Hâi lơ 7/7, Dak Lak ‘nâi ngế ki tâ pơreăng ki apoăng. Ngế ki mê cho hdroâng kuăn ngo M’nông, 52 hơnăm, kơdrâi, ối a {uôn Diêo, cheăm {ông Krang, tơring Lak. Hdrối mê, ngế ki kố tâ hlo a dêi tơná tro tơngê, châi krôk, pá vâ rơnôa [ă hiăng lăm roê xêh pơkeăng pơlât la ôh tá hlo chía. Klêi mê, ngế ki kố troh a Tíu xiâm ngăn pơkeăng tơring Lak khăm [ă châ tối cho êi Amidan ai rơtốu, la vâi xuân hiăng nhôm pơreăng êi rơtốu krôk [ă pâk xo túa vâ séa ngăn pơreăng êi rơtốu krôk. Klêi séa ngăn a kơxê lơ 7/7/2020 ăm hlo, ngế ki kố dương t^nh [ă pơreăng êi rơtốu krôk.

Klêi châ ‘nâi ngế ki tâ pơreăng, Tíu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât tơring Lak hiăng re\ng ăm ối klâ, pơlât ngế ki kố tro tiô pơkâ dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât. Po rôh hôp Khu hnê mơhno cheăng hbrâ mơdât pơreăng a mơngế dêi tơring, pơtroh kăn [o#, ngế ki cheăng ‘na khăm pơlât re\ng troh a cheăm, tơru\m [ă khu kăn Đảng, khu kăn pơkuâ tơring, cheăm xôh pơkeăng kơdê pơreăng a hngêi kuăn pơlê [ă 12 rơpo\ng kuăn pơlê ki ối achê.

{ă mâu ngế ki ối achê [ă ngế ki tâ pơreăng mơni kô tâ tú khât, kơvâ ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât tơring hiăng khăm séa ngăn [ă ăm ôu kháng sinh hbrâ mơdât pơreăng. Tơdrêng amê hnối tơru\m [ă khu lêng [ă kuăn pơlê mơjiâng 3 tíu ki séa ngăn a mâu troăng prôk mot, lo tung [uôn  Diêo vâ hbrâ mơdât pơreăng tâ tú; tối tơbleăng pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng êi rơtốu ăm tâi tâng vâi hdrêng pá kơdâm 7 hơnăm ối tung cheăm Bông Krang. Rơtế amê, hnối mơdêk hnoăng cheăng tối tơbleăng mơdêk ki hlê ple\ng tung hbrâ mơdât pơreăng ăm kuăn pơlê.

Pôa Y Sỹ {uôn Dap, kăn pho\ pơkuâ tíu xiâm khăm pơlât tơring Lak, kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

‘’Drêng châ ‘nâi ngế ki tâ pơreăng a [uôn Diêo, cheăm {ông Krang, ngin tơbleăng hlối ăm Tíu xiâm séa ngăn châi tamo kong pơlê, hnối pâk xo mơheăm vâ séa ngăn. Drêng hiăng ‘nâi, ngin po rôh hôp khu hnê mơhno cheăng dêi Tíu xiâm [ă xing xoăng hnoăng cheăng ăm mâu vâi pú tung khu pơkuâ [ă mâu vâi pú ki séa ngăn, khăm a tíu xiâm.

Klêi mê, ngin pêi cheăng [ă Đảng ủy, Vi [an hnê ngăn cheăm mê Đảng ủy môi tuăn khât ‘na tơdroăng ki pâk vaccine hbrâ mơdât ăm tâi tâng kuăn pơlê tung [uôn Diêo. A [uôn Diêo, ngin xuân pêi cheăng [ă khu ki rak ngăn a pơlê tơbleăng tơdroăng ki pơreăng, pơkâ thế kuăn pơlê hlê ple\ng rak ngăn ivá châ chăn, klâ ối krê [ă hbrâ mơdât pơreăng.

Nâ H’Phách Jiê, kuăn kơdrâi dêi ngế ki tâ pơreăng êi rơtốu krôk a [uôn Diêo, cheăm Bông Krang, tơring Lak ăm hlo:

‘’Tơná á hdrối nah tá hâi ‘nâi klâi ôh, klêi kơ’nâi nôu á tro pơreăng, kơnôm ing tơdroăng to\ng kum peăng khu ngăn pơkeăng, ngin xuân hlê ple\ng tơdroăng ki mơgrúa le\m hngêi trăng tiô tơdroăng ki hnê mơhno dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât, ‘nâi xut hngêi [ă têa kơdê pơreăng, Khu xiâm pơkuâ ngăn [ă khăm pơlât tơku\m xôh pơkeăng tung hngêi ngin. Ngin rơhêng vâ khu ngăn pơkeăng, khu kăn pơkuâ kum ngin tơdroăng ki hbrâ mơdât pơlât pơreăng’’.

Tiô [ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí, kăn pho\ pơkuâ Tíu xiâm séa ngăn châi tamo kong pơlê Dak Lak, hlo tơdroăng ki pơreăng êi rơtốu krôk tâ tú ôh tá tơniăn a mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên, malối cho klêi kơ’nâi drêng Dak Lak châ ‘nâi ngế tâ ki apoăng, Tíu xiâm séa ngăn châi tamo kong pơlê hiăng tí tăng ‘nâi ple\ng ăm Khu ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât tối tơbleăng mâu troăng hơlâ hbrâ mơdât pơreăng.

{ă tơring Lak, tíu ki ai ngế tâ pơreăng, tíu cheăng xuân hiăng pơkâ thế Tíu xiâm séa ngăn châi tamo tơring re\ng vê hdró kơpong, hbrâ mơdât pơreăng; chêh inâi, séa ngăn tơdroăng ki pâk pơkeăng dêi mâu rơpo\ng kuăn pơlê tung pơlê vâ pơkâ thế pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng êi rơtốu krôk, châi hrê ăm tâi tâng kuăn pơlê a kố. Tơdrêng amê hnối pơkâ Tíu xiâm xuân pơkâ pro khu ki lăm séa ngăn hnoăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng tơring Lak; pâk xo 12 túa cho mâu ngế ki ối achê [ă ngê ki tâ pơreăng pơtroh ăm Vie#n Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên séa ngăn.

Nôkố, tíu cheăng xuân hiăng tơdah xo lối 30 rơpâu pu\m pơkeăng kháng sinh hbrâ mơdât pơreăng êi rơtốu krôk vâ xoăng ăm kuăn pơlê. Tiô tối hdrối, tung la ngiâ ah, kô pâk tu\m pơkeăng vaccine, mơ-eăm châ 95% ngế ki mơni tơ’lêi tâ tú kô châ pâk tu\m vaccine êi rơtốu krôk, châi hrê. {ok thái pơkeăng Trịnh Quang Trí ăm ‘nâi:

‘’Vâ hbrâ mơdât pơreăng êi rơtốu krôk, tơdroăng ki tro má môi nôkố xuân cho tối tơbleăng pâk pơkeăng. Tung mâu ngế ki tâ pơreăng êi rơtốu krôk pơla hdrối kố nah pơrá trâm tung mâu thôn, pơlê dêi hdroâng kuăn ngo, tíu ki ai kơxo# mơngế pâk iâ pơkeăng tâng vâ pơchông [ă kơpong ki u ối. Trâm tơdroăng ki môi tiah mê, tơdroăng ki tơbleăng pâk pơkeăng vaccine êi rơtốu krôk, châi hrê kô tơku\m kơjo kum ăm mâu cheăm hngế hngo, mâu kơpong ki pâk iâ pơkeăng, klêi mê ngin kô tơbleăng a mâu kơpong ki u ối tiô tơdroăng ki kơjo kum’’.

Troh nôkố, 4 kong pơlê kơpong Tây Nguyên, mê cho: Dak Nông, Gia Lai, Kon Tum, Dak Lak hiăng ai ngế ki tâ pơreăng êi rơtốu krôk. Kơvâ ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât mâu kong pơlê kố dế tối tơbleăng hên troăng hơlâ vâ hbrâ mơdât pơreăng tâ tú. Tung mê, mơdêk hnoăng cheăng tối tơbleăng tung um tơvi, mơdêk ki hlê ple\ng tung hbrâ mơdât pơreăng ăm kuăn pơlê, malối cho tơdroăng ki pâk tu\m pơkeăng.

‘’Tiô ăm ‘nâi dêi kơvâ ngăn pơkeăng, pơreăng êi rơtốu krôk vâ tối gá ôh tá hlo ai sap ing hiăng ai pơkeăng vaccine pâk hbrâ mơdât pơreăng, vâ tối dâng 16 hơnăm achê kố. Laga, vâ chê 2 hơnăm kố, pơreăng ki kố hlo vêh tâ tú nếo kơlo ki tâ tú re\ng [ă hlối rơ-iô. Vâ ‘nâi tơ’nôm ‘na pơreăng êi rơtốu krôk xuân môi tiah túa hbrâ mơdât pơreăng ki tro má môi nôkố, Khu chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố hiăng tơpui tơno [ă tie#n sih, [ok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh, Kăn khoa Nhi tổng hợp - Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên.

-Ô [ok thái pơkeăng! Pơreăng êi rơtốu krôk cho pơreăng ki tiah lâi [ă lơ ki rơ-iô gá ti lâi?

Tie#n sih – {ok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh: Êi rơtốu krôk xua vi khuẩn êi rơtốu krôk pro. Kố cho pơreăng ki rơ-iô, kô tâ tú re\ng [ă kơxo# mơngế hlâ hên. Kố cho pơreăng tâ tú ing troăng krôk. Mơhé mâu tíu pêi cheăng khăm pơlât hiăng pơlât tơdrêng [ă mâu kơmăi kơmok ki dâi le\m la kơxo# mơngế hlâ xua pơreăng kố châ tơbleăng tối ai sap 20-30% tung tâi tâng kơxo# mơngế ki tro. Pơreăng kố ai 2 tíu ki rơ-iô mê cho kơxo# mơngế hlâ hên [ă tơ’lêi tâ tú ing troăng hiâm troăng krôk’’. 

Kố cho pơreăng ki iâ trâm tung rơxông ki hiăng ai pơkeăng vaccine  pâk mơdât môi tiah nôkố, xua mê, a pơla rôh apoăng pơreăng tơ’lêi tâ tú ‘nâ hía tro nhôm [ă pơreăng ki ê. Mâu tơdroăng ăm hlo rôh apoăng gá pro tơngê hmân, kơ  o, châi krôk, rơnôa châi. Drêng khăm kô hlo krôk ai giả mạc, tâng râ tâ ngế ki mê kô chiâng châi êi rơtốu krôk pro pá kâi hiâm, ah chiâng phât hiâm, ‘nâ hía hlối pro êi a k^ng plâi nuih pro mơngế ki êi rơtốu krôk mê chiâng prâp ngiât, châi plâi nuih ton hlối hlâ.

Môi tơdroăng rơ-iô ki ê nếo cho ki ăm ‘nâi rôh apoăng dêi pơreăng êi krôk gá môi tiah êi krôk ki hmâ mê hên ngế chiâng ôh tá be#ng ê, tơngôu ôh tá vâ khăm, tung pơla pơlât êi rơtốu krôk tâng re\ng ‘nâi re\ng pơlât gá tro la hên ngế ôh tá ‘nâi dêi tơná hiăng tro pơreăng êi rơtốu krôk vâ lăm khăm [ă teăm pơlât, pro chiâng châi tơdroăng ki ê, pá vâ kâi pơlât prêi.

La ai môi tơdroăng ki mơhúa tung kuăn pơlê pin ki hên hiăng châ mơdât pơreăng êi rơtốu krôk xua hiăng châ pâk pơkeăng vaccine mơdât pơreăng sap ối tơx^n mê kơxo# mơngế tro tâ pơreăng kố gá iâ.

-Ô [ok thái pơkeăng, pro ti lâi vâ ‘nâi ki xiâm hiăng tro pơreăng vâ lăm khăm teăm tơdrêng, ví lơ chiâng tơdroăng châi ki ê?

Tie#n sih – {ok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh: Êi rơtốu krôk hmâ hlo a mâu ngế ki lâi ôh tá pâk pơkeăng hbrâ mơdât êi rơtốu krôk mê, mơhé xuân ối iâ, mơhé hiăng pâk la xuân ối tro. Má péa lơ ối achê mâu ngế ki nhôm tâ tú êi rơtốu krôk. Xua mê, vâ ‘nâi nhên hôm tro pơreăng mê nôu pâ thế ngăn a 2 tơdroăng, má môi tâng hlo ‘nâi dêi kuăn ối achê mâu ngế êi rơtốu krôk. Má péa, ngăn tâng hlo kuăn ‘ne\ng tơngê hmân, tung châ hmôu pơ rơlâi rơlo, pá kâi hiâm, tơhe\n krôk hên.

Mê cho mâu tơdroăng ăm ‘nâi rôh apoăng nôu pâ thế ‘nâi ki mê. La gá mâu tơdroăng ki ăm ‘nâi mê xuân hlo ai há a mâu ngế ki êi krôk pá vâ châ ‘nâi kơnó lơ pơreăng êi rơtốu krôk, lơ pơreăng êi krôk tê, xua mê, [ok thái pokeăng khăm ngăn kô hlo tung krôk klêi mê ăm lăm séa ngăn mơheăm mê nếo ‘nâi nhên ngế ki mê hôm tro pơreăng êi rơtốu krôk há lơ ôh.

Vâ tối: Tâng kuăn ‘ne\ng tơná hâi teăm pâk pơkeăng hbrâ mơdât êi rơtốu krôk [ă ối achê [ă mâu ngế ki tâ pơreăng [ă mâu tơdroăng ki ăm hlo ‘nâi môi tiah tối kơpêng mê âi thế re\ng djâ lăm khăm.

-Kal pêi pro mâu tơdroăng klâi vâ hbrâ mơdât pơreăng êi rơtốu krôk, ô [ok thái pơkeăng?

Tie#n sih – {ok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh: Pơreăng êi rơtốu krôk mơhế gá rơ-iô la ai môi túa hbrâ mơdât tơ’lêi cho pâk pơkeăng vaccine ăm vâi ‘ne\ng. Nôkố tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ hiăng tơbleăng pâk troh lâp lu troh tâi tâng vâi ‘ne\ng, mâu vaccine môi tiah SII, Quinvaxem, Combie Five… xuân cho pơkeăng ki hbrâ mơdât êi rơtốu krôk. Pak^ng mâu pơkeăng vaccine pâk ki pin nâp dêi liăn xuân cho mâu pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng mê. Tiah mê, tơdroăng pêi pro ki tơ-[rê má môi vâ hbrâ mơdât êi rơtốu krôk mê thế pâk hbrâ mơdât pơreăng êi rơtốu krôk ăm vâi ‘ne\ng.

{ă mâu ngế hiăng kân tâng pin ôh tá ‘nâi nhên tơdroăng pâk pơkeăng mê thế pâk péa trum vaccine mơdât êi rơtốu krôk, châi hrê, rêm roh pâk kơtăn rôh pâk ki hdrối [ă kơ’nâi ai 1 khế vâ tung châ ai kế ki mơjiâng chiâng mơheăm vâ mơdât pơreăng ki rơ-iô kố.

-Hôm, mơnê kơ [ok thái pơkeăng!

Thu Huế - Đình Thi chêh

Gương – Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng