Gùng đơs crih tam ya bơh yau bơh kòn cau K’ Ho dê
Chủ nhật, 06:00, 25/08/2024 Cau mblàng K’ Hạnh/ VOV5 Cau mblàng K’ Hạnh/ VOV5
VOV4.K’Ho- Gùng đơs crih tam ya bơh yau bơh kòn cau K’Ho dê li la uă ngan mờ sùm geh bơyai lơh tàm ală dơ̆ lơh yàng lơh chờ. Tàm ală đờng gòng bơh yau bơh kòn cau K’Ho dê ờ gơtùi ờ geh bòr cing 6 pang, Kơmbuăt, goòng Kơrla, Sơnggơr... Ală đờng gòng do gơtùi ngui nàng lơh pơnđềm bal mờ jơnau đơs crih halà mìng ngui dùl nơm gơ lơm.

Jơnau pơnđick là dùl tàm ală bơta đơs crih tam ya bơh yau niam ngan geh gơnoar broă kwơ màng mờ ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis nùs nhơm bơh kòn cau K’Ho dê. Bơh tŭ pa deh, kơnòm dềt neh geh iăt ală jơnau đơs pơdiang kòn bơkah lơngồt ngan bơh mè dê, tŭ neh ntào dờng tàm 15, 16 sơnam, ùr ơruh klau pơnu K’Ho neh gĭt đơs pơnđick tàm sơrbŏ bal bơta tàm kờñ ùr klau, đơs tàm  sơrbŏ bal mờ gơ̆p, gĭt uh kơmbuăt, pĕ đờng kơrla mờ gĭt pĕ ală bơta đờng, uh rơkèl, gĭt dròng cing, gĭt tamya bal tàm ală gùng tamya mpồl cau tàm ală dơ̆ lơh yàng lơh chờ dê, bè: Ñô lir bong, lơh Yàng mut ơm hìu pa, duh khoai Yàng... Nàng tus sơnam mờr kra, tŭ neh là cau tờm tàm hìu bơnhă khi gĭt đơs pơnđick tàm sơrbŏ bal nàng jà năc mut tàm hìu, pah tŭ geh năc tus nhơl. Tŭ neh kra den nggui wơl kềng gah bơnhă ồs ñô tơrnờm jài yal yau jài ai oh kòn kòn sau in iăt.

Ală jơnau đơs pơnđick bơh kòn cau K’Ho dê, geh: đơs tàm sơrbŏ ùr klau, đơs lơh bơyô, đơs pơnđiang kòn... Jơnau đơs sùm tơrgùm wơl ală bơta, lơh mpờl gŏ wơl ală rùp rài mờng kuèng, rềp mềr mờ bơta kơlôi sơnơng, rài kis pah ngai bơh kòn cau K’ Ho he dê. Ală jơnau pơnđick geh tàm pơndờn lời yal wơl mờ bơr bơh rài do tus rài ndai, den bơdìh mờ bơta kwơ niam chài bơh yau, gơ gam geh bơta kwơ bơt bơtàu hìu bơnhă, jơi nòi, ƀòn lơgar, gàr niam bơta rơndăp tăp sèng, duh rơngòt kơrnoat boh lam tàm mpồl bơtiàn dê.

Bal mờ đơs pơnđick, kòn cau K’Ho gam geh uă bơta đờng gòng krơi is mờ geh ngui uă tàm ală broă lơh lơh Yàng, dơ̆ lơh chờ. Bơta kwơ tờm ngan bơh phan do dê là lơh geh bơta sơnđờm ai ală dơ̆ lơh Yàng ơn pơdơng phan duh khoai, đơs tàm pơnđềm bal mờ ală jơnau đơs crih mờ “đơng lam” ală gùng tam ya dê. Ală đờng gòng pơn rơ ngan là đờng lŭ, cing, sơnggơr kơltau rơpu, kơmbuăt, rơkèl... ală đơng đờng gòng bơh yau mờ jơnau ntas krơi is mờ geh mòn lơh cèng bơhiàn niam chài jơi bơtiàn dê. Ồng Nguyên Văn Mèng, cau jòi tơrgùm đờng gòng kòn cau K’Ho dê, pà gĭt: “Bơta kwơ màng ngan rlau jơh gơwèt mờ kòn cau K’Ho dê là cing. Dơ̆ dùl là dròng tàm dơ̆ ñô bau hờn chờ ùr bơklau. Bơdìh hơ̆ tai là tàm dơ̆ ñô bau pal geh uh kơmbuăt mờ dròng cing. Tŭ lơh Yàng mut ơm hìu pa, cau kung dròng cing sơl, dơ̆ lơh Yàng sih tam phan kung dròng cing sơl”.

Đờng lŭ mờ cing là 2 bơta đờng gòng geh ngui uă ngan tàm mpồl bơtiàn làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau dê. Bòr cing kòn cau K’Ho dê sùm geh 6 pang: Cing me gàr dơ̆ ntas, cing rdơn dong dơ̆ ntas ntas cing me dê, cing ndơn tam gơl săp ntas, cing thơ, cing thi hơ jơnau tŭ cing me hòi. Tŭ dròng cing, cau K’ Ho săp sèng gùt dar, jat rơndăp tăp sèng ală cing do dê, tê kiau ià đah tàm dơlam, tê ma dròng. Mpồl dròng cing ntrờn lòt tŭ sơlơ̆u wơl, tŭ lòt song, jơnau ntas tŭ nggồr dờng tŭ  dềt, gơguh gơmù geh lơh geh kơnờm tê sơrklŭp, lì halà rơpoa mờ gơ geh . Mìng is sơnggơr là bơta đờng gòng geh ngui uă tàm jơh ală mpồl làng bol ơm kis. Jat dà K’Ho dê là cing. Cing ờ geh klŏ hòi là cing, cing geh klŏ hòi là mồng. Tàm mpồl bơtiàn kòn cau K’Ho Làc ơm kis tàm jơng bơnơm LangBiang càr Lâm Đồng dê, den cing geh tus 36 jơnau cing krơi is. Cing uă ngan geh ngui tàm ală dơ̆ chờ hờp.

Bơta brờn brài ngan là lòt gan uă ngan tŭ tơngai kal ke tàm rài kis, mơya làng bol kòn cau K’Ho kung gam gàr niam sùm gùng đơs crih bơh yau dê. Tŭ do, bal mờ bơta sơm bat tê bal dong kờl bal bơh Dà lơgar dê, kung geh ală cau dồ nă să geh bơta gĭt wă prap gàr mờ bơto yal wơl jơnau đơs crih bơh yau ai oh kòn kòn sau tơnơ̆ do in nàng prap lời wơl ală bơta kwơ niam chài jơi bơtiàn.

Uă hìu bơnhă kòn cau K’Ho tŭ do geh bơta gĭt wă jòi prap lời wơl ală bòr cing, kơmbuăt, sơnggơr... Gơwèt mờ kòn cau K’Ho, do ờ mìng là jơtài phan bơna lơm mờ ală bơta đờng gòng, ală jơnau đơs pơnđick, jơnau cing, sơnggơr dê geh lơh tàm ală dơ̆ lơh yàng lơh chờ, hơ̆ ngan là broă nàng khi in prap lời wơl bơhiàn niam chài niam bơnĕ ngan bơh jơi bơtiàn he dê.

Cau mblàng K’ Hạnh/ VOV5

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC