còp ƀòn lơm. Tơnơ̆ kàl lơh chờ, añ mut tàm brê rơ wah tờm kơr la nàng mòn đờng goòng. Bơdìh hơ̆ tai, añ gam mòn cing kram, hơ̆ là cing gle, bơta jơnhua sap ntas gơ dê kung ndrờm mờ cing gle cau Rơđê dê ala cing lơngô nàng ai ală oh, ală sau in ƀuơn ià lòt tàp. Nàng gơtùi geh phan mòn đờng goòng bơh yau, añ pal lòt bơh 3 tus 4 ngai rê hờ ƀòn yau tàm càr Kon Tum yau, sồr làng bol tàm hơ̆ lòt jòi ală ding kơrla kràñ di mơ, hơ̆ sồng cèng rê Dăk Lăk nàng mòn đờng goòng”.
Viết bình luận