Năm 1941, tâm nklang bri yôk mpeh ba lơ n’gor Quảng Ngãi, phung rlăng Pháp ndâk “Căng an trí” Ba Tơ, lah ntŭk ƀư lhoi ăp tahen cách mạng. Ntŭk bu krŭng nê lŏ plŏ jêng ntŭk yơng kon ntil cách mạng bah tahen ndrel dân Khu 5 janh dăng.

            Chị bộ “Căng an trí’ Ba Tơ ntơm luh, rgum ăp nŭih cộng sản rjăp. Lơ 11/3/1945, nau ndâk lơh Ba Tơ geh nau dơi, lơ 12/3/1945 ntơm ndâk rmôt Du Kích Ba Tơ geh dơi, lơ 12/3/1945 ntơm ndâk Rmôt Du kích Ba Tơ đah nau ton rjăp “Khĭt yor neh dak”.

            Chông ŭnh Ba Tơ hŏ râng lam nkuăl miền Trung: rmôt Du kích Vũ Hùng (tâm Quảng Nam ơm); rmôt mât njrăng công nhân Hòn Khói (tâm Khánh Hoà) ndrel rmôt tự vệ geh nau dơi bah công nhân đồn điền Ca-da tâm Dak Lak...

            Lơ 16/10/1945, Chiến khu 5 geh ndâk, geh ăp n’gor Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Kon Tum, Gia Lai ơm. Aơ lah n’gâng tơm ueh gay ntơm ndâk, pơk luh nau ang bah rmôt tahen Quân khu 5 janh dăng. Ntơm bah rmôt du kích bôk năp tât đại đội, tiểu đoàn Việ quốc đoàn, rmôt tahen khu 5 hŏ hun hao jêng nau tơm bah rơh tâm lơh lam ƀon lan, lam ăp ntil. Đại tá Võ Văn Minh, Cán bộ Trung đoàn 803 nkoch:

‘Tâm rnôk tâm lơh mprơ Pháp, Liên khu 5 puăn ding geh phung rlăng. Nau rêh bah tahen nơm tâm lvang bôk năp jêr ngăn ngên. Mô geh phao bleo, mô geh phe sông, ƀon lan ât piăng âk tŏ, kơ an tahen geh piăng sông gay lơh mprơh rlăng. Tâm lơh, sŏk ndrak nsiu bah phung rlăng ma lơh phung rlang’.

            Tâm rnôk tâm lơh mprơ Mỹ, Khu 5 jêng nkuăl bôk năp rdâng đah phung rlăng tât. Ntơm bah aơ ‘Vành đai nkhĭt Mỹ” lah nau dơi janh dăng ueh, du nau kan ƀư lơh nau dăng blau mhe tâm di đah nau dơi bah rnôk tâm lơh, rgop nau ndrel tahen ndrel ƀon lan ƀư jêng nau dăng dơi Đại thắng mùa Xuân năm 1975, rklaih Miền Nam, đăp mpăn miền Nam, đăp mpăn neh dak. Nŭih janh dăng rmôt tahen ƀon lan, Trung tướng Nguyễn Trung thu, Rđau kan tư lệnh Quân khu 5 nkah:

            ‘Khu uỷ Khu 5 ndrel N’gâng kan rđau Quân khu 5 ntrŭnh nau ƀư “ntrong nkhĭt nkhĭt Mỹ”. Phung he ƀư mrô rgum nsum gay ma mât, lơh lăp tâm ntŭk gŭ têh bah phung rlăng kơt biệt động, đặc công, tập kích đah hoả lực. Ntrong nkhĭt Mỹ geh nau khlay lơn đŏng, nê lah ntơm bah ntŭk tâm lơh Khu 5 rêng tât ăp ntŭk tâm lơh êng”.

            Jêh nar đăp mpăn neh dak, mrôt tahen Quân khu 5 rgum rklaih nau khuch bah tâm lơh, ndâk văng sa, rklaih nau kan Fulro, mât đăp măpn n’har bri Tây Nam ndrel ƀư nau kan mât neh dak. 10 năm kơl dak băl (1979-1989) lah ntrong jêr ngăn ma dăng ngăn. Âk jêt rbăn cán bộ, tahen Khu 5 hŏ tâm dăch tâm kơl ndrel tahen ndrel ƀon lan Capuchia joi lơh phung rlăng, ndâk n’gâng kan, nâp rmôt tahen, kơl an ƀon lan ndâk ndrel hun hao văng sa, văn hoá, rêh jêng.

            Rup gui ‘Tahen Khu 5’ lăp tâm ntŭk jêr, joi, kơl an kônh wa tâm ăp rnôk mih dak lip, rluh neh, dak băm kơt tâm Trà Leng, Phước Lộc (2020); kơl an ƀon lan tâm rnôk dak lip ta Đà Nẵng (2020); rdâng ma srê Covid-19...hŏ nkah rup gui ueh tâm nuih n’hâm ƀon lan, rgop nau ƀư nâp ntŭk kan chính trị, bun dăp “nuih n’hâm ƀon lan” nâp nâl.

            80 năm rlau aơ, dŭt âk kon nŭih janh dăng bah rmôt tahen Quân khu 5 hŏ janh dăng tâm lơh, khŏt săk lơi an du gưl nting mham nơm tâm ntŭk tâm lơh. Geh 204 rbăn 567 tahen khĭt, 100 rbăn 815 tahen sôt rmanh, ƀư jêng nau janh dăng bah rmôt tahen Quân khu 5 janh dăng. Âk cán bộ, tahen Quân khu 5 jêng ăp rđau tahen, rđau kan gưl prêh bah Đảng, Ngih dak, tahen.

            Trung tướng Lê Ngọc Hải, Tư lệnh Quân khu 5 lah rjăp, 80 năm ndâk njêng, tâm lơh ndrel têh jêng, Quân khu 5 nthoi tay nau janh dăng, rmôt rmôt tahen nâp dăng ăp ntil “leo trong, ntoh lư”:

            ‘Ăp cán bộ, tahen bah rmôt tahen Quân khu 5 mro ƀư nâp nau mĭn, mô geh vĭ vĕ bah năp nau jêr, ntul rlong, mô geh tâm nkhah yor nau tât khuch bah nau kan tât, ƀa ƀơ n’hao nau dơi rdâng bah năp nau nsŭk rlăm, ƀư nau tâm rkeh, ƀư nâp nau rnơm dăng tâm nau rđau kan bah Đảng trong hao Chủ nghĩa xã hội bah neh dak. Rmôt tahen Quân khu 5 mro mât nau rnơm, mât nâp n’gâr phao, nsôih ƀư jêh dơi ueh ăp nau kan geh jao, rgop nau ndâk ndrel mât nâp neh dak Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.

            80 năm rlau aơ, nau ton “Khĭt yor neh dak” bah rmôt Du kích Ba Tơ nar nê nơh hôm kơt lah chông ŭnh ang, pă, hâr mro tâm play nuih bah ăp nŭih cán bộ ndrel tahen Quân khu 5 nar aơ. Nau mbâl janh dăng lah ntŭk nsing gay ƀư nâp gay cán bộ, tahen rmôt Quân khu 5 nchih nkah tay ăp nau ueh ang tâm rơh mhe, tâm di ma “Tahen Wa Hồ”./.