VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ o [ă pú hmâ! Mâu hơnăm a chê kố, rơtế [ă troăng rơhlâ ‘no liăn cheăng ‘na kơpong cheăng kơmăi kơmok, thôn pơlê, mâu tơdroăng pêi pro ki nhên dêi Chin phuh môi tiah tơdroăng pơkâ 41, tơdroăng pơkâ 68, tơdroăng ki ăm mung liăn vâ vêh pêt kơphế [ă hên tơdroăng ki ê xuân ối pơtối ăm kuăn pơlê [ă khu mơdró kâ pêi chiâk pêi deăng a Dak Lak hiăng châ mung, veăng kum mơdêk tơdroăng cheăng kâ rêh ối pơlê pơla. Minh Châu, ngế chêh hla tơbeăng cheăng tung Rơ’jiu Việt Nam a Tây Nguyên ai chêh tối, pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng.

Xuân môi tiah hên mâu rơpo\ng kuăn pơlê pêi chiâk ki ê a tôh kơpho# 4, pơlê kân Ea Kar, tơring Ea Kar hdrối nah, rơpo\ng pôa Huỳnh Minh Dương bú pêt to loăng kơphế. Hơnăm 2010, pôa Dương châ hngêi rak liăn kum ‘na pêi chiâk deăng thôn pơlê a tơring Ea Kar ăm mung liăn vâ mơnhông tung pêi chiâk deăng. Pôa Dương riên tơmiât dêi hdrối, tung 5 sao tơnêi dêi rơpo\ng hngêi, tâng bú pêt to kơphế mê kơxo# liăn pê lo ôh tá hên. Xua mê, pôa Dương khên hơ’lêh tơdế tơnêi vâ pro kơdrum păn í ai kơtâ hên. Ing tơdroăng hnê mơhno dêi mâu kăn [o# ki kum mung liăn, pôa Dương chêh ‘mot tung hla mơ-éa ‘na mâu tơdroăng cheăng tơná vâ pêi, [ă kơdrum păn í ai păn sap 15 troh 17 rơpâu to í ai kơtâ hên, ing mê, chêh nhên mâu tơdroăng ‘no liăn cheăng, tơdroăng kal vâ liăn. Ing tơdroăng pơkâ vâ pêi mê, hngêi rak liăn kum pêi chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê tơring Ea Kar hiăng k^ ăm pôa Dương mung 3 rơtal liăn vâ mơnhông cheăng kâ. Pôa Huỳnh Minh Dương ăm ‘nâi: Rế pơxúa rế mung hngêi rak liăn [ă ‘măn kơd^ng chôa i iâ, troh nôkố, a hiăng tơvêh tâi dêi hngêi rak liăn dâng 2 rơtal 500 rơtuh [ă po rơdâ túa pêi cheăng păn hên châ 15 rơpâu to, hnăm kố hía ah kô po rơdâ păn tơ’nôm 5 rơpâu to í [ă pro ăm gá xêi 10 rơpâu to í nếo.

     Môi tiah, rơpo\ng hngêi Lê Nhật Trường, ối a cheăm C|ư Huê, tơring Ea Kar xuân pêt to kơphế a tơnêi 1 hectar 5sao. Kơ’nâi châ hngêi rak liăn kum ‘na chiâk deăng mơnhông mơdêk thôn pơlê a tơring Ea Kar ăm mung 600 rơtuh liăn, ngoh Trường hiăng pêt tơvât tiu tung kơdrum kơphế. Xuâm môi tiah pôa Dương, tô tuăn ‘na tơdroăng mung liăn ngoh Trường thế riân tơmiât i nhên klêng tê, xúa mâu troăng hơlâ pêi cheăng kâ ăm pơxúa, kơdroh ki ôh tá mơhúa. Xua mê, ngoh ôh tá la lâi pơtê, kơhnâ kơ-êng vâi pú, hriâm ing mâu ki rơkê ‘na tơdroăng cheăng, xúa khoa hok kih thuâ#t túa nếo nôkố vâ rak ngăn dêi kơdrum tiu. Troh nôkố, tiu hiăng xông ngiât le\m, hdrối kố nah kơdrum tiu mê rơpo\ng ngoh krí dêi tê châ 4 ta#n kloăng, châ xo lối 700 rơtuh liăn. Ngoh Lê Nhật Trường ăm ‘nâi: Xuân hiăng ai kơxo# liăn la ôh tá bê mê thế kơtâu mung tơ’nôm iâ nếo vâ ‘no pêi tơdroăng cheăng ki nếo. mung mơ-eăm pêi vâ tơvêh dêi che#n. Tâng ôh tá tơvêh ti lâi chiâng.

Môi tiah pôa Dương, ngoh Trường bú cho 2 tung kơxo# 6 rơpâu rơpo\ng ki ê ki mung liăn dêi hngêi rak liăn kum pêi chiâk deăng tơring Ea Kar ‘no liăn mơnhông cheăng kâ. Nôkố ki rơlối che#n tung kơvâ ‘na chiâk deăng dêi tíu pêi cheăng kố châ 650 rơtal liăn [ă che#n ki ôh tá kâi tơvêh hâi châ 1% kơnôm ing tơdroăng pêi pro kơtăng khât ‘na séa ngăn tơdroăng tơkêa [ă pơkâ ăm mung. Ngoh Hà Anh Tuấn, kăn [o# cheăng a hngêi rak liăn kum pêi chiâk deăng mơnhông mơdêk thôn pơlê dêi tơring Ea Kar ăm ‘nâi: Kăn [o# cheăng a hngêi rak liăn đi đo tơpui kơ-êng mâu ki mung vâ ‘nâi ‘na tơdroăng cheăng kâ, tơdroăng ki púi vâ mung tơ’nôm liăn dêi mâu kuăn pơlê xuân môi tiah ‘na tơdroăng ki xahpá dêi vâi tung pơla xúa mung liăn hngêi rak liăn vâ ai troăng hơlâ mơnhên, ‘nâ hía mơdêk tơ’nôm kơxo# liăn vâ kuăn pơlê châ mung tiô tơdroăng púi vâ.

     Tung mâu hơnăm hiăng hluâ, tơdrêng [ă liăn laih tơchuôm tung tâi tâng mâu kơvâ cheăng, kơvâ ngăn ‘na pêi chiâk deăng thôn pơlê ối ai hên tơdroăng to\ng kum phá xêh ing tơdroăng pơkâ 41 dêi Chin phuh ‘na mung liăn mơnhông pêi chiâk deăng thôn pơlê [ă liăn laih bú sap 6,5 troh 8%; tơdroăng pơkâ 68 ‘na to\ng kum kơdroh ki lu\p kơ’nâi krí xo [ă kơlo liăn laih iâ má môi tung mâu tơdroăng to\ng kum [ă kuăn pơlê ôh tá êa tơvêh liăn laih tung 2 hơnăm apoăng. Tơdrêng amê, mâu kơxo# liăn ăm mung dêi mâu hngêi rak liăn kum ’na tơdroăng  pơtối pêt kơphế, hiăng [ă dế po troăng hơlâ ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng, khu mơdró a Dak Lak pơtối châ mung liăn ki rơpâ. Pôa Tăng Hải Châu, kăn pho\ pơkuâ hngêi rak liăn tơnêi têa Việt Nam a Dak Lak ăm ‘nâi: Tâng môi tiah hdrối nah, bú ai to hngêi rak liăn kum pêi chiâk deăng ăm mung vâ pêi chiâk deăng mê troh nôkố tâi tâng mâu hngêi rak liăn tung kong pơlê xuân pêi pro tơdroăng ăm mung [ă hên hngêi rak liăn tê mơdró dế pơkâ troăng hơlâ ‘na pêi chiâk deăng [ă tơdroăng po rơdâ hnối mơdêk ăm mung kơpong kố, xua mê, tơdroăng ăm mung pêi chiâk deăng mơnhông mơdêk thôn pơlê tung mâu hơnăm achê kố hên ‘nâng.

Tơdrốu khế apoăng hơnăm kố, tâi tâng kơxo# liăn che#n ăm mung xúa tung pêi chiâk deăng dêi mâu hngêi rak liăn tung kong pơlê lối 21 rơpâu rơtal liăn, châ 41% tâi tâng kơxo# liăn che#n ăm mung [ă tâk 13,3% tâng vâ pơchông [ă hơnăm nah ai lối 328 rơpâu hdrôh ngế mung.

Troăng rơhlâ mơnhông mơdêk pêi chiâk deăng, pro hla mơ-éa, liăn laih cho mâu tơdroăng ki tô tuăn dêi khu tê mơdró, kuăn pơlê pêi chiâk deăng a Dak Lak mung liăn hngêi rak liăn, la mâu tơdroăng ki tô tuăn mê rế kơdroh drêng rế ai hên kuăn pơlê châ mung liăn dêi hngêi rak liăn vâ pêi cheăng kâ, tê mơdró, tăng troăng hlu\n kơtiê [ă vâ mơ-eăm pro kro mơdro\ng, teăm pêi lo ing chiâk deăng a pơlê xiâm tơná. Kơxo# liăn mê hiăng [ă dế veăng ‘mâi mơnhông tung rêh ối a kơpong thôn pơlê dêi kong pơlê Dak Lak.

Gương tơplôu