Những quy định bảo đảm sự bền vững cho hôn nhân trong gia đình của người  Cơ ho đã trở thành Luật tục. Trong hôn nhân, người Cơ ho quy định đã ăn ở với nhau mà không duy trì được cuộc hôn nhân, thì dù là lỗi của bên nào  cũng bị phạt, nhẹ thì một con gà, một ché rượu, nặng thì phạt trâu. Trong luật tục của người Cơ Ho, ngoại tình là hành vi cực kỳ nghiêm trọng và tối kỵ nhất.

Theo ông Ngọc Lý Hiển, Chi hội Phó Chi hội Văn nghệ dân gian tỉnh Lâm Đồng: “Tội ngoại tình và loạn luân bị xử cực kỳ nặng. Nặng đến mức, ở một số địa phương, người ta đan giỏ như giỏ heo rồi cho người phạm tội vào giỏ, thả trôi sông, đuổi ra khỏi cộng đồng, hoặc bắt ăn phân động vật”.

Người K'ho bên bếp lửa. Ảnh: baomoi.com

Khi người ngoại tình bị bắt quả tang, một cuộc họp khẩn cấp của hai bên gia đình nội ngoại sẽ được triệu tập để xử lý người phạm tội. Người này phải lo nộp vạ cho người bị phản bội một khoản rất lớn, có khi lên đến 14 con trâu. Số trâu cũng có thể ít hơn, tùy vào sự thỏa thuận, nhưng không dưới 12 con. Ngoài việc bồi thường danh dự cho vợ hoặc chồng của người kia, còn phải bồi thường cho chính vợ hoặc chồng mình.

Chính vì những luật tục chặt chẽ như vậy nên việc ly hôn rất ít khi xảy ra. Trong trường hợp tình cảm vợ chồng có dấu hiệu rạn nứt mà muốn ly hôn, thì hai bên gia đình, dòng họ sẽ tìm cách khuyên ngăn, hòa giải. Nếu vẫn không giải quyết được thì sẽ tổ chức một buổi họp, ngoài các thành viên chủ chốt của hai bên nội ngoại còn có sự tham gia của già làng.

Cách đây chừng chục năm, tại một làng ở huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng, có một đôi vợ chồng sống với nhau được 6 tháng, chưa có con, thì lục đục. Họ quyết định không ở với nhau nữa. Cuộc họp của làng đi đến quyết định: cả 2 bên gia đình, mỗi bên bỏ ra một con vịt, 2 ché rượu và 1 con dê. Nếu tuần này làm lễ bên nhà người vợ thì tuần sau làm bên nhà người chồng và cả 2 bên gia đình cùng góp lễ vật làm một lễ tại đường ra suối. Mất 3 con dê, 3 con vịt và 6 ché rượu cần, việc ly hôn được giải quyết.

Ngoại hôn dòng họ cũng là một nguyên tắc cơ bản trong phong tục hôn nhân của dân tộc Cơ ho. Những người trong cùng một dòng họ dù xa đến mấy đời cũng không được phép có quan hệ hôn nhân với nhau. Vi phạm điều này tức là loạn luân, xúc phạm đến thần linh, gây ra cháy nhà, hạn hán... nên phải nộp phạt 1 con lợn trắng hoặc 1 con trâu trắng, 1 con gà trắng.

Gia sản của người Co ho không tính bằng tiền, bằng đất đai mà đếm bằng số trâu bò, chiêng ché... có trong nhà. Vì vậy, những ai trót phạm tội, nhất lại là trọng tội, thì sẽ rất khó khăn để trả hết số nợ mà làng đề ra.

Thu Hà/VOV4