Apoăng hơnăm 2017, ngoh Nguyễn Xuân Sử, Kăn pho\ pơkuâ ngăn khu pêi cheăng tơru\m ‘na chiâk deăng Tân Tiến, cheăm Chrôh Pơnan, tơring Phú Thiện k^ tơkêa pêt 5 rơpâu xiâm kía [ă Ko\ng ti tơlo liăn cheăng tê mơdró tơmeăm chiâk deăng Việt Nam, ai tíu cheăng a kơxo# 27, troăng Phan Đăng Lưu, bêng Tân An, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak.

Tiah mê, khu mơdró kâ kố xuân hiăng ăm mung hdrê hdrối, mâu phon vi sinh rơvât, kih sư hnê tối ‘na kih thuât [ă bu châ xo hdrối ai tơdế kơxo# liăn. Tơdrêng amê, khu mơdró kâ tơkêa, rêm kơxu kía châ xo dâng 2,5 kg, tâng ôh tá châ mê Ko\ng ti kô kum. Tâi tâng mâu kía ki kố kô châ rôe tâi tâng kế tơmeăm [ă yă ai 18 rơpâu liăn 1 kg, tơkéa vâ tối tâk hên luâ tâ 2 hdroh tâng pơchông ngăn [ă yă tê a kơchơ.

La ga, drêng kía tro tâ pơreăng, pơkâ thế to\ng kum ‘na kih thuât mê ngoh Sử châ vâi tơhrâ hên hdroh la xuân ôh tá hlo kum ki klâi. Ki rơhêng vâ tối, klêi kơ’nâi ngoh pơtroh dêi lối 50 rơtuh liăn môi tiah hiăng tơhrâ, mê khu mơdró kâ kơdrâ ôh tá lăm pôu xếo, châ hdâ u ê. Troh nôkố, pá k^ng kơxo# liăn cheăng kâ ai 100 rơtuh dêi rơpo\ng ngoh hía tê kơtê xúa kía hiăng răng hlâ, ngoh Sử chiâng mơngế ki che\n liăn hên h^n:

‘’Á hiăng tối hên hdroh la Ko\ng ti tối kô ăm mâu ngế cheăng kih thuât, tối ngê ki kố, ngế ki tá kô troh lăm pôu a ngin, la troh mơ’nui pá ai kơbố lăm troh. Troh kơ’nâi á krếo la ôh tá tâng tiâ. Liăn mê ôh tá xê liăn tơná á, á mung ki hngêi rak liăn. Rêm khế á athế mơdrếo che\n, kơxo# liăn ki mung mê ai 70 rơtuh tá hâi ‘nâi la lâi ah nếo châ mơdrếo’’.

Xuân môi tiah tơdroăng dêi ngoh Sử, rơpo\ng pôa Hoàng Duy Hoàn, Kăn pơkuâ ngăn Khu pêi cheăng tơru\m pêi chiâk deăng Tân Tiến, cheăm Chrôh Pơnan, tơring Phú Thiện xuân dế trâm tơdroăng ki hía tê kơtê 300 rơtuh liăn xua rôe 15 rơpâu xiâm kía. Xua 20 ta#n kía dêi pôa Hoàn tung mâu khế hiăng luâ tung pơla châ lâk xo dêi lối 1 khế, la ôh tá ai kơbố ki vâ rôe:

‘’ ‘No liăn ki rôe tơmeăm vâ hding tơmeăm pêt kố ai 20 rơtuh liăn, 10 rơtuh rôe rơxế chơ tơnêi, 6 rơtuh rơxế trut, 61 rơtuh rôe xo tơnêi hơpok ki le\m tơvât tung kơdrum deăng. Môi xiâm hdrê kía kố ai lối 10 rơpâu liăn. Kía ki kố á tê tung kơchơ ai 6 rơpâu liăn, á bu châ mơdrếo dêi 1/3 kơxo# liăn, tâng ôh tá châ tê dêi tơkéa vâ tối kô hía tê kơtê’’.

Mâu tơdroăng pơkâ tung k^ tơkêa, pơxiâm ngăn nhôm kô ai pơxúa ăm kuăn pơlê, xua ăm kuăn pơlê mung tơdế kơxo# liăn ki pêi kâ, troh a rơnó lâk xo kía ah, Ko\ng ti tơhrâ kô rôe kía dêi kuăn pơlê [ă yă ki kơnâ [ă hên tơdroăng ki ê, mê cho mâu tơdroăng ki vâ môi tiah pơloăng dêi mâu Ko\ng ti ki pơloi hdrối mê hía nah, môi tiah vâi ăm kuăn pơlê hdrê póu, plâi krui kơxái. Tơdroăng ki vâ tối a kố, Ko\ng ti tơlo liăn cheăng tê mơdró tơmeăm chiâk deăng dêi Việt Nam hiăng tơku\m po roh hôp, mâu kăn teăng mâ tơring, cheăm xuân ai tu\m tâi tâng, klêi mê, xuân ai khu ki kum ‘na kih thuât, túa pêi pêt, rak ngăn.

Mâu tơdroăng ki mê, rơtế [ă mâu tơdroăng ki tơhrâ, tơpui rơkê, kô kum ăm kuăn pơlê châ laih hên, ing mê khoh pro kuăn pơlê ôh tá vâ hriăn ple\ng i nhên ‘na plâi, yă rôe. Thăm nếo, drêng tơkêa cheăng pâ thế kuăn pơlê mơ’no dêi liăn mot tung tài khỏan krê dêi pôa Lê Văn Lưỡng, Kăn pơkuâ khu pêi cheăng tơru\m pêi chiâk deăng Phú Thiện, ngế ki hía dêi xo xo 300 rơtuh liăn ‘no rôe lối chât rơpâu hdrê kía, tối ăm ‘nâi, drêng pôa hloh klê tơdroăng kố, tu\m tơdroăng hiăng ôh pá teăm:

‘’Roh ki ăm hdrê póu kố nah, ngin ôh tá vâ rôe, xua ga ôh tá ai xiâm kối, ôh tá ‘nâi tíu ki mơjiâng pro. La roh ki ai hdrê kía kố, ga ai xiâm kối. La ki xiâm kối ga cho ing ngoh Toàn, Kăn hnê ngăn Vi [an hnê ngăn cheăm Chư A Thai, ki má péa nếo cho ngoh Phạm Ngọc Nghĩa, Kăn pơkuâ ngăn khu pêi cheăng tơru\m Chư A Thai hnê tối, mơhnhôk, khe\n djâ kuăn pơlê, mê ngin tơmiât cho ngế ki tơdrăng, tơdroăng cheăng ki păng ‘nâng, châ lăm hriâm, châ lăm tơmâng tơdroăng vâi hnê. Ki má péa nếo, xua ga hnê tối mê ngin xuân loi tơngah vâ k^ tơkêa, ôh tá xê bu pêi tê kơtê’’.

A Cổng thông tin Quốc gia ‘na inâi khu mơdró kâ, mê Ko\ng ti tơlo liăn cheăng tê mơdró tơmeăm chiâk deăng Việt Nam ai chêh tối inâi tê mơdró a Khu pơkâ [ă mơ’no liăn cheăng Dak Lak. Ki păng ‘nâng, Ko\ng ti ki kố ôh tá la lâi ai a tíu pêi cheăng kơxo# 27 troăng Phan Đăng Lưu, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, Dak Lak.

Tơdroăng ki tô tuăn a kố, klêi kơ’nâi pro pơloi [ă kuăn pơlê pêi chiâk deăng kong pơlê Gia Lai, mê kơvâ pá kơdâm dêi Ko\ng ti ki kố hiăng pơtê cheăng. Ối pá 5 tíu ki ê a mâu kong pơlê Bình Thuận, Ninh Thuận, Bình Định, Nghệ An, Nam Định xuân ối pêi cheăng.

Dế nôkố, tá hâi ai chêh tối nhên kơxo# kuăn pơlê ki tro Ko\ng ti tơlo liăn cheăng tê mơdró kế tơmeăm chiâk deăng Việt Nam a Gia Lai pơloi. Laga, tơdroăng tơku\m po roh hôp [ă tơdroăng ki ai mâ dêi kuăn pơlê tung lâp tơring peăng mâ hâi lo pá hdroh [ă peăng hdroh dêi kong pơlê, tiô tơdroăng ki tối mơni tâk châ troh a hr^ng rơpo\ng. Tơdrêng [ă tơdroăng ki ‘no dâng hr^ng rơtal liăn 1 rơpo\ng, mê tơdroăng ki pro mơhía liăn kuăn pơlê xua Ko\ng ti kô bro ôh tá xê iâ.

Pôa Mai Ngọc Quý, Ngế pho\ ngăn [ơrô pêi chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê dêi tơring Phú Thiện tối ăm ‘nâi, mâu khu râ, kơvâ cheăng kal athế re\ng mot pro mơnhên hlối, mê nếo kâi châ mơdât khu mơdró kâ pơloi ki tí tăng luâ lêa kuăn pơlê:

‘’Pâ thế mâu kơ koan ai tơdjâk troh re\ng athế séa ngăn, êng mơnhên, pro mơnhên tơdroăng ki ko\ng ti tí tăng pơloi kố. La ngiâ kố ah, [ă hnoăng cheăng cho kơ koan pơkuâ ngăn tơnêi têa, {ơrô ngăn ‘na Pêi chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê kô tơru\m cheăng [ă Vi [an hnê ngăn mâu cheăm, pơlê kân re\ng hnê tối kuăn pơlê ôh tá chiâng tí tăng k^ tơkêa tơdroăng cheăng hmâng to lo vâ [ă mâu Ko\ng ti ki tối bruô hdrê pêt. Hnê tối kuăn pơlê athế pêt mơjiâng mâu hdrê ki tơtro hiăng châ Vi [an hnê ngăn kong pơlê pơkâ, ăm phêp, pôi tá tí tăng pêt hmâng to lơ vâ ‘na hdrê kía, hdrê póu môi tiah mâu khế hơnăm ki pin hiăng hlo hdrối mê hía nah’’.

Nguyễn Thảo chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng