Nghệ nhân Y Bông Niê, tên thường gọi là Ama H’Loan, ở buôn Ako Dhong, phường Tân Lợi, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắc Lắc. Ama H’Loan tự tay chế tác và chơi thuần thục nhiều loại nhạc cụ của người Ê Đê.

Nhiều lễ hội, phong tục tập quán của dân tộc dần dà bị quên lãng; nhiều loại nhạc cụ như chiêng, kèn, sáo nay chỉ còn lại trong kí ức. Lo sợ văn hóa dân tộc bị mai một, ngoài khôi phục những nhạc cụ đã biết làm từ hồi trẻ, ông lặn lội tìm gặp những người cao tuổi biết về các loại nhạc cụ để tìm hiểu, ghi chép và học cách làm.

Nghệ nhân Ama H'Loan biểu diễn nhạc cụ dân tộc Ê đê

Ama H’Loan cho biết: "Đi nhiều nơi, tôi để ý là ở những nơi đó những nhạc cụ của dân tộc như kèn đinh puốt, đinh năm… hầu như không còn thấy. Năm 1999, khi tôi được nghỉ hưu, một vài tháng ở nhà, tôi trăn trở, mình cũng đam mê các nhạc cụ này và nên làm lại. Khi tôi thổi từng loại nhạc cụ tôi đã làm, bà con nghe thích quá, nhất là những người già. Họ nói với tôi là ông đã đánh thức lại cái thời của ông bà mình ngày xưa...".

Đam mê văn hóa dân tộc, nghệ nhân Lương Xuân Nghiệp, ở bản Cẳng, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An, đã thành lập Câu lạc bộ nghệ thuật dân ca dân tộc Thái. Thành lập từ năm 2010, đến nay Câu lạc bộ do ông làm chủ nhiệm đã thu hút được 40 thành viên.

Ông Lương Xuân Nghiệp cho biết: Đối với dân tộc Thái, cùng với làn điệu dân ca thì nhạc cụ rất quan trọng, chính vì vậy ông đã sưu tầm, làm và lưu giữ cẩn thận những nhạc cụ như khèn bè, pí (sáo), x lò (nhị), đàn tính… Thông qua các buổi sinh hoạt tại Câu lạc bộ, ông truyền niềm đam mê, hướng dẫn và truyền dạy cách làm các loại nhạc cụ cho thế hệ trẻ.

Nghệ nhân Lương Xuân Nghiệp chế tác nhạc cụ dân tộc Thái

Theo nghệ nhân Lương Xuân Nghiệp, hiện nay, Câu lạc bộ nghệ thuật dân ca dân tộc Thái làng Cẳng cùng với các Câu lạc bộ của xã Môn Sơn thường xuyên tham gia các chương trình văn hóa văn nghệ trong và ngoài tỉnh, góp phần đưa các làn điệu dân ca, tiếng nhạc dân tộc Thái đến gần hơn với đồng bào cả nước.

"Hát ru, hát khắp của người Thái rất là dịu dàng, nhạc cụ đệm theo những tiếng khắp, tiếng ru. Mỗi loại có nguồn gốc khác, đơn giản như cái đàn tập tinh này xuất phát từ nhà nghèo quá không có chiêng trống để đánh, làm ra cái đàn này là để mô phỏng tiếng chiêng trống để đánh cho con cháu nghe. Những ngày Tết, ngày xuân, ngày hội vui chơi, mang ra đánh rất là sinh động. Những âm thanh, nhạc cụ này đối với người dân tộc Thái không thể thiếu trong những ngày lễ, tết" - ông Nghiệp nói.

Động viên, khuyến khích các nghệ nhân dân gian, đặc biệt là các nghệ nhân dân tộc thiểu số lưu giữ các nhạc cụ dân tộc, các giá trị văn hóa của dân tộc mình là việc làm cần thiết, và cần gấp, bởi họ đều đã cao tuổi.

Hồng Bắc/VOV-Trung tâm Tin