VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ o [ă pú hmâ! Tơdroăng pơkâ kơxo# 1956 lơ ối khe#n cho tơdroăng pơkâ hnê cheăng pêi ăm mâu ngế pêi cheăng tung thôn pơlê châ tối tơbleăng a kong pơlê Gia Lai sap hơnăm 2011 nah, rêm hơnăm hnê cheăng pêi ăm lối chât rơpâu ngế pêi cheăng. Laga, xua ai hên tơdroăng ki ôh tá tơniăn tung troăng rơhlâ pơkâ hnê cheăng pêi, tá hâi hlê ple\ng khât tơdroăng ki rơhêng vâ dêi pơlê pơla, klêi kơ’nâi sap ing tơdroăng pơkâ kố ôh tá châ tơ-[rê, iâ mâu ngế ki châ cheăng. Hâi kố, ngin kô tối tơbleăng ‘na tơdroăng mê. Pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng.

Cho kong pơlê ki tơku\m lối 90% kơxo# pơ’leăng mâ mơngế Bơhnéa, tâi tâng mâu rơpo\ng kuăn pơlê cheăm Glar, tơring Đak Đoa xuân ối tung khu châ hriâm tê kơtê. Púi vâ hlu\n hrâ mơnguâ, kơdroh kơtiê, kuăn pơlê a tíu kố kơhnâ vâ hriâm lâm ki hnê. {ă tơdroăng púi vâ pơtối rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo, hên vâi o vâi nâ dêi cheăm Glar xuân rah xo hriâm te#n hmôu tiô khôi hmâ dêi kuăn ngo Bơhnéa.

La drêng hriâm, mâu vâi nâ hâk vâ hên to lâi mê tơdroăng cheăng pêi dêi vâi nâ thế to mê há. Xua hên vâi nâ o klêi hriâm cheăng xuân ôh tá bê liăn vâ pơtối rak vế pêi hnoăng cheăng ki tơná hiăng hriâm. Pak^ng môi péa ngế châ xo mot tung khu pêi cheăng tơru\m te#n hmôu dêi cheăm, mâu ki ê thế hriăn tăng pêi xêh, ti tăng xêh tíu tê dêi tơmeăm pêi lo. Teăng môi plâ ếo, 1 to kơtong thế tâi péa pái hâi, la tê bú to lâi chât rơpâu liăn tê, hnoăng pêi ôh tá châ tơdế kơxo# liăn ki lăm pêi cheăng vâi. Nâ H’Huon, ối a pơlê Tuờh Ktu veăng hriâm lâm te#n hmôu kơtăn kố 2 hơnăm tối: Klêi hriâm a te#n xêh hnôu pôu kuăn, kơtong vâ xúa dêi tung hngêi, bú xúa ăm to dêi rơpo\ng hngêi tê. Xuân ai kuăn pơlê thế a te#n la a ôh tá ai liăn vâ rôe prế, nôkố prế hiăng kơnâ há. Tơmeăm tê ôh tá châ to lâi chât rơpâu. Klêi hriâm á lăm te#n ăm H’Mang, gá mơhá hnoăng cheăng teăng 1 hâi bú to lâi chât rơpâu tê.

Tung pơla mê, ai deăng kơxu kân má môi tung cheăm, sap hơnăm 2011 troh 2013, lối 160 rơpo\ng kuăn pơlê Dur, cheăm Glar châ hriâm kúa xo chhá kơxu [ă rak ngăn loăng kơxu mê. {ă tơdroăng hriâm dâng 1 khế, tâi tâng kơxo# mơngế hriâm a kố xuân hiăng chiâng mâu ki rơkê cheăng, rơkê kúa chhá kơxu. Ôh tá mơhúa, to lâi hơnăm achê kố, yă kơxu rế chu rơpâ, hên kuăn pơlê lôi dêi kơdrum kơxu êa rơtôh, ‘nâ hía ko dêi loăng tê, tơdroăng cheăng kúa chhá kơxu ôh tá pơxúa xếo.

To lâi hơnăm achê pơla kố, cheăm tơku\m po lâm hnê hên tơdroăng cheăng ki hmâ pêi, môi tiah pôe nhâ [ă kơmăi kơmok, ‘mêng rơxế hon đa, pôe chêp hmân ếo [ă hên tơdroăng ki ê. Mơhé vâ hriâm, mê lối 160 ngế ki mê xuân hâi châ hriâm. Vâi thế tơkôm troh tâi hơnăm, pơkâ 5 hơnăm, xêo sap klêi hriâm tơdroăng cheăng ki má môi mê nếo châ pơtối hriâm, xua kố cho tơdroăng tơkêa hnê hriâm. Nâ Blao, pơlê Dur tối: Klêi hriâm, a chiâng kúa chhá kơxu tung kơdrum. Hriâm kúa chhá kơxu mê lâp pơlê. Nôkố tung pơlê ôh tá hriâm kúa chhá kơxu xếo, xua yă kơxu chu rơpâ, mê lâp pơlê pơtê. Tâng ai tơdroăng cheăng ki nếo, a xuân vâ hriâm vâ ai cheăng pêi che#m mơ’rêh dêi on veăng kuăn ‘ne\ng tung rơpo\ng hngêi.

Rêm hơnăm po ki iâ 4 lâm hriâm cheăng, ing tơdroăng hnê pêi tơdroăng pơkâ, hr^ng ngế pêi cheăng tung thôn a cheăm Glar hiăng châ hriâm pêi cheăng. La pak^ng tơdroăng cheăng păn ro chu ía ối châ po rơdâ, mê tâi tâng mâu ki hriâm pêi cheăng ki ê xuân trâm pá ‘na  tơdroăng vâ xúa tung rêh ối. Nâ Giang H’Huon, Kăn hnê ngăn khu vâi kơdrâi cheăm Glar, ngế ki pơkuâ pêi hnoăng cheăng rah xo mâu ki hriâm tối: Klêi hriâm te#n hmôu, vâi nâ pêi xêh a hngêi, tơmeăm vâ pêi ôh tá ai. Klêi hriâm lâm kố, vâi vâ hriâm tơdroăng cheăng kân tâ la iâ hâi lối râ. Vâi krâ nho\ng o akố hên ngế vâ hriâm cheăng, ôh tá châ xo tơmeăm klâi mê kuăn pơlê iâ lăm hriâm.

Tơdroăng pơkâ 1956 pơxiâm tơbleăng pêi a Gia Lai sap hơnăm 2011, troh nôkố, hiăng hnê ăm lối 27 rơpâu 500 ngế pêi cheăng. La hâi khế hnê ki hên ăm 1 tơdroăng cheăng hriâm sap 1 troh 2 khế, xua mê, mâu ki hriâm ôh tá châ vâ hriâm tơdroăng cheăng ki pá môi tiah ‘mêng rơxế hon đa, pơchoh hmân ếo [ă tơdroăng cheăng ki ê, klêi  hriâm, tâng ôh tá hriâm tơ’nôm, pá vâ chiâng pêi khât tơdroăng cheăng ki mê. Hâi tối troh tơdroăng cheăng ‘na kơmăi kơmok ki vâ hnê to kơmăi ki hiăng ton, pro pá khât tung tơdroăng hnê ăm mâu ki hriâm. Tơdroăng tơkêa pro pơxúa tâ, ai hên tơdroăng kal thế mơnhên klêi. Pôa Lê Văn Thành, kăn pho\ pơkuâ Khu ngăn cheăng pêi mố đo#i tro rong [ă reh ối pơlê pơla ăm ‘nâi: Kum mơdêk pêi ai pơxúa tơdroăng tơkêa, [ă kong pơlê kal tơmâng ăm phêp hơ’lêh kơlo ki hnê. A râ Tơnêi têa xuân kal hơ’lêh kơxo# liăn to\ng kum ăm mâu ngế hriâm vâ tơtro [ă tơdroăng ki ai khât nôkố. Vi[an kong pơlê xuân thế séa ngăn pơkâ pơtối hriâm cheăng pêi [ă mâu kuăn pơlê ki hdrối nah hiăng hriâm cheăng la ôh tá ai cheăng pêi xua hên tơdroăng. Tơdroăng kố, thế pơcháu ăm Vi[an tơring séa ngăn, pơkâ teăm tơdrêng tâ. Má pái cho, Tơnêi têa thế re\ng pơkâ troăng rơhlâ to\ng kum ăm mâu khu mơdró, mâu tíu pêi cheăng tê mơdró [ă xúa mơngế pêi cheăng klêi hriâm.

Hnê cheăng pêi ăm mâu ngế pêi cheăng a thôn pơlê cho môi tơdroăng tơkêa bro ki tro dêi tơnêi têa. La vâ tơdroăng ki ai pơxúa tung rêh ối [ă pơtối rak vế pêi pro hnoăng cheăng dêi môi troăng rơhlâ to\ng kum kuăn mơngế, mê tá kong pơlê rơtế [ă khu xiâm kơvâ cheăng dêi Tơnêi têa rơtế tơru\m mơnhên tơtro tâ nếo ‘na mâu tơdroăng ki nếo hlo ai a tơring cheăm.

Gương tơplôu