Đơs crih tam ya là broă lơh uă ngan tàm rài kis nùs nhơm bơh làng bol ală jơi bơtiàn dùl ết nă cau tàm tiah Tây Nguyên dê, tàm hơ̆ geh kòn cau Sơdàng. Jơnau đơs geh đơs tŭ lòt lơh broă tàm sre tàm mìr, tàm dơ̆ lơh chờ, lùp bau, tŭ pơnđiang kòn dềt bĭc halà tŭ ùr ơruh klau pơnu tàm kờñ gơboh bal... Bi Y Mon, kòn cau Sơdàng, càr Kon Tum, đơs: "Jŏ jŏ den añ kung đơs sơl. Ơm tàm hìu bàr pe nă oh mi tàm jơi nòi tàm ƀòn kung sùm lam đơs jơnau pơnđick”.
Gơwèt mờ kòn cau Sơdàng, ală gùng đơs pơnđick bơh khi dê kung li la mờ uă ngan sơl, mơya uă ngan rlau jơh là jơnau ală jơnau đơs pơnđick tàm sơr bŏ bal ùr klau. Nghệ ñân ồng A Khao, ơm tàm kơnhoàl Ngọc Hồi, càr Kon Tum, pà gĭt: Làng bol kòn cau Sơdàng sùm đơs jơnau pơnđick bè tàm sơrbŏ bal ùr klau, ùr klau đơs tàm pơ̆t bal tŭ lòt lơh broă halà tàm ală dơ̆ lơh chờ. Do kung là broă nàng ùr ơruh klau pơnu in tơngŏ nùs nhơm, bơta kờñ gơboh bal mờ gơ̆p. Nghệ ñân ồng A Phâng, kòn cau Sơdàng, càr Kon Tum, pà gĭt: "Tàm tơl ƀòn ndrờm geh jơnau đơs jờng rơ ƀòn lơgar, dà lơgar, jờng rơ bơta kờñ gơboh yô ùr klau dê. Lài do tŭ tàm kờñ, ùr klau halà bơceh ală jơnau đơs bal mờ gơ̆p... Ală mang àng ndar me tìp mat bal, đơs ală jơnau đơs jờng rơ bơta kờñ gơboh, đơs bal mờ gơ̆p iăt bal.”
Kòn cau Sơdàng gam geh ală jơnau đơs pơnđiang kòn mờ gùng đơs pơnđick rơlĕ rơlùn, lơbơn niam mơya jơnau đơs gơrềng mờ rài kis lơh broă sa bơh làng bol kòn cau dê. Bulah gùng đơs pơnđick bơh ală jơnau đơs dê tŭ hô hơng halà lơbơn niam ndrờm geh bơceh nisơna bơh làng bol dê lơm. Ờ mìng niam ngan bè tơngume mờ gam là jơnau đơs bơh să tờm dê, jơnau đơs is tàm nùs bơh khi dê kờñ đơs mờ tơl nă cau gùt dar bè rài kis he dê mờ bơh ƀòn lơgar dê. Kung ndrờm bè ală jơi bơtiàn làng bol kòn cau dùl ết nă cau ndai tàm Tây Nguyên, kòn cau Sơdàng ngui uă bơta đờng goòng kòn cau drơng jơnau kờñ đơs pơnđick tam ya dê. Rài kis gơrềng mờ brê bơnơm den ală đờng goòng bơh làng bol dê, bơdìh mờ cing mồng, ndrờm geh lơh bơh ală bơta tờm chi bơh brê dê, bè: gle, đơr, dơm chi. Đờng goòng kòn cau Sơdàng geh đờng Tơ rưng, kơwào, đờng Klông pút, sơngơr, cing, mồng, tù mờ ding teh, ală ding teh kơnờm bơta pràn bơh dà...
Pơn rơ ngan rlau jơh tàm ală bơta đờng goòng bơh kòn cau Sơdàng dê pal đơs tus cing mồng. Kòn cau Sơdàng sền cing mồng là tềl tơngŏ ai rài kis bơh jơi bơtiàn dê. Mìng kơno jơnau ntas cing dê lơm, kòn cau Sơdàng gơtùi gĭt mpồl bơtiàn gam lơh ală bơhiàn lơh yàng halà broă lơh niam chài lơi. Cau kơlôi sơnơng niam chài ală jơi bơtiàn kòn cau Tây Nguyên, mò Linh Nga Niê KĐăm, pà gĭt: Bòr cing bơh kòn cau Sơdàng dê geh bơta dờng dềt krơi is mờ gơ jăt bal dùl nơm sơngơr gàr bơta gơguh gơmù ai cing in. Jăt bơhiàn ờs mờng den sơngơr tŭ lơi kung geh kòn cau Sơdàng dròng sơn rờp ngan rlau jơh, tàm bơrlŭ bal tàm jơnau ntas cing dê lơh geh gùng ntas chờ hờp, chờ hờn, hô hơng ai ală dơ̆ lơh chờ in. Mò Linh Nga Nie KĐăm pà gĭt:"Kòn cau Sơdàng geh bòr cing bơh 10 tus 11 nơm mờ geh ràng tơlik dròng trờn, hơ̆ là tơl nă cau lòt gùt dar ală tờm gơ nơng mờ geh mpồl cau ùr tam ya lòt bal”.
Niam ngan rlau jơh tàm ală bơta đờng goòng bơh kòn cau Sơdàng dê là đờng Klông pŭt, đờng Klông pút geh mòn lơh bơh ding đơr halà kơrla kơrlô mờ jơnau ntas geh tơnơ̆ pah dơ̆ tàp tê tàm bơr ală ding dê. Tŭ ràng tơlik, ală să đơr, kơrla kơrlô geh tơbă tàm dùl să tờm ndai dê, mờ bơh mpàng tê lơbơn niam, chài ngan bơh ală cau ùr kòn cau Sơdàng dê, jơnau ntas đờng Klông pút ntas gơhoàc niam ngan, gơ par gùt tiah brê bơnơm Tây Nguyên. Nghệ ñân ồng A Khao, kòn cau Sơdàng, càr Kon Tum, pà gĭt: “Lài do, tŭ bơyai lơh dơ̆ lơh Yàng Ñô lir bồng, làng bol lòt koh tờm đơr, kơrla kơrlô, tơnơ̆ hơ̆ lời ro 1 nam hơ̆ sồng koh nàng lơh ding đờng. Tờm đơr pal kràñ hơ̆ sồng gơtùi lời jŏ, tơnơ̆ hơ̆, koh ding đơr nàng lơh geh ală jơnau ntas, jăt jơnau ntas bơh cing mồng dê. Mìng cau ùr hơ̆ sồng teh đờng Klông pŭt mờ tàp tê tàm ding nàng geh jơnau ntas. Sac rơwah ală cau neh bơsram tàp hơ̆ sồng teh gơtùi đờng Klông pút”.
Tus còp ală ƀòn lơgar kòn cau Sơdàng tàm nam pa halà tŭ bơyai lơh dơ̆ lơh chờ, bơh ngài bol he neh iăt kơno jơnau ntas dròng cing jañ mồng dê klo dờng ngan, tŭ nggồr dờng tŭ nggồr dềt, tàm bơrlŭ bal tàm hơ̆ là jơnau ntas gơhoăc niam ngan bơh đờng Tơ rưng, đờng Klông pút dê.... Kềng gah yăng tơr nờm, ală yô ùr klau kòn cau Sơdàng at tê bal tam ya halà ală jơnau đơs jờng rơ nùs nhơm kờñ gơboh ƀòn lơgar, dà lơgar, bơta kờñ gơboh ùr klau nàng kơ̆p kơnờm bal bè rài kis hờm ram, chờ hờp chờ hờn.
Viết bình luận