Ƀon Sà Dề Phìn, xã Sìn Hồ, ntŭk geh bơi tât 100 rnăk rnoi Mông dôl ma gŭ tâm nklang bri tă lah ngoai tâm ăp ntŭk geh âk nŭih tâm gŭ ur sai bah ơm. Bah năp nơh, bu ur kon se mhe 14, 15 năm bă kon hăn luh mir lah nau saơ mro. Ăp nau saơ nê lah nau ngăn mô ueh, rnôk ma kon se mô geh hăn nti, ăp nau ueh m’ak mpeh bah năp hŏ roh ndrel nau rêh ach o, ji kuet mro.

            Ur sai Mùa Thị So ndrel Sùng A Chừ, tâm ƀon Sà Dề Phìn tâm gŭ rnok ê tât 18 năm, 3 năm ba kơi geh 2 kon. Nau rêh jêr ngăn, lah tâm dŭt năm lŏ pah pât ndơ sa, knŭng dôm du ƀao ba gay ma têm sa dơm. Yuh So nkoch: Âk tŏ saơ cán bộ tahen hăn tât ta ngih gay ma bonh đă me mbŏ ân oh nur gâp hăn ntu, yơn lah me mbŏ gâp lah play săm ƀŭt mô ƀư hơm ndul ôh. Knĭng geh hăn ƀư mir mơ geh ndơ gay ma sa dơm. Geh sai bah ơm, geh kon bah ơm mô blau mât chăm kon ơm, vay ji kuet mro ri ma hăn ngih dak si mro, oh kon nơm kŏ mâp nau jêr kơt me mbŏ dơm. Gâp bonh ăp băl kon se ri hăn nti, lơi ôh kơt gâp aơ, mô ueh ôh”.

            Mô êng rnăk vâl yuh So, bah năp nau tâm gŭ ur sai bah ơm ndrel tâm gŭ ur sai tâm êp dak mham vay geh tâm âk ƀon rnoi Mông tâm Sìn Hồ. Bah năp nau nê, Rnâng kan rđau nkuăl 1, Phong Thổ hŏ uănh năl, rdâng nau tâm gŭ ur ơm mô êng lah nau kan chính trị ma hôm lah nau kan bah rmôt kan đŏng.

            Năm 2015, du nau kan tâm rgop nkoch trêng khlay geh ƀư, tâm nê tahen lah rmôt kan tơm. Ăp nŭih tahen blau nau ngơi Mông, gĭt nau vay bah ƀon lan hŏ măng nar tâm dăch ma ƀon, tâm dăch ma nŭih, goh ăp mpông ngih gay ma nkoch trêng, mbơh nkah. Trung tá Chẻo Hữu Minh, Kruanh Chính trị, Rnâng kan rđau nau kan nkuăl 1, Phong Thổ, mbơh:

            ‘Nau kan nkoch mbơh, yor nau gĭt rbăng bah kônh wa ê lăng gĭt, mô blau nau ngơi yuăn ri ma bôk năp nkoch mbơh ân kônh wa mô geh nau djăt, mô ŭch kơt tĭng. Mô lah rnôk geh cán bộ nkoch du ding, ri kônh wa lŏ gĭt jêng nau êng, ƀư mô ueh nau ntrŭnh ntrong kan bah Đảng ndrel Ngih dak rnôk cán bộ tât nkoch mbơh nau đŏng”.

            Nau kan nkoch trêng mô êng geh tâm ăp rơh rƀŭn mbơh tâm ƀon lan, ma n’ăp tâm rnôk hăn tâm mir kônh wa rgum pah kan, tâm ăp nar măng dŭt pơh. Ăp nŭih tahen kơt lah nŭih kon tâm ƀon lan, nkoch mbơh nau rêh, nau kan, nau nti play săm ƀŭt ...gay kônh wa gĭt, rnơm. Bu ranh ƀon Sùng Giống Mua, nkoch: Gay ngơi ân kônh wa gĭt rbăng, djăt rnơm ndrel ma kơt tĭng, oh kon tâm ƀon mô đă tâm gŭ ur sai ơm kơt lah âk tŏ hao klơ yôk lŭ Đá Ô, ri ma tahen kŏ ƀư đŏng. Aƀaơ hun saơ druh ndăm tâm ƀon geh nau blau, n’hâm soan ueh, nsôih ntĭm nti, rhơn tâm săk jăn, hơm răm ngăn hôm”.

            Jêh âk năm rnơm nau nsôih bah tahen Wa Hồ, kônh wa rnoi Mông ta aơ hŏ rgâl nau mĭn. Nau geh ueh ngăn lah tâm gŭ ur sai tâm xã Sìn Hồ huch geh bơi tât 45% năm 2015, tât năm 2024 knŭng hôm bơi tât 5,5%, nklăp 10 nŭih ur sai dơm. Nau tâm gŭ êp dak mham kơt lah mô hôm geh. Âk rnăk hŏ nchrăp ký ton mô ân kon nơm tâm gŭ ur si ơm.  Ăp ngih săm ƀŭt kŏ tâm rgop rjăp gay nkoch mbơh ân kon se tât nau ƀư tâm rnôk tâm ŭch, tâm gŭ. Nai nti Bùi Ngọc Hồng, Hiệu trưởng Ngih săm ƀŭt THCS Sà Dề Phìn, mbơh:

            “Ngih săm ƀŭt hên lah ueh ăp đồng chí tâm Rnâng kan rđau tahen nkuăl (rnôk aơ lah Rnâng kan rđau nau njrăng rdâng nkuăl 1-Phong Thổ) hŏ tât tâm ngih săm ƀŭt ƀư nau nkoch trêng mbơh ân kon se tâm ngih săm ƀŭt, gay n’hao nau gĭt tât nau khuch bah tâm gŭ ur sai ơm ndrel êp dak mham. Bah nau nkoch trêng ri ăp oh geh tay âk nau gĭt gay ma mât êng săk nơm. Hên rhơn rnôk pah kan ma Rnâng kan rđau kan tahen nkuăl hŏ rgop gay ma n’hao rnoh kon se tât hăn nti ndrel n’hao nau nâp ntĭm nti bah ngih săm ƀŭt”.

            Ntơm bah ăp nar nkoch trêng, nsôih mât tâm dăch ma ƀon lan gay ma bonh đă kônh wa, ăp nau vay rluk mâl tă bah ơm kơt lah geh jăng. Tâm xã Sìn Hồ rnôk aơ, rnoh kon se bu ur blau play săm ƀŭt nti lôch jrâu 12 ndrel nti kan, nti Đại học lơn ma âk. Ba kơi nau rgâl aơ mro geh nau tâm ban nuih n’hâm bah ăp tahen, tâm dăch ma ƀon lan, tâm dăch ma nŭih, yor nau rêh ueh lăng, hơm răm, đăp mpăn ân ƀon lan nkuăl prêh./.