Rê còp ƀòn tờm Yang Pơtao Apui dê
Thứ bảy, 06:00, 23/08/2025 Cau mblàng: Lơ Mu K’Yến/ Cau cih: Quốc Học mờ Siu Đoan Cau mblàng: Lơ Mu K’Yến/ Cau cih: Quốc Học mờ Siu Đoan
VOV.K'Ho - Bơh gĭt nđờ rài do, Lơh yàng răc dan mìu “Yang Pơtao Apui” bơh cau Jrai dê tàm Gia Lai kung gam geh lơh sùm sơl tàm rài kis. Broă lơh yàng ndu gơnrơh dờng màng ngan do ờ mìng yal wơl rài kis pin dờn đềt mềr mờ brê bơnơm lơm, mìu tơngai mờ kàl lơh sa bơh làng bol dê lơm mờ gam là phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna dà lơgar dê, rùp pơrya bơh krơi is ngan bơh ƀòn tờm Pơtao Apui dê, là bơta pơnyờ să bơh cau Jrai dê, pơgồp bơnah lơh gơs tai rài kis niam chài krơi is Tây Nguyên dê.

Neh gơgơs mờng kwèng, pah nam, cau Jrai tàm tiah kềng gah hiòng dà dờng Ayun tơrgùm rê wơl tai hờ bơnơm Chư Tao Yang tàm ƀòn Plei Ơi, sàh Chư A Thai, càr Gia Lai nàng bơyai lơh yàng răc dan mìu “Yang Pơtao Apui”. Tàm ù tiah ndu gơnrơh dờng màng ndơp ndơr krơi is crih crài ngan bơh brê bơnơm dờng dê, săp ntas cing mồng kơno dờng làm gùt brê bơnơm, ală cau dong broă Bơtau Ồs rài dơ̆ 14 lơh jăt broă lơh yàng. Cau chài jak chài Ksor Lol măt mờng hòi là Ơi Sơ sền jơnau răc yàng:

 “Ơ Yang dà ndu tàm! Ngai do, làng bol tàm ƀòn ki ngàm ơn pơdơng lơh yàng ơn pơdơng phan, nùs nhơm jơh nùs ki ngàm duh rơngòt pơyua tus Yàng. Răc dan mờ Yàng dang tê ƀà jơm glòm ai làng bol ƀòn lơgar in, nàng pah tŭ lòt gan dà dờng, dà croh ndrờm geh lơngăp lơngai, ờ gơtìp rềs àr gơ aniai. Dan Yàng ai hiòng dà tiah dà mbòr ƀòn dê sùm bềng lơm dà, ờ tŭ lơi gơtìp soăt nàng mìr kòi, mìr tơngời sùm hòn dờng niam, gơ ai kòi mbòr, drong kòi bềng lơm. Dan yàng ai lơngai ai làng bol ƀòn lơgar in sùm pràn kơldang, kis tam klăc, tàm dong kờl bal bè oh mi pròc mhàm dùl hìu bal. Răc dan ai mìu nhàc niam, ai chi che in tàm brê mhar căt lơngkòt, ai rơpu kơnrồ in sur iar in rơ̆ rài bềng wàng, ai oh kòn sau in tàm ƀòn mhar dờng pràn kơldang, rài kis hờm ram, ƀòn lơgar lơngăp lơngai bơh rài do tus rài ne”.

Bal mờ lơh yàng duh khuai răc dan mìu, tàm Tiah tềl lời wơl kah yau – niam chài dà lơgar Plei Ơi, gơ wèt sàh Chư A Thai, càr Gia Lai geh lơh Dơ̆ pơrlòng niam chài- tàp pràn să jan ală jơi bơtiàn ờ gal cau, mờ bơta tus bal bơh làng bol ală jơi bơtiàn tàm càr dê. Tàm do geh lơh uă broă lơh duh hồl, bè: dròng cing mồng, tàñ phan, trah mòn rùp, tàñ ồi, ntoăt cak càng èk cau klau, cau ùr, pañ sơna kam klau, ùr; trùñ bào dờng klau, ùr mờ ntoăt jơng “Jăt jơng Bơtau Ồs”. Mò Yă Nghẽo ơm tàm sàh Ia Hiao tus bal dơ̆ lơh chờ pà git:

“Làng bol cau Jrai bal mờ gơ̆p tơrggùm tơl măt bal nàng lơh yàng chờ hờp ngan, nàng kờñ cih kah mờ ưn ngài kòi phe lơh geh uă tơnơ̆ ală ngai nhai lơh broă bòl glar. Do kung là dơ̆ nàng tơl nă cau tơlik nùs nhơm gĭt ưn ngài gơ wèt mờ trồ tiah neh ai pà mìu nhàc niam, kòi phe lơh geh uă. Añ gơn kơnờm ngai lơh chờ bè do rơ̆p geh cau Jrai pơn jăt tai prăp gàr ai oh kòn kòn sau tơnơ̆ do in”.

Pơnyờ să là làng bol bơh ƀòn tờm Pơtao Apui hơ̆ là Bơtau Ồs dê, ồng Rmah Yơi, cau geh bơngă pin dờn tàm Plei Ơi, pà gĭt, bơh gĭt nđờ rài do, tàm rài kis đah hwềng cau Jrai dê tàm do gơ jăt bal mờ jơnau yal yau bè ală rài Bơtau Ồs. Tài bè hơ̆, lơh yàng răc dan mìu “Yang Pơtao Apui” sơlơ geh gơtha kwơmàng ngan:

 “Bol hi pơnyờ să tài bơh neh geh jơh ală 14 rài Bơtau Ồs tàm pơn jăt tàm pơdờn. Bơtau ồs ờ mìng là bơtau ătbồ bè gơnăp gơnoar lơm mờ là cau bơtau nùs nhơm dờng màng ngan, geh làng bol ală ƀòn ki ngàm ngan mờ duh khuai ngan. Tàm rài kis đah hwềng bơh mpồl bơtiàn dê, Bơtau ồs ăt gơnoar broă bè cau lơh tàm tơrbŏ đah kòn bơnus mờ yàng, ala măt làng bol ƀòn lơgar in nàng răc dan ai mìu nhàc niam, kòi phe lơh geh uă, ƀòn lơgar lơngăp lơngai, pràn kơldang”.

Ồng Nguyễn Đức Thuận là cau mờng lơh broă Cơldŭ Niam chài sàh Chư A Thai, càr Gia Lai pà gĭt: Lồi nhai 3 nam do, Anih duh broă làng bol càr Gia Lai pơgồp bal mờ Anih kơlôi sơnơng jak chài mpồl bơtiàn Việt Nam bơyai lơh Pơrjum cribơyai jak chài “Bơtau Ồs- Jơnau yal yau Ndu gơnrơh mờ bơta geh ngan”, bơyai broă lơh prăp gàr ngui niam bơta kwơ Tiah tềl lời wơl Plei Ơi. Bơtau Ồs là dùl nă bơtau tàm jơnau yal yau bơh cau Jrai dê tàm Gia Lai geh tàm pơdờn bơh 14 rài. Nam 1993, Lơh yàng răc dan mìu “Yang Pơtao Apui” bơh cau Jrai dê geh dờp là Phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna dà lơgar dê; ƀòn Ơi là tiah ală Bơtau Ồs ơm kis, tŭ do gơ wèt sàh Chư A Thai, càr Gia Lai là tiah tềl lời wơl kah yau niam chài kâp dà lơgar. Ồng Nguyễn Đức Thuận pà gĭt, pơrjum cribơyai neh ring bal sồr tơnguh kâp Tiah tềl lời wơl niam chài, kah yau dà lơgar Plei Ơi gơgơs Tiah tềl lời wơl dà lơgar is ồn:

 “Jăt jơnau kơ̆p kờñ bơh làng bol ƀòn lơgar dê, pah nam gơnoar ătbồ kung sền gròi bơcri priă sơl, dong kờl ai broă lơh prăp gàr pin dờn răc dan mìu “Yang Pơtao Apui” là bơta niam chài mùl gŏ is bơh ƀòn lơgar dê. Pah nam, làng bol Plei Ơi là cau tờm bơh pin dờn do dê mờ ndrờm bơyai lơh dơ̆ lơh yàng răc dan mìu “Yang Pơtao Apui”. Làng bol lơh jăt, tus bal ală dơ̆ pơrlòng niam chài đơs crih tam ya nàng yal tơnggĭt uă rùp rài Plei Ơi đơs is mờ càr Gia Lai đơs bal”.

Lơh yàng răc dan mìu “Yang Pơtao Apui” bơh cau Jrai dê geh dờp là Phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna dà lơgar, Plei Ơi là tiah ală Bơtau Ồs ơm kis kung geh ală cau jak chài sồr tơngguh kâp gơgơs Tiah tềl lời wơl dà lơgar is ồn. Bơta hơ̆ ờ mìng là cơng tàng tơnggŏ ai lơh ngan prăp gàr bơhiàn niam chài ờs mờng bơh yau lơm mờ gam gơgơs là rùp pơrya niam chài krơi is ngan bơh cau Jrai, càr Gia Lai dê đơs is, tiah Tây Nguyên dê đơs bal. Do là bơta pơnyờ să bơh mpồl bơtiàn dê, mơkung pờ tơlik bơta pràn uă nàng yal tơnggĭt wă lòt nhơl niam chài, gơhòi gơ jà năc lòt nhơl tus còp sền bơta niam bềng uă rài kis niam chài krơi is bơh bă ù do dê.

Cau mblàng: Lơ Mu K’Yến/ Cau cih: Quốc Học mờ Siu Đoan

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC