Kơtăn kố 12 hơnăm, tung pơla oh tá ai liăn ‘no rôe klo\ng hrik têa vâ tôh kơpế a chêk dêi rơpo\ng hngêi, ngoh Y Yơi, kot mâ hơnăm 1968 ối a pơlê Gri, cheăm C|ư Đăng Ya, tơring C|ư Pah, kong pơlê Gia Lai ăm môi ngế kuăn pơlê rơtế ối tung tơring mung pêi 2 ha chêk dêi rơpo\ng hngêi tơná [ă liăn ki ăm xua mung 30 rơtuh, pêi tung pơla 15 hơnăm.

Ing mê troh nôkố, bú ai 3 sào tơnêi pêt báu [ă 5 sào tơnêi kơdrum, prếi on veăng ngoh trâm pá hên ‘na tơdroăng vâ hrie#n tăng ai kế kâ, hmân ếo xâp ăm dêi 5 ngế kuăn.

Cheăm  C|ư Đăng Ya, tơring C|ư Pha hâi ai rơchôa mơ’no têa  tôh báu, loăng plâi, kuăn pơlê hmâ rah pêt  mâu hdrê loăng ki oh tá kơnâ liăn.

12 hơnăm ăm vâi mung pêi tơnêi bê 12 hơhnăm hlối lăm pêi cheăng vâi ing tơnêi tơná ăm vâi mung pêi. {ă xuân ing mê rơpo\ng hngêi ngoh thế xo phái ki to\ng kum rêm rơnó hdrối báu vâ tum. La ki khéa hơ’nêng tâ, ki kơ klêa, kơtiê hiăng toi chêng, pro mâu kuăn ngoh ôh tá vâ lăm hriâm.

‘’Pêi cheăng vâi ton hơnăm luâ râ, ôh tá chiâng. Nôkố a tơmiêt dêi ôh tá chiâng ôh ti kố. Tâng a xo tơvêh dêi tơnêi, rơpo\ng hngêi a pêi dêi tơnêi mê, oh tá khên ăm vâi mung pêi xếo. Hlo tiah kố pá ‘nâng, ôh tá ai chêk vâ pêi hâi ki lâi xuân lăm pêi cheăng vâi, pêi chiâk kế kâ ôh tá bê tu\m. Tơ-[rêi, kuăn ‘ne\ng ối a hngêi pơtâi, kuăn bú hriâm tâi lâm 7 tê klêi mê lo pơtê’’.

Ôh tá ‘nâi pâ xếo khế hnăm ki lâi ăm vâi mung pêi, klêi mê tro tơná ngế ki mung pêi tơnêi mê tơbriêt xo hnoăng râk xúa tơnêi mê cho tơdroăng dêi rơpo\ng hngêi pôa Siu An, ối a pơlê Kố, cheăm C|ư Đăng Ya, tơring C|ư Pah. Tiô tơhrâ ahdối chêh [ă kong tung klá mơ-éa pơla 2 pâ, pôa Siu An ăm rơpo\ng pôa Nguyễn Văn Hồ, ối a cheăm C|ư Jôl, tơring C|ư Pah, mung pêi 5 ha tơnêi ton tung pơla 10 hơnăm riên sap ing hơnăm 2002 nah.

  La hiăng tâi hơnăm ki mung, hlo pôa Siu An piu ôh tá pâ dêi xếo hâi ki tơhrâ tâi khế hơnăm ăm mung pêi tơnêi, rơpo\ng pôa Nguyễn Văn Hồ  hiăng tơnăng lăm troh a {ơrô ngăn ‘na tơnêi tíu hyôh kong prâi tơring C|ư Pah chêh tối tơnêi ki mê cho dêi tơná muih dreăm xêh, klêi mê pro hlá mơ-éa mơnhên hnoăng tơná rak xúa tơnêi. La mơhúa kơ’mâi mê, kơnôm ai khu râ pơkuâ cheăng veăng tơmâng tơpui leăng mê hiăng châ mơdrếo tơvêh ăm tơná ngế ki xiâm dêi tơnêi.

Ki khât gá tơdroăng ăm mung pêi tơnêi a tơring C|ư Pah hiăng pro ai mâu tơdroăng ki kơ koan rak ngăn tơnêi têa trâm hên xahpá tung tơdroăng tơleăng mơnhên tơnêi.

Tơdroăng ăm mung pêi chiâk deăng tung mâu kuăn nglo pro hên mâu kuăn ngo chiâng oh tá ai tơnêi vâ pê kâ, oh tá ai xiâm ki vâ pêi cheăng ăm hlu\n ing kơtiê

Pôa Lê Xuân Dũng, Ngế pơkuâ [ơrô  ngăn ‘na Tơmeăm khoăng tơnêi tơníu hyôh kong prâi tơring C|ư Pah, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi:

‘’Mơtiah tơdroăng dêi pôa Siu Phang ối acheăm Ia Ka, hdrối vâ ăm dêi kuăn tơnêi mê ai môi ngế ki  ê mung pêi 20 hơhnăm vâ pêt kơphế. Ki u-ối ăm mơngế ki ê.  Gá tơdjâk troh tơmeăm khoăng dêi mơngế ki ê, tơnêi dêi ngế ki ê, mê cho tơdroăng ki pá, săm phoăng hên hdrôh lăm tơleăng a hngêi tơleăng. Oh tá châ ‘rak xúa tơnêi mâu ki ê xuân tro xôi. Tâng Vi [an mâu cheăm pro pá mê vâi kô lăm ko\ng chứng a tíu ê’’.

Tiô riên ngăn hâi teăm tu\m, nôkố, a tơring C|ư Pah ai lối 400 ngế ki ăm mung pêi lối 250 ha tơnêi chiâk deăng [ă tơring ki ai tơnêi ăm mung hên má 2  a  Gia Lai. Xuân tiô kơxo# ki riên ngăn, cheăm C|ư Đăng Ya cho cheăm ki ai tơnêi ăm vâi mung pêi hên má môi, xuân cho cheăm ki ai hên kơxo# rơpo\ng kơtiê má môi dêi tơring. Pôa Nguyễn Văn Nội, Kăn hnê ngăn Vi [an cheăm C|ư Đăng Ya ăm ‘nâi, nôkố cheăm ai vâ chê 14 ha tơnêi kong tro hdi xo ki tơdế cho ing mâu ki lơ ăm mung pêi tơnêi, tung pơla ai tơdroăng hrâ mơnguâ kơtiê xua oh tá ai tơnêi pê kâ ki hâi kâi rơhéa ‘na tơleăng mơnhên:

‘’Tơdroăng ăm mung pêi tơnêi, ôh tá ai tơnêi pê kâ cho môi tung mâu tơdroăng ki xiâm pro cheăm kố tung hên hơnăm hlối hrá hlu\n ing kơtiê, kơxo# rơpo\ng kơtiê hên. Vâ mơjiâng thôn pơlê nếo kuăn pơlê thế ai tơnêi. Nôkố tăng cheăng pêi ăm mâu kuăn ngo ki kơtiê a kố vâ vâi châ pê lo liăn bú cho tơdroăng ki xo tơvêh tơnêi vâ ai tơnêi pê kâ, mơnhông tơdroăng rêh ối’’.

Tiô tơdroăng tí tăng ngăn dêi Ho#i đông hnê ngăn kong pơlê Gia Llai, riên troh mơ’nui hơnăm 2017, lâp tung kong pơlê ai lối 2 rơpâu rơpo\ng kuăn ngo ăm vâi mung pêi tơnêi vâ chê 1.900 ha tơnêi pê kâ. Ki khéa má môi, ai hên tung kơxo# ki mê hiăng ăm vâi pêi tâi tá tơnêi kơdrum hngêi ki tơnêi têa x^ng xoăng ăm tiô troăng hơlâ to\ng kum ing hơnăm 2014 tơngi hdrối nah. Kơxo# rơpo\ng ki mê pơtối hlo vâi oh tá ai tơnêi pê kâ. Ki xiâm cho ing rơchôa têa oh tá pơxúa, tơ’nôm [ă tơdroăng kuăn pơlê oh tá hlê ple\ng pêi cheăng kâ vâ pro pơxúa a tơnêi dêi tơná.  Pôa Nay Kiên, kăn pho\ hnê ngăn Vi [an tơring C|ư Pah, kong pơlê Gia La, tối tiah kố:

‘’Troăng hơlâ thế hbrâ rơnáu xêh tung pêt tơvât loăng plâi [ă tôh têa. {ă mâu kơpong ki oh tá bê têa toh, thế tơmiêt nhên hdrối ‘nôi kô pêt hdrê loăng ki lâi a tơnêi ki mê. A tơring ngin cho pêt loăng ‘mô. Kơpong ki lâi kuăn pơlê ai têa kô mơdâ pêt báu rơnó xeăng tôu, mơdâ pêt 2 rơnó. Tâng pin ai hnê tối, pin pêi hên túa, ‘na rơchôa têa vâ toh a Tây Nguyên ôh tá bê têa mê kô oh tá kâi tơ-[rê klâi oh há’’.

Pak^ng tơdroăng mơdêk ki hlê ple#ng tung cheăng kâ pêt loăng plâi, thế tăng hdrê loăng plâi ki lâi tơtro [ă tơnêi ki mê, mâu kăn, khu râ kơvâ cheăng a Gia Lai kal ai troăng hơlâ hnê pêi tơtro tung mơjiâng pro x^ng xoăng ăm mâu rơchôa mơ’no têa, kum kuăn pơlê kơpong hdroâng kuăn ngo châ pêi cheăng pro pơxúa a tơnêi dêi tơná.

Nguyễn Thảo chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng