VOV4.Sêdang - Bu tung pơla 5 hơnăm, lâp kong pơlê Dak Nông ai troh 26 rơpâu ha tơnêi kong tro ko ‘nhiê, vâ chê 50 rơpâu ha tơnêi pêt kong tro hdi xo ôh tá tro luât. Mâu khu ki pơkuâ ngăn pá păng ‘nâng tung tơdroăng rak ngăn, mê kong khoh tro vâi ko ‘nhiê, malối [ă ko\ng ti pêt kong dêi tơnêi têa, khu mơdró kâ phá xêh, mâu tơdroăng tơkêa bro ‘’pơkuâ ngăn tơdjuôm [ă pơkuâ phá xêh’’ tung tơnêi kong chiâng thăm rế pá. Laga, tơdroăng ki pơkâ vâ mơdât pro hía kong xuân tá hâi teăm châ ‘nâi, tá hâi teăm pro kơtăng. Tung mâu hâi Kuo#k ho#i kơ-êng mâu ngế cheăng tung Chun phuh hdrối kố nah, tơdroăng ki kuăn pơlê a kong pơlê Dak Nông vâ tơmâng ngăn má môi mê cho tơdroăng ki pơxâu phâk [ă ‘mâi rơnêu hnoăng cheăng rak ngăn kong. {ai ‘’Pâ thế ai troăng hơlâ rak ngăn kong’’ dêi Thế Thắng, ngế chêh hla tơbeăng cheăng tung Rơ’jiu Việt Nam ai chêh tối.

 Hơnăm 2006, Ko\ng ti tơlo liăn cheăng ‘na chiâk deăng, pêt kong Khải Vi, tơring Dak Glong, kong pơlê Dak Nông hiăng châ pơcháu rak ngăn 2 rơpâu 700 ha tơnêi kong, tung mê, ai 1 rơpâu 500 ha kong ki chiâng xêh a cheăm Quảng Sơn. Klêi kơ’nâi 9 hơnăm, hiăng ai lối hr^ng ha kong hiăng hiăng chiâng chiâk deăng dêi kuăn pơlê. Pôa Trần Trọng Tâm, Kăn pho\ pơkuâ Ko\ng ti tơlo liăn cheăng chiâk deăng, pêt kong Khải Vi tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki tơplâ pơla rak ngăn kong đi đo trâm tơdroăng ki hơkăng. Kơxo# liăn ‘no to\ng kum vâ gak ngăn kong dêi Ko\ng ti rế hía rế iâ, tung pơla mê, khu ko ‘nhiê kong [ă kuăn pơlê đi đo ai túa ki lăm kếo ‘nhiê kong ki ôh tá ai kơbố châ ‘nâi, vâ tăng tơbriât xo tơnêi. Pôa Trần Trọng  Tâm, Kăn pho\ pơkuâ ngăn Ko\ng ti tơlo liăn cheăng chiâk deăng pêt kong Khải Vi tối tiah kố: Rak ngăn kong rế hía rế trâm pá. Nôkố ki hên, mâu khu ki ko ‘nhiê kong chơ loăng [ă rơxế hon đa, vâi uâ chiâng kơtâ ki ku kuăn vâ tơ’lêi chơ, xuân pá vâ châ rup vâi. Ngin pâ thế tơnêi têa ai troăng hơlâ, pro tiah lâi vâ khoh châ kum ăm tơdroăng cheăng rak vế kong i tơniăn tâ.

Kong pơcháu ăm khu mơdró pơkuâ ngăn ôh tá rơhéa, pơcháu ăm kong pơlê, tơring, cheăm ối trâm pá hên tâ, xua ôh tá ‘nâi ngế ki lâi pơkuâ xiâm kong ki mê ah. A cheăm Quảng Điền, tơring Dak Glong, lối 10 rơpâu ha kong pơcháu ăm cheăm kố rak ngăn troh nôkố, kong hiăng hía châ tơdế. Tiô pôa Ngô Anh Sáng, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm Quảng Sơn, tơring Dak Glong tối, kong ki u ối mê kal athế pơcháu ăm kuăn pơlê lơ kuăn pơlê pơkuâ ngăn, mê mơni mơhúa ối châ rak tơniăn: Trâm tơpui tơno [ă kuăn pơlê, vâi krâ-nho\ng o xuân rơhêng vâ châ rak ngăn kong [ă pêi pro mâu tơdroăng cheăng pơkuâ ngăn kong. Kố cho troăng hơlâ ki pêi pro tro, pói rơhênhg vâ kong châ rak vế tơniăn tâ. Laga, vâ pêi pro mâu hnoăng cheăng ki mê pin athế pêi pro choâ ‘lâng tung rêm kơvâ cheăng. Xua ki pá má môi, ôh tá ai liăn vâ mơhá ăm mâu thôn pơlê rak vế ngăn kong. Pói rơhêng vâ tung la ngiâ kố ah mâu khu râ, kơvâ cheăng kal athế to\ng kum hên tâ nếo.

Klêi kơ’nâi 5 hơnăm, lâp kong pơlê Dak Nông ai lối 26 rơpâu ha kong ki hiăng tro kếo ‘nhiê, vâ chê 50 rơpâu ha kong ki tro tơbriât xo ôh tá tro phêp la mâu khu pơkuâ ngăn [ă kơ koan ki rak ngăn kong dêi kong pơlê xuân ối xêk xêng tăng troăng ki vâ rak vế ngăn tơniăn. Tiâ tơdroăng kuăn pơlê êng, pôa Đỗ Ngọc Duyên, Kăn pơkuâ ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối thôn pơlê dêi kong pơlê Dak Nông tối: Mâu ko\ng ti ngăn ‘na pêi pêt kong, mâu khu pơkuâ kong kâ liăn tơnêi têa [ă ai liăn mơhá rak ngăn kong, tơdroăng, drêng pơcháu kong ăm kuăn pơlê ki ối achê kong rế ‘ló, tơnêi le\m mê nếo rak ngăn tơnêi kơhnâ khât. Pơcháu ăm kuăn pơlê la tơnêi ‘mêi, xo ki klâi ah vâ kâ. Kong pơlê xuân hiăng chêh bro hlá tơ-éa pơcháu tơnêi, pơcháu kong ăm kuăn pơlê pơkuâ ngăn, la ôh tá ai liăn. Ki kal má môi, kong pơlê Dak Nông ối kơtiê, kal athế Chin phuh ‘no liăn, ăm kuăn pơlê pro pơlê nếo tơniăn, mê nếo châ rak vế ngăn kong [ă tơnêi.

Tiô tơdroăng tiâ dêi pôa Cao Đức Phát, kăn xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối thôn pơlê tối a roh hôp Kuo#k ho#i hdrối kố nah ‘na tơdroăng rak ngăn kong, hên kuăn pơlê a kong pơlê Dak Nông mơhno tối vâ môi tuăn [ă tối tơbleăng mâu tơdroăng ki ối trâm xơpá [ă pôa Cao Đức Phát. La châ khât păng ‘nâng hía kong hiăng pro hên kuăn pơlê tô tuăn ‘na túa rak ngăn kong [ă troăng hơlâ ki Khu kăn xiâm hiăng mơ’no tối. Pôa K’Dung, ối a thôn 5, cheăm Dak Nia, pơlê kong krâm Gia Nghĩa, kong pơlê Dak Nông pâ thế: Ngin ối a Dak Nông kố, tơdroăng pơkuâ ngăn kong [ă rak ngăn kong dế kố tá hâi tơtro tơdroăng. Ngin pâ thế Kăn xiâm pơkuâ ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê kal athế ai troăng hơlâ. Ti xê to kong pơlê Dak Nông mê mâu kong pơlê ki ê dế kố, kong amê rế hía rế hên. Kuăn pơlê akố khéa ó ‘nâng. Ngin cho a môi kong pơlê ki nếo, kong tro ko ‘nhiê ngin s^ng khéa ó. Ngin pâ thế khu kăn xiâm [ă Kuo#k ho#i kal athế to\ng kum ‘na tơdroăng rak ngăn kong a Dak Nông, ki málôi kong kế, ngo ngối dêi kong pơlê Dak Nông tối phá [ă kơpong Tây Nguyên tối tơchuâm.

Châ khât păng ‘nâng ai vâ chê 80 rơpâu ha kong a Dak Nông hiăng hía tung plâ 5 hơnăm ăm hlo, tơdroăng pơkuâ rak ngăn kong cho kal athế pêi pro tơdrêng, ing tơdroăng po troăng hơlâ, ing túa ki pro mơnhên hnoăng cheăng dêi khu pơkuâ cheăng, mâu ngế phá xêh kal athế tơtro tiô luât. Ai tiah mê ‘nôi nếo châ rak vế kong ki u ối.

Nhat Lisa tơplôu [a\ tơbleăng