Cho mơngế tung môi pơlê, cho pú hmâ ki hiăng ton [ă on veăng jâ Thái Thị An, kot mâ hơnăm 1973, Ngế pơkuâ ngăn Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó, Môi tung khu cheăng Hoàng Sang, vâ chê 10 hơnăm, riân sap ing hâi khu mơdró kâ kố châ mơjiâng nah troh nôkố, hơnăm kí lâi, rơpo\ng pôa Cao Văn Tỉnh, ối a tôh 1, pơlê kân Ia Kha, tơring Ia Grai pơrá loi tơngah, pơtroh dêi lối chât ta#n kloăng kơphế akố.

{ă tơdroăng ki tơmiât, yă kơphế ga đi đo to kơnâ [ă tơniăn tung ton hơnăm, kô ôh tá ai tơdroăng khu mơdró kâ tro lu\p, kơtâu hdâ, mê hơnăm kố nah, pôa Tỉnh hiăng pơtroh dêi 10 ta#n kloăng kơphế ăm Ko\ng ti Hoàng Sang tơkôm to kơnâ yă vâ tê mơdrếo che\n ăm Hngêi rak liăn [ă ‘no liăn vâ mơdró kâ cheăng ki ê nếo. Bu ‘nâi nhên drêng khu mơdró kâ tro lu\p tung pêi kâ, pá ai liăn, drêng mê, nếo hlo lối hr^ng ngế kuăn pơlê râ ối tâ tá Ko\ng ti, pôa Tỉnh nếo ‘nâi dêi tơná loi tơngah tíu ki ôh tá xê khât:

‘’Kơtăn kố ai 3 hâi, ôh tá hlo ai Ko\ng ti ki lâi pêi cheăng, á tơmiât mơni hiăng ai tơdroăng, la á tơche\n, xua dế pêi cheăng kâ châ rế tơtêk mê á khoh ôh tá vâ lăm êng ki klâi. Á tơmiât ko\ng ti ki mê ôh tá la lâi tro lu\p, hơnăm kố kơphế xuân chía hên, yă ga xuân tơniăn tâ tâng vâ pơchông ngăn [ă mâu hơnăm hdrối mê hía nah. Loi tơngah tiah mê, troh a 3 chôu kơmăng á hlo ai ngế lăm xo rơxế, hlo rơxế kơtâu rơdêng, á lăm ngăn. Kuăn pơlê pêi chiâk tiah á kố, plâ hơnăm ôh tá khên ‘no hrê liăn, ối che\n liăn a hngêi rak liăn, mơdrếo hngêi rak liăn ah ôh tá ai liăn kâ, nôkố, ôh tá ai liăn vâ ‘no pêi kâ rơnó kơ’nâi ah’’.

Dâng hr^ng ngế kuăn pơlê râ ối tâ tá tíu mơdró Hoàng Sang drêng khu mơdró kố tro lu\p, kơtâu hdâ

Tơdroăng ki phá tơ-ê tâng pơchông ngăn [ă roh ki tro lu\p kế tơmeăm hdrối nah a kong pơlê Gia Lai, ki tro gá, khu kăn pơkuâ mơdró kâ athế lo tơpui tơno vâ ai troăng hơlâ, ai túa mơdrếo liăn ngân ki che\n dêi kuăn pơlê, la jâ Thái Thị An rơtế [ă tâi tâng mâu ngế tung on veăng, rơpo\ng hngêi hiăng kơtâu hdâ ing hngêi trăng tơná, [ă hiăng ôh tá ai tơpui tơno ki klâi ing phôn [ă nho\ng o ki ga dế ối che\n hên h^n. Tơdrêng [ă tơdroăng mê, tíu mơdró kâ kố ôh tá tối pơtâng dêi tơná tro lu\p, drêng mê, kuăn pơlê bu hlo to tung hnôu, tung plông pá ai kế tơmeăm ki klâi xếo, ko\ng ti kl^ng bo cheăng, ôh tá pêi cheăng, drêng mê, kuăn pơlê nếo ‘nâi [ă vâi djâ dêi pó troh a kố, tu\m tơdroăng hiăng hrá.

Mâu tơdroăng ki pro phá tơ-ê mê, pro hên ngế kuăn pơlê ki pơtroh dêi kơphế [ă ăm mung liăn akố hlo chiâng préa pro\ng [ă tối, kăn khu mơdró hiăng râng liăn kơtâu hdâ. Jâ Trần Thị Dương, ối a tôh kơpho# 1, pơlê kân ia Kha, tơring Ia Grai kô hía dêi tê kơtê 7 ta#n kloăng kơphế, tơpui tung pơla dế krôu:

‘’Tâng ga ôh tá lu lêa, mê kăn teăng mâ Ko\ng ti athế tâng ối akố vâ tơpui tơno [ă kuăn pơlê, tiâ tối kơ kuăn pơlê. Tâng tá hâi teăm ai, mê teăng mâ Ko\ng ti athế chêh hlá mơ-éa lơ hlá mơ-éa ki che\n pơtroh ăm kuăn pơlê lơ athế ai liăn iâ vâ mơdrếo ăm tơná kuăn pơlê, ngin ai ‘no liăn ki mê vâ pro tung hơnăm la ngiâ, ôh tá chiâng lôi ai tơdroăng khu mơdró kâ tro lu\p, kơtâu hdâ kuăn pơlê ti mê. On veăng á pêi chiâk deăng, pêi dêi hnoăng cheăng a chiâk deăng xuân tơ-uân lăm pêi cheăng vâi, tâng pêi to kơphế, liăn ki rôe phon, têa tôh, hnoăng cheăng, ki kố ki mê ki tơkâ ga ôh tá ai to lâi. Ngin ối athế tơmiât tơdroăng rêh kâ ối dêi rơpo\ng hngêi, ăm dêi kuăn ‘ne\ng lăm hriâm nếo. Dế nôkố, rơpo\ng á hiăng vâ chê troh hâi ki mơdrếo che\n dêi hngêi rak liăn, la troh nôkố xuân tá hâi teăm ai liăn vâ mơdrếo’’.

Tâi tâng hnôu, plông dêi tíu mơdró Hoàng Sang hiăng pá ai ki klâi hdrối pêi kâ tro lu\p, pro hên kuăn pơlê nhôm Kăn tíu mơdró kố hiăng râng liăn kơtâu hdâ

Tơdroăng tối tơbleăng ki apoăng dêi kơ koan séa ngăn Ko\ng an tơring Ia Grai ăm hlo, pak^ng tơdroăng ki kuăn pơlê pơtroh dêi lối 240 ta#n kơphế, vâ chê 300 ta#n kloăng hôt, tíu mơdró kố ối mung tơ’nôm 9 rơtal 500 rơtuh liăn, ki kơnâ tâi tâng mê ai 30 rơtal liăn (tá hâi tối tơdroăng mung dâng rơtal liăn ing mâu hngêi rak liăn kum tê mơdró).

{ă dế kố, xuân tá hâi ai kơbố chiâng mơnhên tối, kố cho kơxo# roh má mơ’nui, xua inâi kuăn pơlê ki tro pơtroh dêi kơphế a kố ối hên h^n. Thie#u tă Phạm Chính Nghĩa, Kăn pơkuâ Khu Tơleăng tơdroăng xôi-Tơleăng Cheăng kâ-Tơleăng Ma tu\i, ối tung Ko\ng an tơring Ia Grai tối ăm ‘nâi, roh Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi tung khu Hoàng Sang tro lu\p mê, cho roh ki kân ó má môi a kong pơlê Ga Lai. Kơ koan séa ngăn dế mơnhên ‘na tơdroăng cheăng ki kố:

‘’Ngế pơkuâ Ko\ng ti Hoàng Sang hiăng kơtâu hdâ ing tíu ối, ngin athế ai chôu phut vâ séa mơnhên ngăn ga hiăng kơtâu hdâ lơ ti lâi. Kơ koan Ko\ng an xuân hiăng hên hdroh tối tơbleăng ăm kuăn pơlê kal pơtroh dêi kế tơmeăm a khu mơdró kâ dêi tơnêi têa, ôh tá pơtroh dêi kơphế ăm mơngế krê pá kong’’.

Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi tung khu cheăng Hoàng Sang kl^ng péa bo cheăng xua pêi kâ lu\p hên ó

Tơdroăng ki ‘ló tô tuăn, maluâ kơ koan séa ngăn dế pro mơnhên tơdroăng mê, la ai hên kuăn pơlê, thăm nếo mâu tíu mơdró ki rôe tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ing mâu cheăm ki ai tíu mơdró kâ troh lối hr^ng ta#n kơphế hiăng ôh tá re\ng tối tơbleăng. Xua vâi xâu tơdroăng kố châ pơ-ô ah lơ ai tơdjâk troh tơdroăng tơru\m mơdró kâ, thăm nếo, tro xo liăn, xo kơphế. Ing tơdroăng ki pá puât, eâ rơtoh kố, xuân u ối a mâu pơlê cheăm, tơring ki hiăng hmâ hlo ai sap nah a kơpong Tây Nguyên.

Nguyễn Thảo chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng