Nhiều năm nay, năm nào gia đình ông Nay Chruy, dân tộc Gia rai, ở buôn Mlah, xã Phú Cần, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai, cũng vay tiền của bà Dũng, chủ một đại lý buôn bán vật tư nông nghiệp, để đầu tư trồng sắn, trồng bắp. Lãi suất ông phải trả là 3% mỗi tháng nếu đồng ý bán toàn bộ sản phẩm làm ra trên rẫy cho bà Dũng, ngược lại lãi suất sẽ là 5%.

Theo Nay Chruy, dù lãi cao nhưng ông vẫn vay, vì thủ tục rất đơn giản, chỉ cần ký sổ là được vay tiền: “Không như đi vay của ngân hàng, thủ tục khó hơn mà số tiền được ít. Vay tư thương hết một mùa sắn thì cũng gần 1 năm. Tính ra lãi suất hơn 40%. Mình làm chỉ đủ trả nợ thôi nên gia đình vẫn nghèo”.

Nhà bà Lê Dũng, ở khối phố 9, thị trấn Phú Túc, là ngôi biệt thự hàng trăm mét vuông, trông thật đối ngược với những ngôi nhà sàn lụp sụp ở buôn Mlah – nơi có nhiều hộ dân được bà cho vay vốn, phân bón và vật tư nông nghiệp. Bà Dũng khẳng định, có nhiều người trong thị trấn cũng cho vay như bà. Thủ tục cho vay đơn giản “vô đối”, nhưng lãi suất thấp nhất là 3% mỗi tháng.

“Lãi suất là khi nào cũng 30 thôi, 1 triệu là một tháng 30.000đồng. Nói cho đúng 1 triệu 1 tháng 30.000đồng không là gì hết. Trong làng Mlah đây nhiều người vay, khoảng 100 hộ. Người đầu tư cũng nhiều, cũng 5-6 người. Lãi suất của họ không biết họ có tính hơn mình không, tại vì làm ăn thì người nào chỉ biết người đó thôi. Chứ còn không có hùm rụp nhau làm ăn để nâng lãi suất lên cho cao là không có” - bà Dũng nói.

Tín dụng đen đang len lỏi tới các vùng nông thôn của Tây Nguyên. Ảnh minh họa: baomoi.com

Lãi vay cao không chỉ xảy ra ở các huyện khó khăn như Krông Pa, Ia Pa, tỉnh Gia Lai, nơi có hệ thống ngân hàng chưa phát triển, mà ở nơi đã mở rất nhiều chi nhánh ngân hàng, nghề cho vay tự do lãi suất cao vẫn rất ăn nên làm ra.

Một chủ nợ thuộc diện lớn nhất xã Ea Ô, huyện Ea Kar, tỉnh Đắc Lắc (xin không nêu tên) cho biết, ở xã vẫn có người sử dụng gói vay nóng, lãi suất tới 2%/ngày, dù cách đó hơn chục km là rất nhiều các chi nhánh ngân hàng thương mại: "Người dân ở đây vẫn vay lãi ngày, vì hầu như không cần thủ tục gì. Nếu có thì cũng chỉ là sổ hưu hoặc sổ đỏ, đem tới một cái là ngày mai lấy tiền. Người cho vay chỉ cần nhìn vào nhà, thấy có thực lực là cho vay".

Hoạt động của các công ty tài chính cũng đang trở nên sốt sình sịch, chiếm lĩnh những khoảng trống mà các ngân hàng để lại. Hàng ngàn điểm giới thiệu dịch vụ tài chính đã được mở, kết hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp để thuyết phục người dân sử dụng các gói hỗ trợ tài chính mua hàng trả góp. Các gói này có lãi suất phổ biến là 1,66%. Nếu cộng thêm cả tiền bảo hiểm sẽ là gần 2%. Nhưng đó mức lãi được tính bằng thủ thuật nhà nghề, còn lãi thực lên tới hơn 50%/năm.

Ông Nguyễn Văn Cư, Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Gia Lai, cho biết, các công ty tài chính chỉ mở các điểm giới thiệu dịch vụ tại địa phương, không báo cáo tình hình kinh doanh, nên ngân hàng không nắm được cụ thể dư nợ và lãi suất của từng gói hỗ trợ. Nhưng ông Cư đồng ý rằng, không có nhiều người vay đủ trình độ để nhận ra thủ thuật tính lãi của các công ty tài chính.

"Ví dụ, vay 100 triệu, tháng này đã trả 10 triệu thì còn 90 triệu. Tháng sau, chỉ tính lãi của 90 triệu còn lại thôi nhưng họ vẫn tính lãi của cả 100triệu. Người dân phải nâng cao hiểu biết, phải chọn lựa thôi” - ông Cư giải thích.

Nếu như các công ty tài chính chỉ thu tiền lãi từ nông dân, thì các tư nhân cho vay thu cả đất nương rẫy. Điều này xảy ra khá nhiều tại vùng sâu tỉnh Gia Lai. Nhiều hộ dân đến kinh doanh, đầu tư cho dân tại chỗ, sau vài năm đã có được cả chục héc ta đất gán nợ với giá rẻ. Thậm chí, có nơi chủ nợ còn đánh tráo việc thế chấp đất để vay tiền thành việc bán đất, để chiếm nương rẫy của người dân.

Chị Ksor Pyar, một trong số 5 nạn nhân ở làng Kte 2, xã Hbông, cho biết, quá tin vào chủ nợ, bà con hoàn toàn không ngờ đến việc mình bị lừa: “Bà Thu nói là muốn vay vốn, thì 2 vợ chồng lên ngân hàng công chứng, ký tên. Không biết ký thì lăn tay. Xong việc, về nhà bà Thu mới lấy tiền, 65 triệu. Tôi không biết lăn tay như vậy là bán đất”.

Cho vay lãi nặng đang nở rộ ở Tây Nguyên, với nạn nhân chủ yếu là những nông dân khó khăn. Tuy nhiên ngành Công an rất khó để xử lý, bởi chưa có trường hợp nào phạm vào tội cho vay nặng lãi, tức là lãi vay gấp 10 lần mức lãi cơ bản mà Ngân hàng Nhà nước áp dụng.

VOV-Tây Nguyên