Rnăk vâl wa Hoàng Quốc Bài ta thôn 5, xã Hoà Phú, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột lah rnăk hăn lor bôk năp tâm nău rong ka lăng bâh klâp ma 20 năm ba năp. Aƀaơ rnăk vâl dôl rong klâp ma 3.500 ca lăng tăch rgâl tâm 4 dak nglău, lĕ rnoh neh 10 rbăn mét vuông, nău geh klâp ma 700 rkeh prăk ăp năm. Ka lăng rêh ta dak jru, dah ma sa, dơh rong, dŭt dăng, ngăch têh n’hanh mô geh nău ji. Wa Bài an gĭt. “Ka lăng chiăng gŭr dơi tâm rdâng đah nău ji dŭt dăng, ka ngăn mô dơi geh kơt nĕ, ka aơ mô nă geh nău ji. Ka lăng ta dak me rêh êng sa êng rĭ ka jê̆ sa kah, sa ka jê̆, sa tui , he sĭt rong rĭ an sa tui kơt nĕ đŏng. Rlău ma nĕ, gâp geh kĭn tay phe an rnih phe, rnih mbo lôch nĕ gâm an ka sa tay.

Tâm thôn 5 đŏng, xã Hoà Phú, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, nô Lê Văn Kiên geh 5 ntu ka rong ka lăng đah rnoh hvi 13 rbăn mét vuông, dôl rong 4.500 ka tăch rgâl. Nô Kiên an gĭt, gay ma dơi rong ka lăng geh nău dơi, an geh săch ka ntil dăng, đăp mpăn rnoh ndơ sa ueh, kloh, n’hanh ƀa ƀơ tơh dak ta ntuh ka, mô an ntu ka rong ka geh ƀô, rkhăl. Ta pĭt  dak me, khay mih rĭ dak âk, nău pă dak tâm ntu ka dŭt dơh, yơn ta khay wai, rnoh dak mô âk, dŭt jêr gay ma bơm dak ta ntu ka. Hôm lah dak ntu rĭ mô tâm di yor geh  ăch găm n’hanh âk ndơ mô ueh. Yor nĕ, nô Kiên dŏng dak bâh ăp dâng lŏ tâm nkual n’hanh ăp ta dak me. Nô Kiên nkoch. “Dâng lŏ 3 yan dăch aơ geh dak mbro, lŏ aơ bâh ăp rnăk vâl ƀon lan tâm aơ, rnôk khân păng mô hôm tăm ba rĭ gâp m’ơk dak lăp. Bŭn dăp neh an prêh n’hanh dŏng dak me an hoch lăp sĭt ta aơ lôch nĕ m’ơk tay bah dih. Rnoh dak bâh dak bât lơ ma jru lơ ma ueh, kơt ăp dak bât jay gâp geh mât rnoh geh bâh 1 tât 2,5 mét”.

Tĭng nău mbơh bâh wa Nguyễn Thanh Quang, Groi kruanh UBND xã Hoà Phú, lam xã geh rlău 60 rnăk mât rong ka lăng, lĕ rnoh geh 110 tấn. Rnoh khlay tăch aƀaơ geh ta rnoh 270-350 rbăn prăk/kg, tĭng nău jâk bâh ka. Ka lăng bâh ăp rnăk mât rong ta xã ntŭk tăch bu rvăt lĕ ta nĕ. UBND xã lĕ geh njêng Hợp tác xã Tuch tăm ueh kloh kơl an nuĭh rong, rdâk njêng nău ntơ ka lăng jêng nău ntơ ntoh lư ta xã, n’hanh ntŭk pâl nđaih ntŭk rêh jêng mpeh pah kan mât rong ka lăng. Wa Nguyễn Thanh Quang ngơi. “Aƀaơ ntil ndơ OCOP bâh xã Hoà Phú lĕ geh kơp dơn 2 ntil ndơ ka lăng n’hanh yến sào. Năm 2025, UBND xã Hoà Phú mbra mbơh tơih, rgŏ jă , kơl an ƀon lan gay ma pơk hvi nău kan rong ka lăng rgŏ dak me Sêrêpôk. Âk rnăk ƀon lan leư dôl kuĭh ntu ka, knơm dak ta rgŏ dak me an hoch lăp ta ntu ka gay ma rong ka lăng ntop nău geh an nơm”.

Gay mât ka lăng nsĭt geh wăng sa âk, wa Nguyễn Văn Nam, Kruanh Jrô kan ntĭm nti n’hanh nkoch trêng nău lư, Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm ntil si tăm, ndơ mât n’gor Dak Lak nkoch ăp njuat kỹ thuật sơch ntil ka lăng, mât srăch uĕh n’glău mât, an sa n’hanh trong lor nchrăp njrăng n’gang bu sa sôt graih săk ka. 

- Dăn may an gĭt aƀaơ ta n’gor Dak Lak mât moh ntil ka lăng mêh wa? 

Wa Nguyễn Văn Nam: Ơi kônh wa ƀon lan, aƀaơ geh âk rnăk mât ăp ntil ka lăng ta n’gor Dak Lak, tâm nê tâm pă ƀư bar rmôt. Rmôt bôk năp lah ăp rnăk gŭ rêh njok meng dak me Srêpốk mât ka lăng bah ntil geh tê̆ ndar, nhŭp joi bah dak me nklăch tâm n’glău mât. Nău mha êng bah ntil ka dja geh ntô lĭt uĕh, chiăng ka geh gŭr ntơr. Rmôt hôm ƀa ƀă mât tâm gŭk n’hanh rnoh âk, rvăt ntil bah ntŭk yơng ntil bah miền Tây hao. Aơ lah ka lăng nha, tâm ban kơt ka lăng chiăng gŭr, yơn ntô n’glang lơn, chiăng ing mô gŭr ntơr. Nuĭh ƀon lan rgum mât tâm gŭk ta ăp n’glău dak bât têh kơt n’glău Krông Búk Hạ, n’glău Ea Kao.

- Sơch ntil gay mât ka lăng lah rêng kan dŭt khlay, ndrĭ kônh wa ân sơch ntil ka mhâm mêh, hơi wa?

Wa Nguyễn Văn Nam: Đah ntil ka lăng I dơi kônh wa sơch ma nău hăn nhŭp joi ăp kon ka jê̆ ta dak me Srêpốk ri njrăng uănh ntik ka ân mô geh têp kơt ơm, mô geh sôt khap, n’hanh lơn lah ka mô dơi nhŭp joi ma trong chích điện. Rnôk nhŭp joi ma trong dja ri ka ntil rơ̆ jêng mbrơi. Đah ka lăng rvăt ntil bah miền Tây, ma trong yơng rơ̆ jêng âk mpưm, lor bôk năp ntil ân tâm ban têh, ntô lĭt, ngăch dăng re ta dak thăng rnôk he rkhul tâm thau dak đâng ntil. He ân njrăng uănh ta săk, ntô mô geh sôt khap, ăp ntil nău mpơl bu kăp ta săk ntô bah lơ đŏng. Kơt nê̆, he mơ sơch dơi ntil ka lăng mât đăp mpăn rơ̆ jêng uĕh. 

-Mât kan ri nkô̆ nău nchrăp ntŭk mât dŭt khlay đŏng, dăn may nkoch an kônh wa nkô̆ nău dja mêh wa?

Wa Nguyễn Văn Nam: Đah ka lăng mât nhŭp joi ntil bah dak me Srêpốk ri kônh wa nsĭt mât tâm n’glău, tâm rnôk nchrăp n’glău he ân tĭng jăp ăp rêng ƀư kỹ thuật bah kơt aơ. Kônh wa ân ih sơh uĕh n’glău, poh vôi njêng dak tâm rlŭ lôch nê mơ nklăch ka ntil. Đah ka lăng mât tâm trôm gŭk, kônh wa ân njrăng ndơm gŭk ta n’hong dak hoch, ntŭk aih, jal âk srang aih gay dak hoch. Êng mât tâm gŭk geh rnoh srêt âk, he ân treng nđôi ka tâm ơm ôi, lah saơ ăp bôk ka hơp tă bah krŭl n’hâm ri ân dŏng máy rkhul n’hâm, mô lah ƀư trong dak hoch lăp n’hâm sial tâm dak gay ka hao rơ̆ jêng uĕh.

-Nău mât chăm n’hanh an ka sa dơi tĭng ƀư mhâm mêh wa?

Wa Nguyễn Văn Nam: Nău mât chăm ka lăng rnôk hôm jê̆ ri way dŏng ăp ntil lâk nse tâm pot rlŭ way dŏng an mât ka. Ka lăng geh mông nar mât jong, gay bah ir  roh huach prăk mât n’hao nău geh wăng sa ri kônh wa way dŏng ăp ntil ndơ sa bah ka mbiach, gay bah ir roh huach prăk mât. He njrăng rnôk sơch ka mbiach gay siăm ân rêh uĕh, mô geh khĭt ôm, rnôk an sa ri an sa đê̆ ngăch, mô an sa rmeh âk ƀư djơh ôm dak. He ân njrăng đŏng, rnôk siăm an ka sa ndơ rêh ri way geh ji ndŭl proch n’hanh treng uănh mbro gay njrăng n’gang nău ji an ka.

- Nkô̆ nău njrăng n’gang ji an ka mhâm ƀư, mêh wa?

Wa Nguyễn Văn Nam: Đah nău mât ka lăng ri he ân ntrŏng nău njrăng n’gang ji lah tơm khlay. Nău ka geh ji tâm dak ri dŭt jêr năl n’hanh săm dŭt jêr tam. Jêng ân lor nchrăp njrăng n’gang nău ji an ka lah dŭt uĕh. Dŏng trong njrăng n’gang ji ri ân way mât dak kloh rsang, dŏng ăp ntil chế phẩm siêu vi sinh gay lơh lêk ăp ndơ sa rmeh n’hanh ăch đăp mpăn tơm dak way srăch uĕh. Ka ngăch dăng ri mbra dăng chŏl êng đah ăp ntil nău ji bah dih lăp, mât đăp mpăn an ka. 

-Ka lăng ri way mô dah ntŭk mât ri tăch tât ntŭk nê, ma tăch sơch tĭng mblâm, nău kan dja ân moh ndơ njrăngt mêh wa?

Wa Nguyễn Văn Nam: Đah ka lăng lah ntil ka geh rnoh khlay wăng sa âk, nsing tâm rnoh têh jâk ka n’hanh nău ŭch geh bu rvăt. Nău way ka ân têh jâk rlău 2kg mơ dơi nhŭp tăch. Nău he tăch ri nsing tâm nuĭh tơm rvăt, nău ŭch geh bah năch, he ân sơch nhŭp ka têh tĭng nău ŭch bah năch rvăt n’hanh ka jê̆ nhŭp tăch mbrơi bah kơi. Tâm rnôk nhŭp, he ân rsŭn ka ta njônh grĕ grĕ gay nhŭp ka têh di ma tăch luh; ăp ka jê̆ ri rong an mât tay, rnôk tŏng têh jâk ri nhŭp tăch tay.

-Ơ, dăn lah uĕh wa Nguyễn Văn Nam.