VOV4.Sêdang - Pêi pro tiô tơdroăng pơkâ kơxo# 132 [ă 134/2002/QĐ-TTg dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh ‘na pơkâ tơleăng ‘na tơnêi ối, tơnêi pêi kâ ăm rơpo\ng hdroâng kuăn ngo hơnăm 2015, kong pơlê Gia Lai pro [ă hbru lối 1 rơpâu 300 kơtâ ph^u rak xúa tơnêi, [ă tâi tâng tơnêi lối 60 ha xing xoăng ăm kuăn pơlê. Klêi 10 hơnăm pêi pro, [ă tơdroăng ki kuăn pơlê ôh tá xúa tơnêi vâ pêi cheăng kâ, hên rơpo\ng tê ăm ngế ki ê ôh tá tro luât, mê Vi[an hnê ngăn pơlê kong kơdrâm hiăng xo tơvêh tâi tâng tơnêi kố vâ po rơdâ kơpong pêi cheăng [ă kơmăi kơmok. Laga, tung pơla xo tơvêh tơnêi ối trâm hên pá puât.

Hơnăm 2005, lối 180 rơpo\ng kuăn pơlê a pơlê Mơnu\, cheăm Chư Á châ pơlê kong kơdrâm Plei Ku x^ng xoăng ăm tơnêi tiô pơkâ kơxo# 132, 134 dêi Chin phuh [ă tơnêi mê sap 300 troh 900 met karê. La klêi pơcháu ph^u khêi, hlá mơ-éa xúa tơnêi ăm kuăn pơlê, Vi[an cheăm ối ‘’tơpui nếo’’ ‘na kuăn pơlê ăm mâu khu mơdró mung pêi tâi tâng tơnêi ki kố tung 2 hơnăm. Hơ’lêh amê, rêm hơnăm cheăng châ xo 2 rơtuh liăn ‘măn a kơxo# liăn vâ kring vế tơniăn mâu thôn pơlê. Klêi kơ’nâi 2 hơnăm hiăng hluâ, kăn [o# ngăn ‘na tơnêi tơníu dêi cheăm xuân ôh tá pêi pro tơtro tơdroăng pơcháu tơnêi.

Râng ph^u mơnhên xúa tơnêi, la ôh tá ‘nâi tơnêi ối ulâi, hên kuăn pơlê re\ng loi hiăng tê dêi ph^u xúa tơnêi, rôe ro păn, rôe rơxế hon đa vâ ai tiô tơdroăng vâ xúa rêm hâi. ‘Na kuăn pơlê ối kơnhing rak tơnêi vâ ăm dêi kuăn ‘ne\ng xo ah hmôi pêi cheăng kâ, mơjiâng hngêi ối, drêng xo tơdroăng pơkâ tơvêh mê vâi tâ hêng hôu. Pôa A Khit, kăn pơlê dêi Pơlê Mơnu\ tối: Ki păng ‘nâng ga Vi[an ôh tá pơcháu tơnêi ăm a ko\ng kuăn pơlê, kuăn pơlê ôh tá ‘nâi tơnêi mê vâ pro ki klâi. Kuăn pơlê hmếo pơ tơkôm, tơkôm ta trôh nôkố. Kuăn pơlê akố tối tơchum ôh tá ai tơnêi pêi cheăng kâ. Mâu ngế ki tro tơmâng loi tiô tơdroăng ki tơnêi têa xo tơvêh tơnêi hiăng tê dêi ôh tá tối klâi, la mâu ki ối rak dêi tơnêi nôkố pro ti lâi Tơnêi têa tơmiât pro ti lâi ăm kuăn pơlê. Tiô púi vâ dêi kuăn pơlê akố, má môi thế x^ng xoăng ăm kuăn pơlê tơnêi ki ê nếo, ki má péa to\ng kum kuăn pơlê iâ kơxo# liăn ki mê.

{ă mâu rơpo\ng kuăn pơlê châ pơcháu tơnêi, hiăng pêi pêt tơmeăm la ôh tá hlu\n ing tơdroăng ki xo tơvêh. Jâ Siu Hiệp, ối a pơlê  Triêng 1, cheăm Tân Sơn ăm ‘nâi, châ pơcháu vâ chê 500 met karê tơnêi, a rơnó mêi ki apoăng klêi xo tơnêi, rơpo\ng jâ rơtế [ă lối chât rơpo\ng ki ê tung pơlê hiăng pêt pôm loăng. La tơnêi lối ‘mêi, kơnho\ng têa hơngế luâ râ, pôm ôh tá kâi xông kân. Kơ’nâi mê jâ hơ’lêh pêt loăng ‘mô xuân ôh tá rơhéa: Tơnêi ‘mêi. A xuân hiăng mơnúa pêt pôm, apoăng hlo pôm hiăng hu\n le\m, ngiât. La lối 1 khế, 2 khế, gá ôh tá kâi xông kân, klêi mê rế hlâ, ah răng hlâ tâi tâng. Rơpo\ng a hiăng chơ to lâi chât xiâm vâ pro kơnâng kâng pêt loăng ‘mố la vâi hiăng lâk xo tâi kơnâng a. Ing mê troh nôkố, ngin chiâng lôi chúa.

Pôa Phạm Phụng, Kăn hnê ngăn Vi[an cheăm Biển Hồ hneăng hdrối ăm ‘nâi, kơpong tơnêi lối 60 hectar pơlê kong kơdrâm Plei Ku ăm kuăn pơlê tiô pơkâ 132, 134 cho tơnêi ki pêt loăng tràm, loăng nhe#n sap ing chât hơnăm hdrối mê, tơnêi akố hiăng ôh tá hơpok le\m xếo, ôh tá chiâng pêi mơjiâng kế tơmeăm, ôh tá ai trếo kơhiâm; troăng prôk, on tơhrik hâi troh a tíu kố, têa hơngế mê tơdroăng cheăng kâ a kố trâm hên xahpá. Hơnăm 2005 khu kăn cheăm Biển Hồ to\ng kum kơxo# liăn, rôe 10 rơpâu xiâm hdrê loăng ung phâu chiâ klôh pêt, môi túa hdrê loăng kố kâi chiu [ă kong tô mơdrăng lăm x^ng xoăng ăm kuăn pơlê pêt rak ngăn, la xuân ôh tá rơhéa.

Xêo troh khế 3 hơnăm 2015, drêng pơlê kong kơdrâm Plei Ku hnê pêi tơdroăng pơkâ xo tơvêh tâi tâng 60 hectar tơnêi tiô pơkâ 132, 134, hiăng ai lối 700 kơpêng 1 rơpâu 300 rơpo\ng kuăn pơlê ăm pêi tơnêi tro tơdroăng. Tơdroăng kố pro tơdroăng cheăng châ mơnhên, xo tơvêh ph^u mơnhên xúa tơnêi a cheăm trâm hên xahpá. {ă mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki ối rak dêi ph^u xúa tơnêi, kong pơlê Gia Lai ôh tá vâ to\ng kum, chêl thiăn, pro tơdroăng cheăng xo tơvêh ph^u xúa tơnêi a tâi tâng mâu cheăm chiâng pá puât. Pôa Phạm Phụng, kăn hnê ngăn Vi[an cheăm Tân Sơn ăm ‘nâi: Tối tơchum ‘na troăng hơlâ vâi vâ môi tuăn. Kơ’nâi mê, kong pơlê ai hlá mơ-éa pơkâ ôh tá to\ng kum, ôh tá chêl thie#n ăm kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo. A hlo kố cho tơdroăng ki xahpá ngin, tung hiâm tuăn dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo, vâi tơmiât tơnêi vâi ai, vâi ôh tá pêi, kuăn ‘ne\ng kuăn cháu vâi ah pêi kơ’nâi. Hdroâng kuăn ngo pâ thế to\ng kum ăm vâi môi to ro, kơnâ dâng 20 rơtuh troh 25 rơtuh liăn. Pâ thế pơlê kong kơdrâm tối ăm kong pơlê vâ tơmâng tơleăng mơnhên kum ăm kuăn pơlê.

Tơdroăng pơkâ 132, 134 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh ‘na hnoăng cheăng tơleăng mơnhên, kum xing xoăng ‘na tơnêi têa ối, tơnêi pêi cheăng kâ ăm mâu hdroâng kuăn ngo ki rêh ối akố, cho tơdroăng pơkâ ai pơxúa khât. La xua ing tơdroăng cheăng dêi mâu kăn tung pơcháu tơnêi tơníu, tơmiât hdrối tơdroăng tơkêa [ă hía hé, pro lối rơpâu rơpo\ng kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo a pơlê kong kơdrâm Plei Ku thế pôu râng tơdroăng mê. Vâ troăng hơlâ dêi Chin phuh châ pêi pro tung rêh ối, pro pơxúa ăm tơná kuăn pơlê, mơni pơlê kong kơdrâm Plei Ku, kong pơlê Gia Lai kô kum ai pơxúa khât ăm kuăn pơlê, hnối kal thế pơkâ troăng hơlâ tơtro tung hnê pêi xo tơvêh tơnêi tơníu ki kố./.

Gương tơplôu [ă tơbleăng