Theo các nhà nghiên cứu, từ thế kỷ XIII, cùng với các nhóm Nùng, người Nùng Dín bắt đầu di cư vào Việt Nam, sinh sống chủ yếu ở hai tỉnh Lào Cai và Hà Giang.

Tại Lào Cai, nhóm Nùng Dín có khoảng hơn 27.000 người, tập trung tại các huyện Mường Khương, Si Ma Cai, Bắc Hà, Bảo Thắng. Trong đó, huyện Mường Khương có số lượng đông nhất với trên 12.000 người. 
Đồng bào Nùng Dín định cư ở vùng thung lũng lòng chảo. Ở đây có rừng, có suối, đất đai tương đối bằng phẳng, màu mỡ, thuận lợi cho việc phát triển kinh tế nông nghiệp. Đồng bào sản xuất lúa, ngô, hoa màu và chăn nuôi trâu, ngựa, gia súc, gia cầm là chủ đạo.

Cô gái Nùng Dín. Ảnh: Internet

ThS. Vàng Thung Chúng, Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hóa và gia đình, Sở văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, cho hay, thung lũng lòng chảo có địa hình giao thông thuận tiện. Điều này thuận lợi cho người Nùng Dín giao thương dễ dàng. 
Người Nùng Dín sống quy tụ thành làng bản. Chính vì sống trong môi trường thung lũng nên khi lập làng bao giờ sau bản cũng có núi cao để tựa, đằng trước bản luôn là một khoảng không gian rộng rãi. Và đó cũng là thế đất của ngôi nhà của người Nùng Dín. 
Theo nghiên cứu của ThS. Vàng Thung Chúng, trong truyền thống, người Nùng Dín ở nhà trình tường, chôn cột, quá giang, lợp mái gianh. Nhưng từ năm 1975 trở lại đây, họ đã làm nhà trình tường 3 tầng, lợp ngói âm dương. Có nhà trình tường bằng đất, có nhà bưng ván xung quanh. Nhà nào khó khăn thì đan phên. 
“Truyền thống là nhà chôn cột quá giang, cột chôn xuống đất làm cột, rồi bắc cái quá giang, có vì kèo, lợp gianh. Có hai cách lợp, nhà nào có điều kiện có điều kiện người ta lợp đảo gianh: ngọn lên trên gốc xuống dưới; còn nhà bình thường người ta lợp xuôi gianh gốc lên trên ngọn xuống dưới.

Sau này học tập kiến trúc của người Nùng Dín ở bên kia biên giới mới làm nhà lầu, nhà tầng, nhà sàn. Trước nhà địa chủ, nhà giàu mới có điều kiện làm nhà lầu, lợp ngói mua ở Trung Quốc về. Sau, người ta đi học nghề, tự làm ngói” – ThS Vàng Thung Chúng nói. 

Thu Cúc/VOV4