Rơpo\ng jâ Nguyễn Thị Linh, ối a thôn Xuân Trang, cheăm Đức Minh, tơring Dak Mil ai tơdroăng rêh ối xơpá. Mâu hơnăm hiăng luâ, môi ngế jâ Linh athế păn roăng 9 ngế kuăn [ă ngế kơnốu ki hmâ trâm đi đo tamo châi. Mâu vâi kuăn dêi on veăng jâ kơhnâ rơkê tung hriâm tâp.

Hơnăm 2010, môi hdroh 2 ngế kuăn dêi jâ pơrá plah tơ’noăng đăi hok, rơpo\ng [ă mâu nho\ng o ki rêh ối a chê sôk ro khât la xuân tô tuăn ‘na tơdroăng ki ôh tá ‘nâi xo liăn u lâi vâ ăm dêi kuăn tung khế hơnăm hriâm hơngế ing hngêi.

Tung tơdroăng mê, kơxo# liăn dêi Hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla ăm mung cho tơdroăng ki mơhúa khât, kum mâu kuăn dêi Linh ai liăn vâ roê tơmeăm xúa tung hriâm tâp, [ă xúa tung tơdroăng rêh ối [ă hiăng hriâm klêi đăi hok.

‘’Rơpo\ng á kơtiê khât, mê nếo ai hên kuăn, kơnôm ing hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla ăm rơpo\ng á châ mung 54 rơtuh liăn. Troh khế, riân tá liăn kơd^ng nếo ai 370 rơpâu liăn tung môi khế, mê nôkố 2 ngế kuăn hiăng hriâm troh tui lui [ă hiăng lo ing hngêi trung’’.

Cho kăn pơkuâ tôh kơd^ng liăn ăm mung hiăng châ 15 hơnăm kố, jâ Trần Thị Huỳnh, ối a thôn Dak Hòa, cheăm Dak Hòa, tơring Dak Song, đi đo châ tơdroăng ki loi tơngah dêi vâi krâ nho\ng o tung pơlê.

Mâu hơnăm hiăng luâ, jâ Huỳnh hiăng hnê mơhno ăm 40 rơpo\ng tung thôn pro mâu hlá mơ-éa vâ mung liăn sap ing hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Nông vâ pêi cheăng, ‘mâi mơnhông mâu tơdroăng ki xơpá tung rêh ối, [ă tâi tâng kơxo# liăn ai 1 rơtal 475 rơtuh liăn.

Vâ rak ngăn tro kơxo# liăn mung, rêm khế, mâu ngế tung khu đi đo hbrâ tơnáu nâp tu\m liăn laih ăm Hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla dêi tơring Dak Song. Jâ Trần Thị Huỳnh tối ăm ‘nâi, tâi tâng mâu ngế tung khu pơrá xúa kơxo# liăn tro tơdroăng, hên rơpo\ng hiăng châ hluăn ing kơtiê [ă hiăng chía niân:

‘’Ngăn tơdjuôm mâu ngế tung khu pêi pro tro tơdroăng pơkâ, re\ng mơdrếo che\n hdrối tâ hâi khế pơkâ. Troh nôkố, tôh ăm mung dêi thôn Dak Hòa 1, cheăm Dak Hòa hiăng hên rơpo\ng châ hluăn ing kơtiê, tung mê, xuân ai mâu ngế ki ‘nâ hiăng châ mơjiâng pro hngêi le\m krip, mâu kế tơmeăm tung rơpo\ng hngêi vâ kum ăm tơdroăng cheăng kâ xuân hiăng ai tu\m’’.

Tiô tối tơbleăng dêi Hngêi rak liăn troăng hơlâ to\ng kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Nông ăm ‘nâi, 15 hơnăm hiăng luâ, tơdroăng cheăng dêi hngêi rak liăn ôh tá la lâi pơtê mơnhông mơdêk.

Kơxo# liăn kum ăm mâu rơpo\ng kơtiê [ă mâu ngế ki ai troăng hơlâ to\ng kum rế hía rế hên, [ă kơlo ki tâk rêm hơnăm lối 15%, mơdêk tâi tâng kơxo# liăn tơkâ ing che\n troh nôkố ai 2.147 rơtal liăn.

Kơxo# liăn kố hiăng kum 246 rơpâu hdroh rơpo\ng kơtiê [ă mâu ngế ki ai troăng hơlâ to\ng kum châ mung vâ pêi cheăng kâ, mơdêk pêi lo liăn, tăng cheăng pêi ăm lối rơpâu ngế cheăng, kum lối 33 rơpâu hdroh ngế hok tro, sinh viên mung tung pơla hriâm tâp. Rơtế amê, Hngêi rak liăn troăng hơlâ to\ng kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Nông xuân hiăng mơjiâng 2 rơpâu toăng hngêi tuăn pâ ăm rơpo\ng kơtiê.

Tiô mơnhên tối dêi Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Nông, ho\ng kơxo# liăn dêi Hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla, tơdroăng rêh ối kuăn pơlê hiăng hlo hơ’lêh khât, kum rak tơniăn tơdroăng cheăng kâ rêh pơlê pơla dêi kong pơlê, kum kơdroh kơxo# rơpo\ng kơtiê dêi kong pơlê sap ing 33% a hơnăm 2004, nôkố ối 19,2%.

Ki nhên gá cho hiăng ai vâ chê 46 rơpâu rơpo\ng hluăn ing kơtiê, tung mê lối 13 rơpâu rơpo\ng cho hdroâng kuăn ngo.

Pôa Đào Thái Hòa, kăn pơkuâ Hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Dak Nông ăm ‘nâi, hneăng hơnăm la ngiâ kố ah, tíu cheăng kố kô pơtối rơtế [ă tơdroăng pơkâ, mơnhông mơdêk cheăng kâ dêi kong pơlê, to\ng kum châ tơ-[rê tâ nếo ăm mâu ngế kơtiê, rơpo\ng vâ chê kơtiê [ă mâu ngế ki châ troăng hơlâ to\ng kum ki ê, malối cho mâu kơpong hơngế hơngo, kơpong tơkăng kong.

‘’Kong pơlê Dak Nông ai kơxo# rơpo\ng kơtiê hên, hdroâng kuăn ngo xuân ối hên há. Tung la ngiâ, ngin athế pêi pro tro tâ nếo hnoăng cheăng tí tăng ‘nâi ple\ng, malối cho a tơdroăng ki kơdroh tah hrâ mơnguâ kơtiê xơpá [ă mơjiâng thôn pơlê nếo. Ngin athế xo kơxo# liăn ing tơnêi têa vâ kum vâi krâ nho\ng o rơpo\ng kơtiê, rơpo\ng hdroâng kuăn ngo châ mung.

Mơdêk hnoăng cheăng tối tơbleăng hnê mơhno, tơru\m [ă mâu tơring, cheăm hnê mơhno khoa hok kih thuât ăm mâu kơpong hơngế hơngo vâ vâi krâ nho\ng o xúa châ tơ-[rê ing kơxo# liăn ki kố. Malối cho tối tơbleăng ăm rêm râ vâ rêm ngế kuăn pơlê ‘nâi troăng hơlâ ki ăm mung liăn dêi Chin phuh, Đảng vâ ăm mơngế ki kal châ mung’’.

{ă troăng hơlâ mê, mâu ngế ki châ troăng hơlâ to\ng kum [ă mâu ngế kơtiê a kong pơlê Dak Nông kô pơtối ai tơ’nôm hên roh vâ châ mung xo kơxo# liăn kơjo kum kô sap ing Hngêi rak liăn to\ng kum rêh ối pơlê pơla vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ, tơniăn tung rêh ối.

Hoàng Qui chêh

            Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng