Hlo dêi kuăn kơdrâi cho Nay H’Đa (5 hơnăm) tung châ tô ó, nôu pâ tơmiât dêi kuăn tơngê tô môi tiah hmâ, ngoh Ksor Lo\, ôi a [uôn Bir, cheăm Ea Hiao, tơring Ea Hleo, kong pơlê Dak Lak lăm rôe pơkeăng kơdroh tơngê ăm dêi kuăn ôu. Pái hâi kơ’nâi mê kuăn ngoh tơngê oh tá kâi kơdroh  thăm rế râ ó tâ [ă châ hlối rơxá prếi on veăng ngoh Ksor Lo\ nếo djâ dêi kuăn lăm khăm a hngêi pơkeăng.

Drêng mot pơlât a hngêi pơkeăng kơvâ Hồi sức cấp cứu nhi [ă sơ sinh, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, mê o H’Đa dế tơngê hmân, rơno\ng khăng. Klêi khăm ngăn mơheăm ăm hlo o H’Đa dương tính pơreăng êi ngôa Nhật Bản.

Mơhé kuăn kơdrâi hiăng tro pơreăng ki rơ-iô, la drêng kơ-êng ‘na tơdroăng pâk pơkeăng mơdât pơreăng, ngoh Ksor Lo\ bú ngu nge\ng ko [ă tối to lâi hdrôh tối vâ lăm pâk ăm gá la gá tơngê mê lôi. Ngăn dêi kuăn chiên tâk koi a xoăng pơlât, tung châ krâ to mâu kơxái kơmăi kơmok, kơxái trum pâk mot têa xơrôm la hâi teăm ‘nâi hôm tơkâ luâ ki tơngê râ mê há lơ ôh, prếi on veăng Ksor Lo\ bú ‘nâi lo to têa mâ tê tơmiât dêi tơro\ng.

‘’Á tâ s^ng khéa ó khât ‘nâng xua hdrối nah ôh tá vâ pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng ăm dêi kuăn, nôkố a tơmiât tâ khéa ‘nâng  yoh tơdroăng mê’’.

O Nay H’Đa dế pơlât a khoa Hồi sức cấp cứu nhi [ă nhi sơ sinh, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên

Tiô [ok thái pơkeăng Phùng Thị Hồng Nhung, ngế ki veăng pơlât ăm o H’Đa, nôkố o xuân dế pơlât [ă mâu kơmăi hiâm, pâk ‘mot xơrôm [ă mâu túa pơkeăng kháng sinh, la hlo o rế râ ó, koi hlâk châ ôh tá tơdro ngăn môi tiah rế ó, tâng mơhúa hluăn ing mê mơni kô ai tơdroăng châi ki ê ‘na ngôa.

‘’Drêng mot tung kơvâ pơlât hlo o dế kơdrâ puk pâk [ă hlối phât hiâm mê [ok thái pơkeăng ăm hiâm [ă kơmăi [ă hlo o rế ó, rế pá chiâng tơdro. O hiăng châ hiâm [ă kơmăi [ă hlối ăm ôu mâu pơkeăng kháng sinh vâ pơlât. Pơreăng êi ngôa mê vâ tối gá ó pró mơngế ki tro chiâng pá kâi hro mơni xo ah hmôi kô pro ‘mêi tung ngôa ah ôh tá chiâng vâ tơdro, hên ngế vâi o pơlât pơreăng kố ôh tá kâi prêi. Nôkố mâu [ok thái pơkeăng xuân dế mơ-eăm pơlât o, [ă o mê dế kô hlo ti mê, mơni ối hên tơdroăng ki vâ pơlât nếo’’.

Ôh tá xê to o H’Đa, tiô riân ngăn dêi Tíu xiâm Séa ngăn pơreăng kong pơlê Dak Lak, rêm hơnăm, tung kong pơlê ai 3-5 ngế tro êi ngôa Nhật Bản [ă tâi tâng mâu ngế ki mê xuân hâi châ pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng ‘nâ hía hiăng pâk la hâi teăm tu\m rôh ki pơkâ. Krê sap apoăng hơnăm 2020 troh nôkố, tung kong pơlê hiăng ai 2 ngế dương tính [ă pơreăng êi ngôa Nhật Bản. Tung mê, 1 ngế 5 hơnăm hâi châ pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng [ă 1 ngế 5 khế, hâi tro hơnăm pâk pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơreăng mê.

Hlo rơ-iô dêi pơreăng êi ngôa Nhật Bản a kong pơlê. Tíu xiâm Séa ngăn pơreăng dêi kong pơlê Dak Lak hiăng hnê mơhno ăm Tíu xiâm ngăn pơkeăng a mâu tơring ki ai ngế tro pơreăng kố tơbleăng hnê mâu tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng êi ngôa Nhật Bản ăm kuăn pơlê; mơhnhôk kuăn pơlê pôi tá păn mơnăn pá kơdâm hngêi trá pin ối; thế trâ văng nhâ ki êa rơtoh rơtâ tá hngêi tung kơdrum hngêi, kơpuih krúa, po văng le\m kơdrum hngêi [ă ăm dêi kuăn ‘ne\ng ki hiăng tro khế hơnăm pâk pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơreăng êi ngôa Nhật Bản tiô hâi khế pơkâ thế pâk.

Thak sih, [ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí, ngế pho\ pơkuâ Tíu xiâm Séa ngăn pơreăng kong pơlê Dak Lăk ăm ‘nâi, êi ngôa Nhật Bản cho pơreăng ki tâ tú tơdrêng xua ing tri trôu Culex pâk ‘mot, tro tri trô mê gá hrik xo pơreăng ing mâu tíu ki ai pơreăng (hmâ hlo gá hrik mơheăm mâu kuăn kiâ ki ối rêh rơtâ tá hngêi môi tiah: xêi, chu, kơpôu, ro [ă mâu túa chêm). A Dak Lak, mơhé ôh tá xê kong pơlê ki ai pơreăng, la rêm hơnăm xuân ai ngế ki tro pơreăng mê mot pơlât a hngêi pơkeăng. Mơhé mâu ối ku\n lơ hiăng krâ tâng tri trôu ki djâ virus pro êi ngôa Nhật Bản pâk ‘mot ngế ki mê kô tro pơreăng ki rơ-iô, la pơreăng kố iâ trâm a vâi ‘ne\ng pá xôp sap 1 - 15 hơnăm.

Pơreăng êi ngôa Nhật Bản hiăng ai pơkeăng vaccine pâk mơdât pơreăng, la hâi teăm ai pơkeăng ki vâ pơlât prêi khât pơreăng mê. Xua mê, mâu vâi ‘ne\ng ki tro pơreăng kố vâi hmâ tơngê râ ó [ă kô tơ’lêi pro hlâ vâ tối (sap 10-20%). Mâu ngế ki ối rêh kô drêng pơlât prêi kô pro chiâng môi tiah: Kôk, lung lâp, khăng kơbre#n châ lơ chêng, ‘nâ hía ôh tá chiâng tơpui... pro pá ăm on veăng rơpo\ng hngêi [ă pơlê pơla.

‘’Pơreăng kố hiăng ai vaccine hbrâ mơdât pơreăng, xua mê tơdroăng tơbleăng pâk pơkeăng mơdât pơreăng [ă mâu vâi o cho kal khât. Nôkố a Việt Nam ai 2 túa vaccine hbrâ mơdât pơreăng êi ngôa Nhật Bản. Túa ki má môi cho tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ kô pơxiâm pâk a mâu vâi ‘ne\ng sap ing 1 hơnăm. Túa vaccine ki má péa nôkố dế ai a mâu tíu pâk ki nâp liăn cho vaccine dêi Pơhlăng. Drêng pâk ti mê kế vâ mơjiâng chiâng mơheăm gá plâ rơxông hlối’’.

Tơkéa vâ tối, êi ngôa Nhật Bản cho pơreăng ki rơ-iô [ă hâi ai pơkeăng pơlât prêi. Laga, pơreăng mê xuân chiâng vâ mơdât tâng kuăn pơlê pêi pro tro mâu tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng [ă pêi pro tơdroăng pâk pơkeăng vaccine  hbrâ mơdât pơreăng tro tiô liêu pơkâ, pâk tro hâi khế.  Xua ki khât gá, tâng mâu vâi ‘ne\ng tro tâ pơreăng kô [ă hlâ lơ pro chiâng châi tơdroăng ki ê xuân ôh tá chiâng pâk pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơreăng, ‘nâ hía ai pâk la ôh tá tu\m rôh ki pơkâ.

Nam Trang chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng