VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! {ă mâu vâi krâ nho\ng o hdroâng kuăn ngo a mâu thôn, pơlê dêi cheăm Dak Ha, tơring Dak Glong, kong pơlê Dak Nông, jâ Đào Thị Hồng Yên, kăn pho\ ngăn Hngêi pơkeăng cheăm sap ing ton nah hiăng chiâng ‘’ngế thái pơkeăng ki ai tuăn hiâm hiâm têm rơpiât, kơhnâ cheăng’’ dêi pơlê. Laga, bu hriâm klêi trung kâp y te#, la bố bố xuân pâ nhuo#m khe#n cho ‘’[ok thái pơkeăng Yên’’ xua hiăng vâ chê 25 hơnăm kơhnâ, chiu pá puât tung hnoăng cheăng rak ngăn ivá châ chăn vâi krâ nho\ng o a tíu kố. A mâu pơlê kơpong hơngế hơngo dêi kong pơlê Dak Nông, dế ối kal tơ’nôm ai hên ‘’[ok thái pơkeăng’’ môi tiah kố.

Jâ H’Dkai, ối a pơlê Ting Wel Đăng, cheăm Dak Ha, tơring Dak Glong, kong pơlê Dak Nông ăm ‘nâi: Hdrối kố nah, drêng ai mâu ngế ki ta mo, châi, mâu rơpo\ng tung pơlê bu ‘nâi khe#n pơchâu, xối xeăng,  tôih, tah mâu tơdroăng ki ta mo, châi. Môi tiah tơdroăng hdrối mê hía  nah,  tro châi pơtok nong [ă kơtêi kơtâu choâ, hrê hên liăn ngân krếo pơchâu lăm xối xeăng, troh tah kiâ pơreăng, châi, ta mo, la xuân ôh tá hlo prêi. Hơnăm 2010, rôh ki apoăng jâ H’Dkai châ djâ pơlât a hngêi pơkeăng cheăm. Jâ H’Dkai châ [ok thái pơkeăng Yên khăm ngăn [ă hnê mơhno túa pơlât. ‘’{ok thái pơkeăng Yên’’ [ă mâu kăn [o# ngăn ‘na pơkeăng [ă khăm pơlât dêi cheăm ối troh a hngêi, mơhnhôk vâi krâ nho\ng o ai túa ôu kâ, rêh ối krúa le#m, drêng tro pơreăng, châi, ta mo a thế re#ng troh hngêi pơkeăng. Kơnôm mê, rơpo\ng jâ H’Dkai [ă vâi krâ nho\ng o tung pơlê Ting Wel Đăng, cheăm Dak Ha, hiăng tah lôi khôi túa ki krếo pơchâu lăm tôih, tah kiâ pơreăng ta mo, châi, tơdroăng ki hbrâ mơdât pơreăng, rak ngăn ivá, châ chăn châ tơmâng ngăn khât tâ. Trâm ngin a Hngêi pơkeăng cheăm Dak Ha drêng nếo khăm, ôu pơkeăng, jâ H’Dkai tối ăm ‘nâi: Hdrối nah [ă mâu rơpo\ng á ai trâm hên h^n ta mo, châi, tâ pơreăng, á hmâ rơlâi, pá kâi tơleăng, xua kơtêi kơtâu choâ. Drêng troh a hngêi pơkeăng khăm pơlât, kơnôm mâu kăn [o# ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât hnê mơhnhôk, ta mo a thế troh a hngêi pơkeăng vâ pơlât, ăm pơkeăng ôu. Hên ngế ki ê môi tiah nâ á, tơpá vâ rơneh kuăn la kơnôm châ mâu kăn [o# khăm, pơlât hnê tối mê chía tơniăn. Á xuân kơnôm [ok thái pơkeăng Yên mơhnhôk thế ôu pơkeăng mê nôkố hiăng mo iâ.

Tiô jâ Đào Thị Hồng Yên, mâu hơnăm pơxiâm lăm cheăng a Hngêi pơkeăng cheăm Dak Ha, tơring Dak Glong nah, hlo tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ nho\ng o hdroâng kuăn ngo gá pá khât, ối hên khôi túa ki ôh tá tro. Drêng mê nah, jâ hiăng rơtế [ă mâu kăn [o# cheăm ôh tá xâu tơdroăng pá, tơdroăng ki ôh tá ai hmê kơchâi kâ, cheăng a cheăm kố, tối tơbleăng kuăn pơlê ki ta mo [ă kơhnâ khăm pơlât. Nôkố hngêi trăng tơmeăm khoăng, rơxế prôk lăm hiăng tơ’lêi hlâu tâ tâng vâ pơchông [ă roh hdrối nah, jâ Đào Thị Hồng Yên rơtế [ă mâu kăn [o# cheăng ‘na khăm pơlât dêi hngêi pơkeăng cheăm ai tơ’nôm chou phut hên tâ tơdroăng ki lăm pôu, khăm pơlât, rak ngăn ivá châ chăn mâu ngế ki ta mo. Jâ Đào Thị Hồng Yên ăm ‘nâi: Châ Tơnêi têa tơmâng ngăn, to\ng kum mơjiâng bro hngêi pơkeăng cheăm ki nếo ai kế tơmeăm khăm pơlât tơ’niăn le#m tâ vâ kum pơlât ăm vâi krâ nho\ng o ki lăm khăm [ă pâk tu\m pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng, ôh tá môi tiah nah xếo. Ki hên, kuăn pơlê ôh tá châ hriâm, mê tơdroăng ki tối tơbleăng ‘na ivá châ chăn ối trâm pá, ngin athế mơhnhôk vâi krâ nho\ng o lăm xo pơkeăng. Drêng’nâi a pơlê ki lâi ai ngế ta mo, mê á xing xoăng, hơ’lêh dêi rơpó lăm troh a thôn vâ mơhnhôk vâi krâ nho\ng o troh hngêi pơkeăng khăm. Mâu hơnăm ki apoăng pâk pơkeăng hbrâ mơdât tơngê lo mơheăm, tơngê hmân ôh tá môi tiah nốkố, vâi krâ nho\ng o tro tâ pơreăng tơngê lo mơheăm [ă hên mâu pơreăng ki ê mê athế lăm mơhnhôk rêm măng t^ng lơ mâu rôh hôp thôn. Nôkố á xuân ối rơhêng vâ kơvâ cheăng kơpêng kum hên tâ nếo vâ cheăng ‘na khăm pơlât thôn, pơlê chía tơ’lêi, khu kăn pơkuâ tơmâng ngăn, to\ng kum hên tâ ‘na kế tơmeăm xúa tung khăm pơlât, po mâu lâm hnê ‘na hnoăng cheăng pêi vâ ai tơ’nôm tơdroăng ki rơkê ple\ng ăm mâu kăn [o# ngăn ‘na khăm pơlât dêi hngêi pơkeăng cheă\m.

Cheăm Dak Ha, tơring Dak Glong ai troh 75% pơ’leăng mâ mơngế cho hdroâng kuăn ngo. La hiăng châ tơmâng ngăn ‘no liăn cheăng ‘na mơjiâng bro hngêi pơkeăng khăm pơlât, tăng tơ’nôm mâu ngế ki cheăng ‘na khăm pơlât, la xuân tá hâi ai [ok thái pơkeăng kum tung hnoăng cheăng a hngêi pơkeăng cheăm kố. Pôa Trần Văn Giang, Kăn pơkuâ thôn 8, cheăm Dak Ha, tơring Dak Glong ăm ‘nâi: Nôkố mâu kế ki xúa tung khăm pơlât hiăng chía ai hên tâ la tá hâi tu\m, mâu [ok thái pơkeăng ki rơkê gá iâ. Ki hên mâu ngế ki ta mo râ ó athế djâ pơlât a mâu hngêi pơkeăng tơring. Ngin xuân rơhêng vâ mâu [ok thái pơkeăng ki rơkê lăm cheăng a mâu pơlê, cheăm kố vâ khăm, pơlât ăm vâi krâ nho\ng o gá re#ng chía prêi tơniăn tâ.

Ôh tá xê to a Dak Ha, tơring Dak Glong, mê a hên cheăm, kơpong tung thôn ki ê tung kong pơlê Dak Nông xuân ối hên tơdroăng pá puât tung rak ngăn ivá kuăn pơlê. Tung mê, ki pá kân apoăng cho hâi tơ’mot khu ngăn pơkeăng, [ok thái pơkeăng cheăng khăm pơlât. Tơdroăng ki ai khât kố ăm hlo kal pêi pro tro tâ nếo troăng rơhlâ to\ng kum tơ’mot hên mâu ngế lăm cheăng ngăn pơkeăng a tơring cheăm.

Gương prế Katarina Nga tơplôu